Vẫn còn ý kiến trái chiều về trách nhiệm hình sự của trẻ em

Trẻ em từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có bị xử lý hình sự với các tội: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tội hiếp dâm và tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản?

Tại phiên họp sáng nay 24/5 của Kỳ họp thứ 3, Quốc hội tiếp tục cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13. Trong đó, nội dung về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi đối với Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134), Tội hiếp dâm (Điều 141) và Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 169) được nhiều đại biểu quan tâm, thảo luận và vẫn còn có những ý kiến trái chiều.

Bộ luật hình sự năm 2015 đã quy định người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi ngoài việc phải chịu trách nhiệm hình sự về một số loại tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng thì còn phải chịu trách nhiệm hình sự cả về loại tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng đối với 3 tội danh trên để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm này đang có xu hướng diễn biến phức tạp trong thời gian gần đây.

Tuy nhiên, dự thảo Luật do Chính phủ trình đề nghị sửa quy định này theo hướng: người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 3 tội nêu trên nếu thuộc loại tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng.

Cho ý kiến về vấn đề này, các đại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình), Nguyễn Thái Học (Phú Yên), Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) ...,  đồng ý với phương án như Chính phủ trình. Theo đó, trẻ em từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 3 tội này với những tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng.

Đồng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) cũng nêu dẫn chứng: Theo số liệu của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cung cấp, trong 3 năm (từ 2014-2016) trên phạm vi cả nước có 122 em bị truy tố vì tội cố ý gây thương tích, 9 em bị truy tố về tội hiếp dâm, 2 em bị truy tố về tội bắt cóc chiếm đoạt tài sản.

Điều này, cho thấy rất ít em phạm tội này, trong khi đó bộ Luật hình sự 2015 lại mở rộng xử lý hình sự với các em, nên cần phải cân nhắc thêm. Thực tế cũng cho thấy, những vụ án gây bức xúc trong thời gian qua thì hầu như không phải độ tuổi này, mà ở đội tuổi từ 16 đến dưới 18 tuổi.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, theo thống kê, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến phạm tội là do các em chưa tìm được mái ấm gia đình, có tới 10% là trẻ mồ côi, 11% có bố mẹ ly hôn, rất nhiều em có hoàn cảnh bố mẹ nghiện ma túy có tiền án tiền sự; chưa kể các trang web đen chưa có bất cứ sự kiểm soát nào.

“Xử lý hình sự theo Bộ luật hình sự 2015 là rất nặng với trẻ em và dường như không phân hóa được trẻ em phạm tội và người lớn phạm tội vì độ tuổi này diễn ra nhiều nhất sự thay đổi về tâm sinh lý, tò mò, hiếu động, thiếu hiểu biết về xã hội, hạn chế về pháp luật”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đa số ý kiến đề nghị không sửa khoản 2 Điều 12 của Bộ Luật hình sự năm 2015 do tình trạng bạo lực học đường, hiếp dâm và bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản do người chưa thành niên thực hiện thời gian qua có chiều hướng gia tăng, cần phải xử lý nghiêm. Kết quả phiếu thăm dò ý kiến đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 2, có 266/397 đại biểu Quốc hội tán thành quy định này của bộ Luật hình sự năm 2015.

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình), tội phạm ngày càng trẻ hóa, nhiều vụ việc phức tạp, tàn bạo, phi nhân tính. Đặc biệt gần đây tệ nạn tội hiếp dâm, bắt cóc tống tiền gây thương tích cho người khác gia tăng nghiêm trọng, gây bức xúc, bất an cho xã hội, cần được xử nghiêm để cảnh báo răn đe. Trẻ em phạm tội từ đủ 14 đến dưới 16 là cá biệt nhưng lại “gây bất an cho số đông, luôn tạo cho mọi người cảm giác lo âu, sợ hãi”. Vì thế, luật phải bảo vệ cho số đông, và cần xử nghiêm đối tượng này.

“Có những quan điểm thu hẹp đối tượng chịu trách nhiệm hình sự với lứa tuổi này là phù hợp với nguyên tắc “những lợi ích tốt nhất của trẻ em phải là mối quan tâm hàng đầu”. Tôi cho rằng điều này đúng nhưng không phù hợp trường hợp này. Vì lợi ích của trẻ em, trong trường hợp này là phải xây dựng môi trường lành mạnh, một xã hội an toàn bình yên cho số đông trẻ em”, đại biểu Nguyễn Ngọc Phương khẳng định.

Theo các đại biểu, vấn đề này phải được xem xét, cân nhắc kỹ trước khi Quốc hội quyết định. Trước việc còn có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng đề nghị gửi phiếu lấy ý kiến của các đại biểu Quốc hội.