Bán lẻ điện một giá: Ai lợi, ai thiệt?

Bộ Công Thương đang xem xét phương án giá bán lẻ điện sinh hoạt một bậc, song song cùng phương án rút gọn biểu giá từ 6 bậc xuống 5 bậc để cho người dân được quyền lựa chọn.

Phương án điện 1 giá và phương án 5 bậc thang

Liên tục trong 2 năm qua, khi giá bán lẻ điện bình quân được điều chỉnh tăng từ tháng 3/2019, liên tục có những phản ánh của khách hàng về hóa đơn tiền điện tăng đột biến. Trong năm 2020, người dân vẫn không khỏi bức xúc khi tình hình hóa đơn điện tháng Sáu tăng cao, trong đó việc vẫn áp dụng biểu giá bán lẻ điện bậc thang 6 bậc là một trong số nguyên nhân khiến tiền điện tăng nhiều hơn số điện sử dụng. Bởi, theo cách tính giá hiện hành, tiêu thụ từ 400 kWh trở lên sẽ bị tính đơn giá tối đa 2.927 đồng một kWh (chưa gồm thuế VAT).

Xem xét lại cách tính giá điện bậc thang đang áp dụng để phù hợp với thực tế sử dụng điện, bộ Công Thương cho biết, đang nghiên cứu đưa ra hai phương án để người dân lựa chọn.

Theo đó, bên cạnh phương án 5 bậc thang được trình sửa đổi sẽ tính tới phương án một giá để người dân lựa chọn. Với phương án điện một giá này, bất kể số tiêu thụ điện bao nhiêu, các hộ sinh hoạt đều được tính theo một đơn giá thay vì cách lũy tiến bậc thang (dùng càng nhiều trả đơn giá càng cao như hiện nay).

Bốn phương án cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt được bộ Công Thương đưa ra gồm 1, 3, 4 và 5 bậc. Trong đó, bộ Công Thương đề xuất chọn phương án giá điện 5 bậc thang theo kịch bản 1. Lý do là với kịch bản này sẽ có mức tăng giá điện giữa các bậc ở mức hợp lý; đảm bảo toàn bộ số hộ có mức sử dụng điện dưới 700 kWh (chiếm 98,2% tổng số hộ) có mức tiền điện không tăng hoặc giảm khi áp dụng biểu giá điện mới.

Cụ thể, phương án 1 bậc, tiền điện các hộ sinh hoạt có mức sử dụng điện từ 201 kWh/tháng trở lên (khoảng 6,7 triệu hộ) tiền điện phải trả giảm từ 8.000 đến 330.000 đồng/hộ/tháng, trong khi đó, hộ sử dụng từ 0 - 200 kWh/tháng (khoảng 18,6 triệu hộ) tiền điện trả tăng từ 17.000 đến 36.000 đồng/hộ/tháng. Số tiền ngân sách hỗ trợ cho hộ nghèo và hộ chính sách xã hội tăng lên do giá điện của bậc 1 được điều chỉnh tăng.

Phương án giá điện sinh hoạt 5 bậc thang: Trong đó giá điện bậc 1 (cho 0 - 100 kWh) giữ như mức giá bậc 1 theo biểu giá hiện hành; bậc 2 từ 101 - 200 kWh; bậc 3 từ 201 - 400 kWh; bậc 4 từ 401 - 700 kWh; bậc 5 từ 701 kWh trở lên. Theo tính toán, tiền điện các hộ sinh hoạt có mức sử dụng điện từ 701 kWh/tháng trở lên (khoảng 0,5 triệu hộ, chiếm 1,8% tổng số hộ) phải trả tăng thêm 29.000 đồng/hộ/tháng.

Theo thông tin trao đổi với báo chí bên lề hội thảo “Phát triển bền vững nguồn năng lượng tái tạo nối lưới và điện mặt trời áp mái”, ông Hoàng Quốc Vượng - Thứ trưởng bộ Công Thương - cho hay, khách hàng không thích tính giá điện theo biểu giá bậc thang sửa đổi là 5 bậc thì sẽ có thêm lựa chọn nữa là chỉ trả bằng một giá. Mức giá của phương án một giá đang được cân nhắc, có thể được xây dựng dựa trên giá điện bình quân hiện nay là 1.864,44 đồng/1kWh (chưa gồm thuế VAT).

Với phương án này, bất kể số tiêu thụ điện bao nhiêu, các hộ sinh hoạt đều được tính theo một đơn giá thay vì cách lũy tiến bậc thang (tức dùng càng nhiều trả đơn giá càng cao như hiện nay). Song xét tổng thể thì dù với phương án giá nào, tổng doanh thu trên số điện thương phẩm thì giá điện thu được cũng bằng giá bình quân của hệ thống điện để đảm bảo hài hòa lợi ích của người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Điện một giá - Càng dùng nhiều càng có lợi

Trao đổi với PV tạp chí ĐS&PL, PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng viện Nghiên cứu thị trường giá cả (bộ Tài chính) - nhìn nhận, việc bộ Công Thương đưa ra hai phương án để người dân tùy ý lựa chọn là điều hoàn toàn mới và đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, ông Long cũng cho rằng, dù đưa ra bao nhiêu phương án và chọn phương án nào cũng cần tham khảo thực tế, kinh nghiệm của các nước trong khu vực và trên thế giới.

“Điện khác với các loại hàng hóa thông thường, khi dùng càng nhiều điện thì chi phí phải trả sẽ tăng lũy tiến, bởi lẽ nhu cầu sử dụng điện cao, trong khi nguồn năng lượng lại hữu hạn. Điện một giá chỉ phù hợp với nhà giàu, nhu cầu sử dụng điện nhiều, còn nhà nghèo, sử dụng ít thì áp dụng một bậc không có lợi. Tuy nhiên, kịch bản điện một giá khi đưa ra lấy ý kiến có thể nhiều người tiêu dùng thích và lựa chọn. Bởi cách tính điện một giá sẽ rất rõ ràng, dễ hiểu, dùng bao nhiêu trả tiền bấy nhiêu, điều này cũng sẽ hạn chế những thắc mắc hóa đơn tiền điện tăng vọt như những tháng vừa qua”, PGS. TS Ngô Trí Long cho hay.

Nhận định về phương án điện một giá, trao đổi với PV ĐS&PL, ông Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam - cho rằng, phương án này có ưu điểm về cách thức tính toán, nhưng nhược điểm trong việc thực thi. Hơn nữa, điện là mặt hàng không khuyến khích tiêu dùng, khi đưa ra phương án một giá sẽ không tạo áp lực khiến người dùng phải nâng cao ý thức tiết kiệm điện. Phân tích về mức giá ở phương án một giá điện, ông Ngãi cho rằng nếu một giá điện thì mức giá phải tương đương bậc 4 của biểu giá bậc thang hiện tại là 2.282 đồng một kWh, hoặc giá bình quân của 6 bậc thang hiện hành, khoảng 2.154 đồng một kWh.

“Với các mức giá này, tôi cho rằng đảm bảo cao hơn giá bán điện bình quân 1.864,44 đồng. Vấn đề ở đây là phải cân đối, cách phân bố giá điện cho các nhóm đối tượng thế nào để hợp lý nhất, vừa giúp nhóm đối tượng sản xuất không bị tăng chi phí cao gây ảnh hưởng tới giá tiêu dùng, lại vừa đảm bảo các nhóm khác không phải gánh tiền điện cao hơn một cách bất hợp lý”, ông Ngãi nhìn nhận.

Thu Huyền 

Bài đăng trên ấn phẩm Đời sống & Pháp luật số 112