Phần lớn là nữ vì liên quan kích thích tố nữ như progesteron khiến giảm vận động túi mật trong khi estrogen làm tăng cholesterol và giảm acid mật hòa tan cholesterol
Phó giáo sư Nguyễn Cao Cương công tác tại Bệnh viện Bình Dân cho biết trên VnExpress, có 2 loại sỏi túi mật chính là sỏi cholesterol và sỏi sắc tố, có thể kể thêm sỏi túi mật hỗn hợp. Sỏi cholesterol hình thành do sự bão hòa cholesterol trong dịch mật, ứ đọng mật và tạo sỏi. Điều này giải thích vì sao sỏi túi mật gặp nhiều ở người cao tuổi với lượng cholesterol cao và có sự giảm vận động túi mật.
Bệnh nhân phần lớn là nữ vì liên quan kích thích tố nữ như progesteron khiến giảm vận động túi mật, trong khi estrogen làm tăng cholesterol và giảm acid mật hòa tan cholesterol. Sỏi túi mật cũng gặp nhiều ở người béo phì có lượng cholesterol trong máu cao.
Sỏi sắc tố chiếm tỷ lệ nhỏ, gặp ở bệnh nhân bị tán huyết do các bệnh về máu (sỏi đen) hay do nhiễm trùng mật (sỏi nâu). Sỏi túi mật được tạo thành và lớn dần, có khi chỉ có một viên hoặc vài viên đến hàng chục, hàng trăm viên. Kích thước sỏi cũng thay đổi từ vài mm đến vài cm. Sỏi thường hình tròn, bầu dục và nhiều hình dạng tùy theo cấu tạo.
Bệnh nhân bị sỏi mật phần lớn là nữ.
Theo Phó giáo sư Nguyễn Cao Cương, hầu hết bệnh nhân mắc sỏi túi mật thường không biết mình bị sỏi, chỉ khi có dịp đi siêu âm hay chụp X-quang bụng tình cờ phát hiện sỏi túi mật. Đây là sỏi túi mật không triệu chứng. Tình huống khác là bệnh nhân có cơn đau quặn mật, sau khi ăn thấy đau quặn ở bụng trên phải, có khi kèm ói, sốt nhẹ, cơn đau thường kéo dài 5-30 phút sau đó mất dần. Có khi đau tái phát nhiều lần, bệnh nhân cứ nghĩ bị đau bao tử, rối loạn tiêu hóa. Cơn đau này do sỏi di chuyển và gây tắc ống túi mật.
Sỏi túi mật có thể gây những biến chứng nặng hơn như viêm túi mật cấp. Đây là tình trạng đau bụng cấp tính mà bệnh nhân thường phải nhập viện cấp cứu. Nếu không được điều trị, viêm túi mật cấp sẽ diễn tiến đến viêm túi mật hoại tử, áp xe quanh túi mật, viêm phúc mạc mật... gây nguy hiểm tính mạng. Khoảng 5-15% trường hợp sỏi túi mật di chuyển rơi vào đường mật chính và dễ gây nhiễm trùng đường mật.
5 thói quen hàng ngày âm thầm “nuôi dưỡng” sỏi mật
1. Bỏ bữa sáng
Nhiều người vì bận rộn mà thường xuyên nhịn ăn sáng, khiến dịch mật ứ đọng trong túi mật quá lâu và dễ kết tinh thành sỏi. Ăn sáng đều đặn giúp túi mật co bóp và đào thải mật, ngăn cholesterol tích tụ.
2. Ăn nhiều đồ béo, ngọt
Các món chiên rán, thịt mỡ, bánh kem, đồ ăn nhanh chứa nhiều chất béo và cholesterol làm tăng gánh nặng cho túi mật. Khi mật tiết ra quá nhiều mà không được tống hết, cholesterol dư thừa sẽ lắng đọng thành sỏi.
3. Thừa cân
Người béo phì có nồng độ cholesterol trong mật cao hơn bình thường, đồng thời chức năng co bóp túi mật giảm sút. Vì thế, giảm cân khoa học và duy trì BMI hợp lý là chìa khóa để phòng bệnh.
Nhiều người vì bận rộn mà thường xuyên nhịn ăn sáng, khiến dịch mật ứ đọng trong túi mật quá lâu và dễ kết tinh thành sỏi.
4. Ít vận động
Lối sống tĩnh tại khiến cơ túi mật hoạt động kém, dịch mật bị ứ đọng. Chỉ cần duy trì thói quen đi bộ hoặc vận động nhẹ sau bữa ăn, bạn đã giúp cơ thể giảm đáng kể nguy cơ hình thành sỏi.
5. Yếu tố di truyền
Nếu trong gia đình có người mắc sỏi mật, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng cao hơn. Do đó, người có tiền sử gia đình cần kiểm tra định kỳ bằng siêu âm ổ bụng.
Siêu âm ổ bụng là phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất để phát hiện sỏi mật. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT, chụp cộng hưởng từ đường mật (MRCP) hoặc nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) để xác định vị trí và mức độ tổn thương.
Tùy tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Với người không có triệu chứng, chỉ cần theo dõi định kỳ bằng siêu âm mỗi năm.
