Tin giả do AI: Những hiểm họa và cảnh báo đanh thép cho "kẻ giấu mặt"

Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để sáng tạo nội dung số đã trở thành xu hướng toàn cầu. Chỉ với vài thao tác, người dùng có thể tạo ra hình ảnh, đoạn phim hay các nội dung mô phỏng như thật. Tuy nhiên, cùng với sự tiện lợi và lợi ích tích cực AI mang lại thì công nghệ này đang bị lợi dụng để tạo ra các nội dung số độc hại, sai sự thật, gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội.

Thời gian gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện ngày càng nhiều tin giả liên quan đến mưa lũ miền Trung, nhiều trong số đó được dựng bằng AI với hình ảnh, video giả mạo tinh vi. Những nội dung này lan truyền nhanh chóng, gây hiểu lầm, hoang mang, thậm chí làm cản trở nỗ lực cứu trợ của lực lượng chức năng.

Bộ Công an cho biết, tình trạng phát tán thông tin sai sự thật về mưa lũ đang gia tăng đáng kể. Nhiều nội dung được AI ngụy tạo, đẩy mạng xã hội vào tình trạng nhiễu loạn thông tin. Cơ quan chức năng khuyến cáo người dân tỉnh táo khi tiếp nhận và chia sẻ tin tức, đồng thời lên án mạnh mẽ hành vi tung tin thất thiệt, gây ảnh hưởng đến công tác cứu hộ vốn diễn ra từng giờ, từng phút.

Những trường hợp chia sẻ do thiếu hiểu biết sẽ bị  xử lý theo quy định. Các đối tượng cố tình phát tán tin giả, xuyên tạc, gây hậu quả nghiêm trọng hoặc nhằm mục đích chống phá sẽ bị xử lý nghiêm, kể cả truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tin giả AI lan nhanh vì những chiêu trò tinh vi

Trao đổi với PV ĐS&PL, ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Công nghệ, Công ty Cổ phần Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam (NCS) cho biết, các nội dung mưa lũ được tạo bằng AI dễ dàng được tin và lan truyền vì đánh đúng vào cảm xúc sợ hãi và thương cảm trong tình huống khẩn cấp.

Theo ông Sơn, người xem thường chia sẻ ngay với tâm lý “giúp đỡ”, mà quên kiểm chứng. Hiệu ứng “tự xác nhận” khiến họ dễ tin vào nội dung phù hợp với suy nghĩ sẵn có về mức độ nghiêm trọng của thiên tai. Thuật toán mạng xã hội lại ưu tiên nội dung gây sốc, giàu cảm xúc, khiến tin giả, video giả mạo tiếp tục lan rộng.

Nói về những yếu tố góp phần khiến tin giả AI lan truyền nhanh chóng, ông Vũ Ngọc Sơn đưa ra phân tích: “Công nghệ AI hiện nay tạo hình ảnh và video rất giống thật nên khá khó nhận ra dấu hiệu giả mạo. Tốc độ tạo nội dung nhanh giúp kẻ xấu tung video nhiều hơn khả năng xác minh của cơ quan chức năng.

Bên cạnh đó, có thể nói thuật toán của mạng xã hội cũng phần nào ưu tiên nội dung gây sốc, giàu cảm xúc nên đẩy các video này lên mạnh. Video ngắn, hình ảnh gây sốc, nội dung gây sợ hãi, kịch tính khiến người xem ít có thời gian suy xét. Hiệu ứng đám đông từ lượt xem và bình luận lớn làm người dùng càng tin tưởng. Sự thiếu kỹ năng số của một bộ phận người dùng cũng góp phần khiến họ dễ bị lừa”.

Cũng trao đổi với PV ĐS&PL về vấn đề tin giả AI tạo ra, Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nhận định, việc đưa thông tin sai sự thật vào các thời điểm nhạy cảm là thủ đoạn phổ biến của nhiều đối tượng nhằm lợi dụng sự quan tâm lớn của dư luận để tăng tương tác cho tài khoản mạng xã hội.

Luật sư Cường cho biết: “Thông tin về bão lụt, thiên tai, dịch bệnh hay các sự kiện kinh tế, chính trị luôn thu hút sự quan tâm của dư luận, để lại lượng tương tác lớn. Vì vậy, nhiều đối tượng cố ý tạo tin giả để được nổi tiếng, từ đó trục lợi, bán hàng online, thậm chí lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Bên cạnh đó, không ít người thiếu hiểu biết pháp luật, tiếp cận thông tin chưa đầy đủ, chưa được kiểm chứng nhưng đã vội đăng tải, chia sẻ, khiến tin giả nhanh chóng phát tán.

Cũng theo luật sư Cường, sự phát triển của AI khiến việc tạo hình ảnh và clip giả mạo trở nên dễ dàng hơn, đôi khi mang lại sự thích thú cho một số người đam mê công nghệ. Họ muốn thể hiện bản thân qua những nội dung “độc lạ”, thu hút sự chú ý, vô tình hoặc cố ý tạo ra lượng lớn hình ảnh, video giả mạo về bão lũ thời gian qua, gây nhiễu loạn thông tin, ảnh hưởng đến công tác phòng chống, ứng phó thiên tai và có thể gây hoang mang trong dư luận.

Hành vi tung tin giả bằng AI bị xử lý ra sao? 

Theo Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường, việc đưa thông tin giả mạo lên mạng xã hội là hành vi vi phạm pháp luật, thuộc nhóm hành vi bị cấm theo Điều 8 và Điều 16 Luật An ninh mạng. Nếu chưa gây hậu quả nghiêm trọng, người đưa tin sai sự thật trên không gian mạng sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính từ 5 đến 10 triệu đồng.

Nếu hành vi nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 174 Bộ luật Hình sự về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Trường hợp hành vi đưa tin giả gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, người vi phạm có thể bị xử lý theo Điều 331 về tội lợi dụng quyền tự do dân chủ hoặc Điều 288 về tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông. Ngoài ra, nếu nội dung giả mạo mang tính vu khống cá nhân, tổ chức, người thực hiện có thể bị xử lý theo Điều 156 Bộ luật Hình sự.

Luật sư Cường nhấn mạnh, việc tung tin đồn thất thiệt trong bối cảnh người dân đang theo sát diễn biến mưa lũ để ứng phó, còn chính quyền cần thông tin chính xác để triển khai biện pháp cứu hộ, càng làm tăng tính nguy hiểm của hành vi. Nhiều trường hợp gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh trật tự đã bị xử lý hình sự theo các tội danh nêu trên.

Đối với các thế lực thù địch, các phần tử chống đối, phản cách mạng thì thường lợi dụng vào những thời điểm này để đưa thông tin sai sự thật, làm nhiễu loạn thông tin, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, gây hoang mang trong dư luận xã hội với mục đích phá hoại an ninh, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, Tuyên truyền để chống nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nên cơ quan chức năng cũng bám sát tình hình, nắm bắt thông tin, làm rõ các đối tượng đưa tin, nội dung thông tin, mục đích đưa ra thông tin và đánh giá hậu quả để xem xét xử lý bằng các chế tài khác nhau .

Người dân cần thận trọng, tỉnh áo trước  "bão tin giả AI"

Theo các chuyên gia, chính sự tiện lợi và tốc độ lan truyền của mạng xã hội khiến mỗi người dùng càng phải thận trọng khi đăng tải hoặc chia sẻ thông tin, đặc biệt trong các thời điểm nhạy cảm mưa lũ, thiên tai, dịch bệnh, sự kiện kinh tế, chính trị…

Một nội dung chưa kiểm chứng, chỉ cần một lần nhấn nút “chia sẻ” có thể gây hậu quả pháp lý nặng nề từ phạt hành chính đến án hình sự, ảnh hưởng lâu dài.

“Tuyệt đối không đăng tải, chia sẻ những thông tin chưa được xác thực, chưa được kiểm chứng hoặc có những động cơ chính trị, động cơ cá nhân gây ảnh hưởng đến cộng đồng, đến xã hội và xâm phạm đến trật tự, an toàn công cộng. Mọi hành vi vi phạm pháp luật đều phải bị trả giá, bị xử lý để đảm bảo trật tự, an toàn công cộng, đảm bảo an ninh an toàn mạng”, Luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh và đưa ra lời cảnh tỉnh đanh thép cho "những kẻ giấu mặt".