Thực hư loại test nhanh phát hiện được biến thể Omicron trên "chợ mạng’

Biến thể Omicron nguy hiểm như thế nào?

Bộ Y tế cho biết kể từ đầu dịch đến nay Việt Nam ghi nhận hơn 1.93 triệu ca mắc Covid-19, đứng thứ 28/224 quốc gia và vùng lãnh thổ. Riêng đợt dịch thứ 4, số ca nhiễm mới ghi nhận trong nước là hơn 1.92 triệu ca, trong đó có gần 1.6 triệu bệnh nhân đã được công bố khỏi bệnh.

Rao bán rần rần "kit xét nghiệm phát hiện Omicron".

Đến nay, tại Việt Nam đã ghi nhận 34 ca mắc Covid-19 do biến thể Omicron, đều là các ca được cách ly ngay sau khi nhập cảnh tại 7 tỉnh, thành phố gồm: Tp.Hà Nội (1), Đà Nẵng (3), Quảng Nam (14), Tp.HCM (12), Hải Dương (1), Hải Phòng (1), Thanh Hóa (2).

Ca nhiễm biến thể Omicron đầu tiên là một hành khách từ Anh về. Ngày 19/12/2021, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiếp nhận hành khách K.V.H.M. trên chuyến bay từ Anh về Việt Nam. Khi về đến sân bay Nội Bài (tối 19/12), ông M. có kết quả xét nghiệm test nhanh dương tính với virus SARS-CoV-2.

Đây là trường hợp đầu tiên nhiễm biến thể Omicron ghi nhận tại nước ta từ người nhập cảnh, đã được cách ly, quản lý kịp thời ngay từ khi nhập cảnh.

Biến thể Omicron có đến 60 đột biến so với biến thể Vũ Hán ban đầu với 50 đột biến không mã hóa, 8 đột biến đồng nghĩa và 2 đột biến không mã hóa. Đáng chú ý là 32 đột biến về protein gai S, là yếu tố kháng nguyên chính của các loại vắc-xin. Nhiều đột biến trong số đó đã không được quan sát thấy ở các chủng khác. Vì quá nhiều đột biến, các chuyên gia dịch tễ, lâm sàng rất lo ngại rằng Omicron có thể lây lan nhanh, trốn né miễn dịch và khả năng kháng vắc-xin.

Theo thông báo của Bộ Y tế phát trước đó, biến thể này được dự báo có thể lây lan nhanh hơn, nguy cơ tái nhiễm cao hơn các biến chủng khác. Omicron có thể lây lan nhanh hơn 500% biến chủng Delta. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cũng cho thấy Omicron có thể tránh được khả năng miễn dịch do tiêm chủng hoặc kháng thể tự nhiên do mắc bệnh trước đó.

Trước đó, Chính phủ và ngành y tế đã chủ động chuẩn bị cho giải pháp đáp ứng với biến chủng này. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện yêu cầu các cấp, các ngành phải nâng mức cảnh báo để không bị động, bất ngờ; chuẩn bị đầy đủ 4 tại chỗ; tăng cường năng lực cho y tế cơ sở để tiếp cận F0, tránh quá tải hệ thống y tế; tăng cường giám sát giải trình tự gene để phát hiện chủng virrus; tăng cường kiểm dịch biên giới....

Bộ Y tế cũng đặc biệt yêu cầu người dân thực hiện dự phòng: Hạn chế đi lại, khuyến cáo không tụ tập đông người, thực hiện 5K, đặc biệt dịp giáng sinh, lễ tết…

Tràn lan “chợ mạng” các loại test “thần thánh”

Bộ Y tế yêu cầu gửi mẫu bệnh phẩm nghi nhiễm biến thể Omicron đến để giải trình tự gen.

Sau khi xuất hiện những ca mắc biến chủng Omicron tại Việt Nam công bố, nhiều người dân có tâm lý lo lắng liệu biến chủng này có né tránh sự phát hiện của những kit test nhanh có sẵn trên thị trường. Đánh trúng tâm lý đó bắt đầu xuất hiện nhiều chợ rao bán kit test nhanh Covid-19 được quảng cáo là loại test duy nhất có thể phát hiện nhiễm chủng mới, cam kết độ chính xác trên 99%.

Các bộ kit xét nghiệm này được bán với giá phải chăng, chỉ dao động từ 68.000-75.000 đồng/ bộ trên mạng xã hội. Tài khoản X.N quảng cáo, kit xét nghiệm này “ăn đứt” tất cả các kit xét nghiệm trước đó. “Kit test nhanh mà tôi đang bán phát hiện được tất cả các biến thể, kể cả Omicron – điều mà các kit xét nghiệm khác không làm được. Độ chính xác của kit xét nghiệm này thì lên đến 99,8%, người mua có thể hoàn toàn yên tâm”, tài khoản X.N chhia sẻ.

Nhưng khi được hỏi về việc trong trường hợp test xong và lên 2 vạch, làm thế nào để xác định bản thân mắc biến thể Delta hay Omicron thì chủ nhân tài khoản này quanh co và không có câu trả lời thích đáng.

Một tài khoản Đ.N.T cũng cam kết kit xét nghiệm chính xác trên 99%. Tài khoản này còn tự xưng là thành viên công ty nhập khẩu độc quyền, giá bao toàn thị trường và muốn mua bao nhiêu cũng có sẵn.

Tương tự một tài khoản quảng cáo trên mạng xã hội, PV báo Người Lao Động đã gọi đến số điện thoại 0835.538.xxx để hỏi về loại kit test nhanh phát hiện Omicron thì được một người đàn ông khẳng định có loại hàng này và nhấn mạnh đây là sản phẩm mới. Cách sử dụng cũng giống như các loại kit test nhanh khác, lấy dịch ở mũi, chỉ khác là loại kit này sử dụng công nghệ mới để phát hiện biến chủng Omicron. Người này còn cho biết đây là hàng của Hàn Quốc, mỗi bộ có giá 70.000 đồng.

Kit test nhanh phát hiện Omicron có đáng tin?

Thông tin trên TTXVN, kết quả một nghiên cứu công bố mới đây tại Mỹ, 2 bộ dụng cụ (kit) xét nghiệm kháng nguyên Covid-19 tại nhà đang được sử dụng rộng rãi ở nước này gồm Abbott BinaxNOW và Quidel QuickVue, có thể không phát hiện được ca nhiễm biến thể Omicron ngay cả khi người nhiễm có tải lượng virus cao.

Nghiên cứu này cung cấp thêm bằng chứng cho thấy các kit xét nghiệm kháng nguyên nhanh ít có khả năng phát hiện ca nhiễm Omicron trong những ngày đầu tiên.

Tại Việt Nam, theo Thạc sĩ Đinh Quốc Long, giảng viên Bộ môn Xét nghiệm Trường ĐH Y Dược Tp.HCM, cho biết các loại kit test hiện nay trên thị trường không thể biết được bạn bị nhiễm biến chủng nào của virus, ngay cả kit xét nghiệm RT-PCR cũng chưa thể thực hiện được điều này. Thạc sĩ Đinh Quốc Long cho biết để xác định người bệnh mang chủng nào bắt buộc phải xét nghiệm giải trình tự gien. Sau đó, tham chiếu với thư viện chuỗi trình tự gien của Omicron, nếu trùng khớp thì mới kết luận được người đó mang chủng Omicron hoặc các chủng khác.

"Kit test nhanh dựa trên sự phát hiện kháng nguyên (có thể là vùng kháng nguyên chung của những biến chủng khác nhau) có độ nhạy và độ đặc hiệu không cao, nên việc xét nghiệm nhanh kháng nguyên thì không thể xác định được chủng của virus", thạc sĩ Long nói.

Liên quan đến vấn đề này, chia sẻ trên báo Lao Động, bác sĩ Vũ Quốc Đạt - giảng viên bộ môn Truyền nhiễm, Trường Đại học Y Hà Nội, sự khác nhau giữa các biến chủng nằm ở trình tự di truyền/ các đột biến điểm của vật chất di truyền. Hiện nay việc phân định các biến thể của SARS-CoV-2 được dựa trên các xét nghiệm về mặt di truyền, thực hiện tại các phòng xét nghiệm tham chiếu có đủ năng lực. Bởi vậy, nên các xét nghiệm thương mại hiện nay, đặc biệt là các test nhanh trên thị trường không thể giúp nhận biết được các biến chủng, trong đó có biến chủng Omicron.

Trước tình trạng nhiều người lợi dụng lòng tin của khách hàng để bán các loại test trên “chợ mạng”, bà Nguyễn Thị Huỳnh Mai, Chánh Văn phòng Sở Y tế Tp.HCM, cho biết đã ghi nhận thông tin và sẽ kết hợp với các đơn vị chức năng để thanh tra vì đây là hoạt động kinh doanh ngoài thị trường. Theo bà Mai, hiện nay không chỉ đối với Omicron mà cả Delta đều không thể sử dụng test nhanh để phát hiện mà phải giải trình tự gien của virus SARS-CoV-2. Đến thời điểm này, Bộ Y tế cũng chưa có hướng dẫn khác để phát hiện biến chủng Omicron. Do đó, các hoạt động này đều không đúng quy định.

Việc sử dụng các loại kit xét nghiệm tràn lan trên thị trường, chưa được Bộ Y tế cấp phép sẽ dẫn đến trường hợp xét nghiệm không chính xác, gây ra tình trạng dương tính giả/âm tính giả. Khi đó, sẽ ảnh hưởng đến phương hướng cách ly, điều trị và phát hiện ca bệnh. Bởi vậy là người tiêu dùng thông minh chúng ta nên biết để tránh “tiền mất tật mang”.

Trúc Chi (T/h)

Bài viết đăng trên ấn phẩm Đời sống & Pháp luật số thứ 2 (14)