Nước mắm và hệ lụy từ công bố thiếu minh bạch

(ĐSPL) - Hai kết quả công bố khảo sát nước mắm từ hai cơ quan khác nhau trong một thời gian ngắn đã gây hoang mang dư luận. Cuộc chiến nước mắm sẽ còn kéo dài và cần một Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia rõ ràng. Tuy nhiên, Quy chuẩn ấy vẫn nằm trên bàn dự thảo từ năm 2012 đến nay...?

Tối ngày 22/10, Thủ tướng đã có chỉ đạo gửi 4 Bộ: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT); Bộ Công Thương, Bộ Y tế và Bộ Thông tin và Truyền thông (TT-TT) làm rõ thông tin cho rằng nước mắm truyền thống chứa arsen vượt ngưỡng.

Cùng ngày, Bộ Y tế cũng đã thông tin rộng rãi kết quả kiểm nghiệm 247 mẫu nước mắm cho thấy, không phát hiện mẫu nước mắm nào có asen vô cơ vượt ngưỡng giới hạn tối đa cho phép (theo QCVN 8-2:2011/BYT của Bộ Y tế).

Trước đó, ngày 17/10, Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (VINASTAS) sau một cuộc điều tra, khảo sát trên quy mô rộng đã công bố cho nhiều phương tiện thông tin đại chúng một thông tin khá gây sốc với người tiêu dùng: Đó là gần 70% mẫu trong 150 mẫu được kiểm tra có tổng hàm lượng arsen (thạch tín) không đạt so với tiêu chuẩn của Bộ Y tế, vượt ngưỡng cho phép.

Trong buổi giao lưu trực tuyến do báo Nông thôn ngày nay tổ chức ngày 23/10, một độc giả đã đưa ra nghi vấn: "Nếu phát hiện một “đại gia” doanh nghiệp đứng đằng sau chiến dịch "truyền thông bẩn" nhắm vào các cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống, liệu Vinastas và doanh nghiệp đó có bị xử phạt?".

Luật sư Nguyễn Thế Truyền trả lời: Nếu chứng minh được, có một doanh nghiệp sản xuất nước mắm tài trợ đứng sau chiến dịch vừa rồi, tôi khẳng định họ đã vi phạm pháp luật rất nặng.

Về luật cạnh tranh, họ đã vi phạm Khoản 3, điểm A, điều 45 luật cạnh tranh có ghi rõ trách nhiệm trong việc đưa thông tin gian dối cho khách hàng về giá, số lượng, chất lượng, chủng loại, bao bì, ngày sản xuất.

Ngày 17/10 các tiểu thương nhận được các tờ rơi nói rất rõ, nước mắm có asen là không an toàn, không có asen mới là an toàn. Đây là căn cứ rất mạnh để các cơ quan chức năng có thể xử lý rất mạnh. Ngoài ra còn có rất nhiều quảng cáo của doanh nghiệp này trên báo chí.

Sau khi có kết luận về công bố thông tin sai sự thật, tất cả các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi thông tin đó có thể làm đơn khiếu nại, gửi trực tiếp đến Vinastas yêu cầu xin lỗi, gửi thông tin đính chính trên các phương tiện thông tin báo chí, và đòi đền bù thiệt hại. Các doanh nghiệp có thể đưa ra chứng minh về thiệt hại rất dễ thông qua doanh số theo tháng, quý, thiệt hại cho sản xuất, chi phí công nhân…Nếu Vinastas không đồng ý, không thoả thuận với các doanh nghiệp.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể khởi kiện để đòi bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo luật dân sự. Tôi cho rằng, các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nên có động thái cụ thể. Việc lên tiếng hôm nay, không chỉ để giải quyết vấn đề trước mắt, mà còn tạo ra thói quen tuân thủ pháp luật của tất cả các bên trong xã hội hiện nay. Làm tiền đề cho các doanh nghiệp tự do cạnh tranh phát triển một cách lành lạnh, chứ không phải dùng các chiêu trò.

Liên quan tới câu hỏi Vinastas có được quyền công bố kết quả như đã thông tin không?

Luật sư Truyền cho biết: "Hội bảo vệ tiêu dùng hoàn toàn có được quyền được thông tin nhưng chịu trách nhiệm về nội dung thông tin. Vinastas biết rất rõ khái niệm asen hữu và cơ nhưng lại đưa ra khuyến cáo nặng nề, nước mắm độ đạm càng cao thì nhiễm asen càng cao. Theo tôi thấy, cách đưa thông tin có vấn đề?. Theo như hai kết quả trên, rõ ràng Vinastas đã vi phạm về cung cấp An toàn vệ sinh thực phẩm, hành vi này sẽ xử lý hành chính. Theo quy định nhà nước, mới chỉ có xử lý hình sự người bán, người sản xuất chưa có cho người thông tin sai. Tuy nhiên, tin đồn gây nhiễu loạn thì có thể xử lý hình sự. Nội dung cung cấp rất tệ, có dấu hiệu của vi phạm pháp luật cạnh tranh, thông tin gian dối để nhiễu loạn người tiêu dùng".

Trả lời câu hỏi, tại sao không ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước mắm của Ông Lê Anh – Chủ doanh nghiệp nước mắm Lê Gia.

Ông Ngô Quang Tú - Trưởng phòng Chế biến bảo quản thủy sản (Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối, Bộ NNPTNT) cung cấp thông tin, đã có bản dự thảo từ năm 2012 nhưng lý do vì sao đến nay chưa ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước mắm thì tôi cũng không biết?.

Trao đổi nhanh với ông Võ Văn Đại – Giám đốc Công ty CP nước mắm Vạn Phần về ảnh hưởng từ thông tin nước mắm truyền thống nhiễm asen mà Vinastas công bố, ông Đại chia sẻ:

“Tôi là một doanh nghiệp chế biến sản phẩm truyền thống Nước mắm Vạn Phần, bị cạnh tranh chèn ép của các đại gia nước mắm công nghiệp là chuyện thường ngày. Tôi đã học về MBA nên tôi hiểu rõ những thông tin này là một chiêu trong chiến lược Kinh doanh của họ để chiếm thị trường. Tôi cũng đã dự Hội thảo nên tôi không bất ngờ, vì thông tin này đã được Giám đốc phát triển sản phẩm của Công ty hàng tiêu dùng MASAN phát biểu tại Hội Hội thảo.

Tuy nhiên, tôi bất ngờ là Hội bảo vệ người tiêu dùng Vinastas lại là người cung cấp các thông tin này. Tôi ngạc nhiên bởi chỉ có các bác thanh viên, là những người nghỉ hưu, lại có thông tin nhanh như vậy, chỉ sau 7 ngày từ Hội thảo “Nước mắm truyền thống - Bảo tồn và phát triển sản phẩm” đã tiến hành khảo sát, kiểm tra được một số lượng mẫu khổng lồ, với chi phí kiểm nghiệm không nhỏ đã có một báo cáo gọn gàng như vậy?”.

Một vấn đề rất được quan tâm là việc đăng tải quảng cáo sản phẩm nước mắm trong thời gian này có hợp lý không đã được Nhà báo Phạm Trung Tuyến - Phó Giám đốc kênh VOV Giao Thông Quốc Gia phân tích:

"Việc này không có gì sai cả, cơ quan báo chí không có vấn đề gì khi đăng các thông tin quảng cáo. Quan trọng là sự nhạy cảm thông tin xã hội đang xảy ra cuộc chiến nước mắm, cơ quan báo chí cần có sự cân nhắc. Họ lựa chọn hợp đồng quảng cáo hay cảm xúc độc giả và mỗi người có cách chọn. Về mặt pháp lý không sai nhưng xung đột với cảm xúc độc giả, bản thân tôi sẽ nghiêng chọn lợi ích có lượng độc giả tín nghiệm trong thời gian dài và không muốn xung đột cảm xúc với độc giả. Câu chuyện này chúng ta đều lựa chọn theo lợi ích của mình và tùy theo giá trị từng người."

Trả lời câu hỏi về Trách nhiệm của nhà báo như thế nào? Không chỉ vấn đề nước mắm, mà sau này chúng ta sẽ phải đối mặt với những cuộc khủng hoảng tương tự, nhà báo Phạm Trung Tuyến nhận định.

"Sức mạnh truyền thông đang bị thổi phồng, nếu đây là một âm mưu triệt hạ nước mắm truyền thống, nếu âm mưu này xảy ra cách đây 10 năm thì sẽ rất thành công Nhưng ở thời điểm hiện tại chỉ xảy ra trong 1 thời gian ngắn đã bị độc gải phanh phui cho thấy người đọc hiện đã có thể nhận ra thông tin rất nhanh. Đây cũng là một cái lợi, vì sau vụ việc này, người tiêu dùng có thể phân biệt đâu là nước mắm truyền thống đâu là nước mắm công nghiệp. Qua sự việc, thực tế người tiêu dùng là người được lợi nhất, vì họ có khả năng phân biệt nước mắm truyền thống và công nghiệp, và doanh nghiệp nước mắm truyền thống cũng thế.

Tôi nghĩ đây là một cơ hội vì sau một thời gian ngắn sau vụ nước mắm (1 tuần) Bộ y tế đã phải lên tiếng, đưa ra phát ngôn của mình. Đây là điều khác biệt. Nếu nhìn lại vụ nước tương cách đây 11 năm, nửa năm sau bộ y tế vẫn không có phát ngôn. Câu chuyện mắm tôm cũng thế, mắm tôm có phải nguyên nhân gây tả hay không, 1 năm sau bộ cũng không có phản ứng. Tôi nghĩ thông tin 100% nước mắm an toàn bộ y tế vừa đưa ra có thể gây ra cơn bão truyền thông mới, lu mờ câu chuyện nước mắm chúng ta đang nói hôm nay. Nhưng đó là 1 tín hiệu đáng mừng khi cơ quan chức năng đã phải đưa ra tuyên bố của mình, dù tuyên bố chưa chặt chẽ,có sơ hở, nhưng điều đó sẽ cho các cơ quan chức năng cơ hội để rèn luyện phản ứng có lợi cho người tiêu dùng, cho doanh nghiệp chân chính".

Hoàng Nhung