Thái Nguyên khẳng định vị thế “Đệ nhất danh trà”

Phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của cây chè

Trao đổi với PV Đời sống & Pháp luật, ông Trịnh Việt Hùng, Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Nguyên cho biết, chè là cây trồng chủ lực của tỉnh Thái Nguyên. Với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu rất thuận lợi và phù hợp cho cây chè sinh trưởng, phát triển, người dân có truyền thống, kinh nghiệm trồng và chế biến ra những sản phẩm trà có chất lượng cao, cây chè ngày càng giữ vị trí, vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp cũng như trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Phát huy tiềm năng, lợi thế của tỉnh đối với cây chè, trong những năm qua các cấp, các ngành đã tập trung quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh phát triển ngành chè Thái Nguyên đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Đặc biệt, ngày 03/02/2025, Tỉnh ủy Thái Nguyên đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU về phát triển ngành chè Thái Nguyên giai đoạn 2025-2030.

Nhiều chính sách được ban hành và triển khai có hiệu quả như: Hỗ trợ phân bón hữu cơ, sinh học; hỗ trợ chứng nhận sản xuất an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ; hỗ trợ cơ giới hóa, ứng dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước và thiết bị trong sơ chế, chế biến chè; hỗ trợ bao bì, nhãn mác; xây dựng thương hiệu, kết nối quảng bá, xúc tiến thương mại tiêu thụ sản phẩm trà…

Thái Nguyên là tỉnh có diện tích, năng suất, sản lượng, giá trị thu nhập từ cây chè lớn nhất toàn quốc. Hiện nay toàn tỉnh có trên 22,2 nghìn ha chè, 193 sản phẩm trà (chè sau chế biến) được chứng nhận tiêu chuẩn OCOP từ 3-5 sao (trong đó có 2 sản phẩm OCOP 5 sao); giá trị sản phẩm trà đạt 13,8 nghìn tỷ đồng.

Mặc dù vậy, Bí thư tỉnh Thái Nguyên cho biết ngành chè Thái Nguyên vẫn chưa khai thác hết những tiềm năng, lợi thế, giá trị của cây chè; sản xuất nông hộ chiếm tỷ trọng lớn; quy mô sản xuất của hợp tác xã, doanh nghiệp còn nhỏ; liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã với các nông hộ còn chưa chặt chẽ.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng khoa học, công nghệ trong sản xuất, chế biến còn hạn chế; sản phẩm chưa đa dạng, phong phú, chưa có nhiều sản phẩm chế biến sâu, chủ yếu vẫn là sản phẩm trà xanh truyền thống; sự kết nối, quảng bá về sản xuất, chế biến, kinh doanh và văn hóa trà để củng cố, nâng cao thương hiệu, hiệu quả sản xuất còn chậm được quan tâm.

Bí thư tỉnh Thái Nguyên Trịnh Việt Hùng chia sẻ: Tỉnh Thái Nguyên xác định phát triển ngành chè gắn với mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng bền vững, hiện đại, nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng; đẩy mạnh sản xuất an toàn, hữu cơ gắn với chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm, tăng nhanh tỷ trọng những sản phẩm có chất lượng, giá trị cao. Thu hút đầu tư, thúc đẩy sản xuất theo chuỗi, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, kinh doanh; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử góp phần nâng cao giá trị, thương hiệu trà Thái Nguyên theo hướng tích hợp đa giá trị của trà; xúc tiến tiêu thụ, xuất khẩu và kết nối bền vững với chuỗi giá trị nông sản toàn cầu. Phấn đấu tổng giá trị sản phẩm thu được từ cây chè đến năm 2030 đạt 25 nghìn tỷ đồng.

Bên cạnh đó, tỉnh Thái Nguyên cũng đang tập trung nghiên cứu, phục dựng, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của các vùng chè trên địa bàn tỉnh nói chung, vùng chè Tân Cương nói riêng gắn với nâng cao giá trị cây chè và sản phẩm trà Thái Nguyên. Xây dựng hệ tri thức về văn minh trà và văn hóa trà Thái Nguyên trên cơ sở phát triển “Tri thức trồng và chế biến chè Tân Cương” đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; song song với đó lập hồ sơ trình công nhận cây chè cổ tỉnh Thái Nguyên là “Cây di sản Việt Nam”.

Với quy mô diện tích và sản lượng chè lớn nhất cả nước, cùng các vùng sản xuất nguyên liệu chè búp tươi chất lượng cao và những chính sách ưu đãi khuyến khích đầu tư, tỉnh Thái Nguyên hoàn toàn đủ điều kiện và là cơ hội cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư chế biến chè, tiêu thụ sản phẩm trà Thái Nguyên, đáp ứng tiêu chuẩn và nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Khát vọng nâng tầm chè Thái Nguyên và câu chuyện người trồng chè nuôi khát vọng lớn mạnh

Cách trung tâm thành phố Thái Nguyên khoảng 13km về phía Tây, Tân Cương được mệnh danh là “Đệ nhất danh trà”. Với vùng nguyên liệu tuyệt vời mà thiên nhiên ban tặng đã đem lại cho chè Tân Cương Thái Nguyên hương vị đặc biệt mà không đâu có được.

Đến đây, chúng tôi có dịp trò chuyện với bà Đào Thanh Hảo, Chủ nhiệm Hợp tác xã Chè Hảo Đạt, một người con của vùng đất Tân Cương đã có nhiều năm gắn bó tâm huyết với cây chè, người được mệnh danh là “Nữ thủ lĩnh” đưa chè Tân Cương vươn xa ở Thái Nguyên.

Bà Hảo cho biết, năm 2016, dưới sự vận động của chính quyền địa phương, cũng như sự hỗ trợ của Liên minh Hợp tác xã tỉnh Thái Nguyên, tổ hợp tác của bà Hảo đã phát triển thành Hợp tác xã Chè Hảo Đạt với 8 thành viên, quy mô vùng nguyên liệu 52.000 m2 với quyết tâm bảo tồn, duy trì và phát triển cộng đồng sản xuất chè tại Tân Cương, Thái Nguyên.

Trong suốt chặng đường xây dựng và phát triển, bà Hảo luôn kiên định phát triển Hợp tác xã theo hướng bền vững, chú trọng sản xuất chè an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, nhằm bảo đảm nguồn nguyên liệu đạt chất lượng cao, cũng như các tiêu chí vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đồng thời, không ngừng đổi mới quy trình chế biến và chú trọng đầu tư mẫu mã bao bì sản phẩm, có tem và mã vạch truy xuất nguồn gốc, tạo ấn tượng với khách hàng.

Cây chè được các thành viên Hợp tác xã và những hộ liên kết chăm sóc theo quy trình tự nhiên, loại bỏ hoàn tác các chất độc hại, thuốc trừ sâu, ưu tiên sử dụng chế phẩm sinh học, phân bón hữu cơ. Với tư duy mới trong sản xuất nông nghiệp, Hợp tác xã Chè Hảo Đạt không chỉ sản xuất ra nhiều sản phẩm chất lượng cho người tiêu dùng mà còn tạo thêm giá trị gia tăng từ sản phẩm nông nghiệp, đó là gắn với các hoạt động quảng bá, giới thiệu, thăm quan trải nghiệm về truyền thống, văn hóa, đặc sản của vùng miền.

Từ năm 2021, Hợp tác xã Chè Hảo Đạt tiến hành mở rộng quy mô sản xuất và đưa chương trình du lịch sinh thái vào hoạt động. Du khách đến đây được trải nghiệm không gian thanh bình của vùng chè đặc sản Tân Cương.

Ngoài tìm hiểu về lịch sử, nguồn gốc cây chè, quy trình trồng và chăm sóc chè, tham quan đồi chè và trải nghiệm cuộc sống nhà nông, khách du lịch được tự tay hái chè, sao chè bằng tay, pha trà, đóng chè... và trực tiếp thưởng thức sản phẩm. Toàn hoạt động trải nghiệm văn hóa trà là hoàn toàn miễn phí.

Việc lựa chọn mô hình phát triển nông nghiệp gắn với du lịch sinh thái là một cách làm sáng tạo, phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương, từ đó giải quyết thêm nhiều việc làm cho thành viên và người lao động của Hợp tác xã, đồng thời tạo thêm giá trị gia tăng từ sản phẩm nông nghiệp.

Là một trong những người đầu tiên đưa chè Thái Nguyên ra thị trường quốc tế, ông Tô Văn Khiêm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã Chè an toàn Khe Cốc (Phú Lương, Thái Nguyên) kể lại: “Dù sinh sống ở vùng chè nức tiếng cả nước nhưng phải đến năm 2011, trong một chuyến du lịch tại Nhật Bản ông Khiêm mới thay đổi nhận thức và quyết tâm thay đổi phương thức sản xuất chè theo hướng hữu cơ.

Ở đó, tôi thấy có những sản phẩm chè bày bán với giá cả nghìn USD mỗi kg. Trong khi đó, cũng loại chè trên, ở Việt Nam có giá bán rất thấp. Kể từ đó, trong tôi luôn đau đáu ý định phải làm sao để nâng tầm giá trị sản phẩm chè của Việt Nam, để thế giới biết đến thương hiệu chè nước nhà”.

Năm 2018, Hợp tác xã Chè an toàn Khe Cốc được thành lập với quy mô ban đầu gồm 15 hộ dân thôn Khe Cốc với phương thức sản xuất theo hướng hữu cơ. Các thành viên được ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm, ký kết hợp đồng đầu tư vật tư phân bón để nhất quán phương thức sản xuất.

Các hộ dân ở đây được đào tạo hướng dẫn kỹ thuật, chuyển đổi canh tác chè sang chỉ sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật được chế từ thảo mộc. Người dân tiến hành ủ phân chuồng hoai mục để bón cho chè. Các vùng sản xuất được tạo vùng đệm cách ly đáp ứng yêu cầu của tiêu chuẩn. Vùng chè nguyên liệu tại đây đã  áp dụng phương pháp tưới bằng van xoay tự động được khoảng 40% diện tích và đang tiếp tục áp dụng phương pháp tưới bằng điều khiển 3G, 4G.

Đến nay, Hợp tác xã Chè An Toàn Khe Cốc đã xây dựng thành công vùng nguyên liệu với diện tích khoảng hơn 40ha từ VietGAP chuyển sang hữu cơ. Trong thời gian tới, Hợp tác xã dự định mở rộng diện tích chè hữu cơ đạt tiêu chuẩn Việt Nam lên 55 ha.

Với hướng sản xuất hữu cơ, chè Khe Cốc có vị thơm, đượm được lan tỏa rộng rãi không chỉ thị trường trong nước mà còn vươn ra xa thị trường thế giới. Đặc biệt là chè an toàn hơn rất nhiều vì gần như không hóa chất. Chè Khe Cốc đã được UBND tỉnh Thái Nguyên cấp chứng nhận OCOP hạng 4 sao và 3 sao cho 3 sản phẩm: Đinh Tâm Trà, Trà Tôm nõn, Trà móc câu.

Năm 2019, lô sản phẩm đầu tiên của Hợp tác xã chè an toàn Khe Cốc đã được đối tác Ba Lan ký kết hợp đồng xuất khẩu sang các nước châu Âu gồm: trà túi lọc, bột trà xanh matcha và kẹo dồi trà xanh.

Những năm gần đây, Hợp tác xã Chè An toàn Khe Cốc đã mạnh dạn phát triển du lịch cộng đồng gắn với gìn giữ những giá trị văn hoá, trong đó có văn hoá trà. Năm 2022, Hợp tác xã đã đầu tư xây dựng homestay, phòng thưởng trà, tạo cảnh quan để du khách check-in, tìm hiểu quy trình trồng, chăm sóc chè và trải nghiệm văn hoá cùng bà con nơi đây.

Chia sẻ về định hướng phát triển trong thời gian tới, ông Khiêm cho biết Hợp tác xã phấn đấu năm 2025 sẽ chuyển đổi hoàn toàn theo hướng hữu cơ. Thời gian tới, Hợp tác xã sẽ giới thiệu và đưa ra thị trường thêm một số sản phẩm mới từ trà xanh để đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng hơn.

Nâng tầm thương hiệu, chắp cánh bay xa

Festival Trà Thái Nguyên được tổ chức tại Thái Nguyên từ năm 2011 và duy trì đến tận ngày nay. Đây là dịp để giới thiệu văn hóa trà, quảng bá các sản phẩm trà Việt Nam với du khách trong và ngoài nước; tạo sức hấp dẫn, thu hút các nhà đầu tư xúc tiến hoạt động liên doanh, liên kết, hợp tác đầu tư, đặc biệt là phát triển sản xuất cây chè, chế biến và tiêu thụ sản phẩm trà.

Sự kiện cũng là dịp để giao lưu, trao đổi kinh nghiệm về cây chè, sản phẩm chè giữa các doanh nghiệp trồng, chế biến, tiêu thụ chè trong nước và quốc tế, từng bước nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh đối với cây chè và sản phẩn chè Việt Nam. Đặc biệt, đây là dịp để tôn vinh cây chè, sản phẩm chè, người trồng chè.

Festival Trà Thái Nguyên còn góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của trà Thái Nguyên, từng bước mở rộng giao lưu văn hóa và hội nhập quốc tế; thúc đẩy phát triển ngành chè, nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm trà; tăng cường giới thiệu, quảng bá về trà và văn hoá trà Thái Nguyên, Việt Nam, góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh về đất nước, con người Việt Nam, con người xứ Trà.

Từ năm 2011 - 2021, tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức thành công 3 kỳ Festival Trà. Kỳ Festival đầu tiên với tên gọi "Festival Trà Quốc tế lần thứ nhất - Thái Nguyên 2011" diễn ra từ ngày 11 - 15/11/2011 với chủ đề “Trà Việt Nam phát triển và hội nhập quốc tế - Nơi gặp gỡ, giao lưu với nhiều danh trà thế giới”.

Kỳ Festival có sự tham gia của 30 đoàn trà các tỉnh có thế mạnh về cây chè, chế biến chè; 25 doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, chế biến, xuất khẩu trà; 50 làng chè nổi tiếng của tỉnh Thái Nguyên; đoàn trà ở 10 quốc gia và vùng lãnh thổ có sử dụng các sản phẩm chè và nhập khẩu các sản phẩm chè của Việt Nam.

Tiếp nối những thành công của Festival Trà Quốc tế lần thứ nhất; năm 2013, tỉnh Thái Nguyên tiếp tục tổ chức Festival Trà Thái Nguyên - Việt Nam lần thứ hai, với chủ đề "Trà Việt thăng hoa và khởi sắc”; năm 2015, tỉnh Thái Nguyên tổ chức Festival Trà Thái Nguyên - Việt Nam lần thứ ba với chủ đề “Tinh hoa trà Việt”.

Các hoạt động diễn ra tại các kỳ Festival Trà đã giúp du khách trong và ngoài nước hiểu hơn về giá trị lịch sử, văn hóa của người Việt Nam nói chung và người Thái Nguyên nói riêng; đồng thời, tăng cường quảng bá về đất và người Thái Nguyên, nhất là về kinh tế chè và văn hoá Trà; tăng cường trao đổi kinh nghiệm, giao thương giữa các vùng trồng chè trong nước và quốc tế... 

Qua đó khẳng định vai trò của cây chè và văn hoá trà Việt, thúc đẩy sản xuất chuyen canh, tập trung, thu hút các nhà Đầu tư, xúc tiến các hoạt động liên doanh, liên kết, hợp tác nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh ngành chè Thái Nguyên, Việt Nam.

Qua 3 kỳ Festival Trà do tỉnh Thái Nguyên tổ chức, đã góp phần quan trọng quảng bá, lan tỏa hình ảnh, thương hiệu Trà Thái Nguyên, Việt Nam đi xa, vươn ra thế giới, nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng chè.

Đặc biệt, thông qua các phương tiện tuyên truyền, thông tin đại chúng, Trà Việt Nam, Thái Nguyên được quan tâm một cách toàn diện và sâu sắc. Đến nay, Trà Thái Nguyên được lựa chọn là thức uống, món quà tặng có giá trị cao, được nhiều người ưa thích.

“Sau 3 lần tổ chức Festival trà, dự kiến cuối năm 2025, Thái Nguyên sẽ tiếp tục tổ chức lễ hội trà với quy mô lớn chào mừng đại hội đảng bộ các cấp… Từ đây, thương hiệu Trà Thái Nguyên, giá trị cây chè cũng như sản phẩm trà của Thái Nguyên đã ở vị thế mới”, Bí thư tỉnh Thái Nguyên Trịnh Việt Hùng cho hay.