Bài 23: "Lời thỉnh cầu" cho các dự án năng lượng!

(ĐSPL) - Cách đây không lâu, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đã chính thức có văn bản đề xuất lên các lãnh đạo cấp cao kiến nghị giải quyết các dự án năng lượng của đất nước. Sở dĩ "lời thỉnh cầu" được phát đi trong bối cảnh các dự án năng lượng, đặc biệt là nhiệt điện đang được thực hiện một cách ỳ ạch, gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội và đời sống dân sinh...

Năng lực nhà thầu yếu...

Bản kiến nghị của Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA) cho thấy đã được gửi đến lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Quốc hội. Dẫn nguồn từ văn bản phát đi của VEA cho thấy, VEA đã tổ chức hội thảo: "Bàn giải pháp đẩy nhanh tiến độ các dự án năng lượng của đất nước" để lấy ý kiến tham luận, phản biện của các chủ đầu tư, các nhà thầu, các tổ chức tín dụng trong nước và quốc tế, các nhà khoa học, các chuyên gia kinh tế, chuyên gia năng lượng...

Tại diễn đàn này, các đại biểu đã đi sâu phân tích nguyên nhân chậm tiến độ của các dự án, như tình hình thu xếp nguồn vốn đầu tư, tác động của trượt giá lạm phát, thẳng thắn nhìn nhận khách quan những vấn đề còn tồn tại trong các cơ chế, chính sách gây nhiều bất lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam, cũng như kìm hãm đầu tư nước ngoài vào các dự án năng lượng; Kiểm điểm, phân tích làm rõ các nguyên nhân gây nên sự chậm trễ các dự án điện trong Quy hoạch điện (QHĐ) VI, đề xuất các giải pháp thực hiện QHĐ VII và các dự án khai thác, chế biến than, dầu khí sẽ được triển khai trong những năm tới.

Theo VEA, thực tế hầu hết các dự án nguồn điện trong Quy hoạch điện VI đều bị chậm tiến độ như các nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ, Pleikrông, Bản Vẽ; nhà máy điện chu trình hỗn hợp Nhơn Trạch 2; các nhà máy nhiệt điện: Uông Bí (mở rộng 1), Hải Phòng 1, Quảng Ninh 1, Vũng áng 1, Sơn Động, Mạo Khê, Nông Sơn, ô Môn 1; trong đó các nguồn điện phải điều chỉnh tiến độ chậm lại 1-2 năm là phổ biến, thậm chí đến 3 năm trở lên như các nhà máy nhiệt điện: Uông Bí (mở rộng 1), Mạo Khê, Nông Sơn, Vũng áng 1, ô Môn 1. Đặc biệt các dự án do các nhà thầu Trung Quốc đảm nhận như: Hải Phòng 1, Hải Phòng 2, Cẩm Phả 1, Cẩm Phả 2, Quảng Ninh 1, Quảng Ninh 2, Mạo Khê, Thái Nguyên, Vĩnh Tân 2, Duyên Hải 1 và nhà đầu tư tư nhân như Kiên Lương đều bị chậm, có những dự án đến nay chưa triển khai, chậm tiến độ từ 2 - 3 năm, lý do chậm là do năng lực nhà thầu yếu.

"Nhà thầu hứa cung cấp đủ vốn cho dự án, nhưng thực chất là thiếu công nghệ, thiết bị không đồng bộ, chưa nói chất lượng thiết bị của Trung Quốc không bằng thiết bị của các nước phát triển, do đó dẫn đến việc triển khai các dự án vừa chậm trong xây dựng và cả chậm trong quá trình hoàn chỉnh để đưa dự án vào vận hành. Ngoài ra, có dự án nhà thầu Trung Quốc đưa toàn bộ người Trung Quốc sang làm, không thuê kỹ sư, công nhân của Việt Nam nên không tận dụng được lao động nội lực, tạo công ăn việc làm cho các địa phương có dự án", văn bản của VEA nêu rõ.

Trong rất nhiều nguyên nhân đưa ra, theo VEA, việc thực hiện hợp đồng EPC bị chậm, nguyên nhân chính là đàm phán giá mua bán điện và điều kiện khởi công công trình. Việc ký được hợp đồng mua bán điện với EVN trong thời gian ngắn với giá điện hợp lý, đảm bảo lợi ích của bên bán, bên mua vẫn là điều rất khó khăn. Nếu dự án chỉ được khởi công khi có hợp đồng mua bán điện với EVN, thì các dự án điện của các chủ đầu tư ngoài EVN sẽ không xác định được thời điểm khởi công, dẫn đến toàn bộ dự án chậm tiến độ. Bên cạnh đó, việc chọn tổng thầu EPC có nhân lực và thiết bị nguồn gốc từ các nước phát triển thời gian qua chưa tốt, dẫn đến chậm tiến độ thu hồi dự án.

Kiến nghị...

Theo VEA, ngày 21/7/2011, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành, phê duyệt QHĐ VII, trong đó mục tiêu từ nay đến năm 2020 là phải xây dựng được 75.000MW điện. Trong đó, nhiệt điện chạy than là 26.000MW (chiếm 75\%), lượng than cần dùng là 67,3 triệu tấn than/năm. Hiện tại đất nước chúng ta mới có khoảng 24.000MW, trong 10 năm nữa, chúng ta phải xây dựng gấp ba lần số công suất điện hiện có, nếu tính đến năm 2030 tổng công suất điện cả nước là 146.800MW, trong đó nhiệt điện than chiếm 76.000MW (chiếm 51,6\%), lượng điện than tiêu thụ 171 triệu tấn than/năm... những con số đó nói lên tầm vĩ mô hết sức lớn trong việc đầu tư xây dựng các nhà máy phát điện. Nếu để tình trạng điều hành, quản lý, xây dựng cùng với các chính sách, chế độ như từ trước đến nay thì QHĐ VII không thể nào thực hiện được như ý muốn.

Vì thế, VEA kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành chức năng bổ sung, điều chỉnh, sửa đổi một số điều trong Luật Đấu thầu theo hướng cho phép chủ đầu tư lựa chọn thiết bị có chất lượng cao, nhà thầu EPC có kinh nghiệm từ các nước công nghiệp phát triển, nhà thầu tư vấn (kể cả việc chỉ định trực tiếp nhà thiết kế, chế tạo thiết bị, nhà thầu EPC, tư vấn mà chủ đầu tư đã biết rõ năng lực kinh nghiệm). Xây dựng Tiêu chuẩn thiết kế chuyên ngành nhà máy nhiệt điện, nhà máy điện chu trình hỗn hợp, nhà máy điện hạt nhân

Văn bản do đích thân Chủ tịch VEA Trần Viết Ngãi ký kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành xem xét việc đơn giản hoá một số thủ tục đầu tư, nhằm tăng tính tự chủ cho các chủ đầu tư. Đồng thời cho phép thực hiện song song nhiều công việc trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư để giảm bớt thời gian chờ đợi giữa các thủ tục như: Lập thiết kế kỹ thuật, lập hồ sơ mời thầu, kể cả đàm phán hợp đồng EPC (nếu áp dụng hình thức chỉ định thầu). Ngoài ra, Chính phủ xem xét việc giao công tác giải phóng mặt bằng cho các cơ quan chuyên môn của chính quyền địa phương các cấp để đảm bảo theo thủ tục công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.

"Phát huy khả năng của các đơn vị tư vấn ngành năng lượng của Việt Nam, đảm bảo lựa chọn được thiết bị có chất lượng tốt nhất, giá cả hợp lý (cần phân biệt rõ về tiêu chuẩn chế tạo và địa điểm chế tạo); Cách xác định năng lực nhà thầu EPC để đảm bảo chọn được nhà thầu có kinh nghiệm quản lý dự án tốt, năng lực về kỹ thuật và tài chính mạnh; Tỷ lệ nội địa hóa về chế tạo thiết bị tại Việt Nam", VEA kiến nghị.

Một vấn đề VEA cũng không quên kiến nghị, là việc thực hiện các dự án điện theo hình thức khác EPC (có thể E, P, C hoặc EP và C), trong đó điểm mấu chốt là các đơn vị tư vấn của Việt Nam cần phát triển năng lực thiết kế của mình để đảm nhiệm toàn bộ khâu thiết kế (E) các công trình công nghiệp nói chung và các nhà máy nhiệt điện nói riêng (hiện các đơn vị tư vấn trong nước mới chỉ giới hạn ở lập dự án đầu tư, lập tổng dự toán).

(Còn nữa)