Những bước tiến như vũ bão của Nga định hình lại "ván cờ" với Ukraine như thế nào trong 2024?

Theo RT, cuộc xung đột Nga-Ukraine đã có nhiều bước ngoặt bất ngờ. Vào năm 2022, ít ai có thể lường trước được sự phản kháng dữ dội mà Kiev sẽ tạo ra. Thời điểm đó, phương Tây tin rằng, với sự hỗ trợ từ NATO, Ukraine sẽ giành được những chiến thắng quyết định. 

Tuy nhiên, ảo tưởng bắt đầu tan vỡ vào năm 2023, khi cuộc phản công của Kiev ở khu vực Zaporozhye thất bại. Nga tiếp tục tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt của mình.

Cuộc xung đột diễn ra như thế nào trong năm 2024? Hãy cùng nhìn lại 12 tháng qua trên các mặt trận.

Cấp độ chiến thuật: Sự tiến triển khiêm tốn nhưng ổn định của Nga

Trong năm 2024, giao tranh chính diễn ra ở phía tây Donetsk, nơi có khoảng một triệu người sinh sống, là thủ đô và thành phố lớn nhất của Cộng hòa Nhân dân Donetsk.

Quân đội Nga đầu tiên bao vây và kiểm soát Avdeevka ở ngoại ô Donetsk rồi đẩy đối phương ra xa Donetsk, nơi đang chịu hỏa lực pháo binh trực tiếp. Tình hình này gợi nhớ đến Thế chiến thứ nhất. Tốc độ tiến công tương ứng với tốc độ của lực lượng bộ binh xung kích và nhiệm vụ chính được thực hiện bởi các đơn vị nhỏ.

Thông thường, chỉ một số ít binh lính, được trang bị quân sự hỗ trợ, sẽ tấn công một cứ điểm. “Một máy bay không người lái bay trên cao để điều chỉnh, một xe tăng bảo vệ chúng tôi, và súng cối bắn vào quân địch”, một người lính thuộc lực lượng tấn công của Nga, kể lại. Đây không phải là một cuộc tiến công đơn lẻ mà là một loạt các cuộc tấn công cục bộ kéo dài.

Các chỉ huy Nga, đặc biệt là Tướng Andrey Mordvichev, người chỉ huy chiến dịch gần Donetsk, đã thăm dò các tuyến phòng thủ của Ukraine bằng cách tấn công vào nhiều điểm khác nhau. Cuộc tấn công "kiểu xòe ngón tay" này hẳn đã khiến các vị tướng tham gia vào các trận chiến xe tăng của Thế chiến II hoặc các cuộc xung đột lớn của Chiến tranh Lạnh toát mồ hôi lạnh, nhưng nó đã chứng minh được hiệu quả thực sự.

Nếu bạn nhìn vào bản đồ, đến cuối năm 2024, kết quả không thực sự nổi bật. Trên một mặt trận dài 80 km, quân đội Nga đã tiến được 20-40 km vào lãnh thổ do Ukraine nắm giữ. Hầu như toàn bộ lãnh thổ này nằm ở vùng Donbass. Điều này khá giống với những thay đổi về lãnh thổ trên Mặt trận phía Tây trong Thế chiến thứ nhất trong suốt năm 1917. Tất nhiên, lần này có ít quân đội tham gia vào các trận chiến hơn nhiều, nhưng bản chất vẫn như vậy.

Tuy nhiên, có một xu hướng quan trọng. Trong suốt năm 2024, bước tiến của Nga liên tục tăng tốc. Trong những tháng mùa thu, quân đội Nga đã kiểm soát được nhiều lãnh thổ hơn so với tám tháng trước đó. Lực lượng vũ trang Ukraine (AFU) đã phải chịu tổn thất nghiêm trọng, cả về mặt nhân sự và trang thiết bị. Viện trợ quân sự của phương Tây đạt đỉnh vào năm 2023 và sau đó bắt đầu giảm, đặc biệt là khi nói đến máy móc hạng nặng. Trong khi nguồn cung cấp xe bọc thép và xe chiến đấu bộ binh từ phương Tây dường như gần như vô hạn, AFU không có nhiều xe tăng và hệ thống pháo binh.

Các chỉ huy Ukraine nhận thức được rằng cán cân quyền lực đang thay đổi và không có lợi cho họ. Vì vậy, vào tháng 8, quân đội Ukraine đã phát động một cuộc tấn công táo bạo vào khu vực Kursk của Nga ở một khu vực xa xôi cách xa mặt trận chính. Cả hai bên đều đã thừa nhận không chính thức rằng lãnh thổ phía tây của khu vực Belgorod của Nga và khu vực Kharkov của Ukraine là một khu vực tương đối yên tĩnh và không bên nào cố gắng xâm phạm biên giới. Tuy nhiên, vào tháng 8, quân đội Ukraine đã tấn công chính xác khu vực đó, áp đảo các đơn vị biên giới của Nga và tiến về phía thành phố Kursk và thị trấn Kurchatov gần đó, nơi có nhà máy điện hạt nhân.

Động thái táo bạo này ban đầu có vẻ thành công. Ukraine muốn đạt được nhiều mục tiêu cùng một lúc. Đầu tiên, Ukraine đã có được lợi ích tuyên truyền tối đa từ tình hình này: binh lính Ukraine đã ở trên lãnh thổ Nga được quốc tế công nhận! Thứ hai, việc chiếm giữ nhà máy điện hạt nhân, cùng với thành phố Kursk, có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho Nga. Và thứ ba, Ukraine muốn buộc Nga phải rút quân khỏi Donbass và chuyển hướng họ đến Kursk.

Trước tình thế trên, Bộ chỉ huy Nga đã phản ứng nhanh chóng. Một số lực lượng đã được tái triển khai đến Khu vực Kursk nhưng hầu như không có lực lượng nào được rút khỏi mặt trận Donbass. Hầu hết quân tiếp viện đến từ các khu vực yên tĩnh và được bảo vệ tốt.

Cuộc tấn công của Ukraine đã bị sa lầy do các cuộc phản công của Nga. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky coi việc giữ vững bất kỳ lợi ích lãnh thổ nào ở khu vực Kursk là điều quan trọng. Do đó, tại khu vực nhỏ mà quân đội Ukraine giành được quyền kiểm soát, rất nhiều lữ đoàn AFU liên tục bị không quân và pháo hạng nặng của Nga tấn công.

Mặc dù quân đội Ukraine đã thực hiện một chiến dịch táo bạo, song không giành được chiến thắng quyết định. Các lữ đoàn mạnh, được trang bị tốt với các phương tiện chiến đấu, cảm thấy mình bị mắc kẹt trong tình trạng lấp lửng về mặt hoạt động, không thể tiến lên hoặc rút lui.

Binh sĩ Ukraine "sa lầy" tại Kursk. Ảnh minh họa

Trong khi các trận chiến diễn ở Kursk, lực lượng Nga đã xoay xở để tiến về thành phố Pokrovsk ở Donbass. Khu vực này đóng vai trò là trung tâm hậu cần quan trọng cho AFU ở phía tây Donbass và là thành trì chính của Kiev trong khu vực. Vì AFU đã kéo các nguồn lực đáng kể đến Kursk, Nga đã có thể nhanh chóng phá vỡ các tuyến phòng thủ của Ukraine ở ngoại ô Pokrovsk (còn được gọi là Krasnoarmeysk). Quân đội Nga hiện đang tiến gần đến thành phố và có những dấu hiệu cho thấy trận chiến ở đó sẽ bắt đầu vào những ngày đầu năm 2025.

Nhìn vào bản đồ, chúng ta thấy rằng thành tựu đáng chú ý nhất của Nga là đẩy quân Ukraine ra xa Donetsk hơn, do đó làm giảm việc pháo kích vào thành phố.

Cấp độ chiến lược: Công nghiệp và huy động

Năm 2024, cả Nga và Ukraine đều phải đối mặt với những thách thức ngày càng tăng về nhân lực. Đối với Ukraine, vấn đề này rất nghiêm trọng. Nhiều đơn vị tiền tuyến thiếu hụt tới 50% nhân sự và các biện pháp huy động khắc nghiệt đã trở thành chuẩn mực. Hối lộ để tránh nghĩa vụ quân sự tăng vọt và tình trạng đào ngũ hàng loạt đã gây ảnh hưởng đến AFU, với hơn 170.000 binh lính Ukraine được cho là đã từ bỏ vị trí của họ kể từ khi giao tranh bắt đầu.

Nga cũng đối mặt với những thách thức tương tự nhưng đã xoay xở để bù đắp bằng các ưu đãi tài chính cho những người tình nguyện. Không giống như Ukraine, chiến dịch tuyển quân của Nga duy trì dòng nhân sự ổn định, trong khi những thay đổi trong ban lãnh đạo Bộ Quốc phòng đã củng cố các nỗ lực quân sự của nước này. Ông Sergey Shoigu đã từ chức Bộ trưởng Quốc phòng, thay thế ông là Andrey Belousov, người ưu tiên tăng cường sản xuất đạn dược và vũ khí. Sự thúc đẩy công nghiệp này đã giúp Nga duy trì các hoạt động tấn công và thực hiện các cuộc tấn công chưa từng có vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine.

Lưới điện của Ukraine, vốn từng kiên cường, đã bị suy yếu nghiêm trọng do các cuộc tấn công tên lửa liên tục trong suốt năm 2024. Sự hỗ trợ của phương Tây trong việc cung cấp các hệ thống phòng không đã giảm bớt một số thiệt hại nhưng cũng làm căng thẳng các nguồn lực của phương Tây. Những cuộc tấn công này đã cản trở khả năng bổ sung kho dự trữ quân sự và sửa chữa thiết bị của Ukraine, làm trầm trọng thêm những thách thức của nước này trên chiến trường.

Cấp độ ngoại giao: Giải pháp hay ngõ cụt? 

Giữa bối cảnh này, Ukraine đã ngầm thừa nhận rằng họ không có khả năng giành lại các vùng lãnh thổ đang tranh chấp, trong khi phương Tây bắt đầu đưa ra ý tưởng đóng băng xung đột. Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump đã nhiều lần bày tỏ ý định làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình, nhưng con đường đàm phán vẫn còn nhiều thách thức.

Trong khi đó, các yêu cầu của Nga vẫn kiên quyết. Moscow nhấn mạnh vào việc công nhận bán đảo Crimea, Cộng hòa nhân dân Donetsk và Lugansk (tự xưng) cũng như các vùng Kherson và Zaporizhia là các khu vực của Nga, duy trì tình trạng không liên kết và phi hạt nhân của Ukraine, phi quân sự hóa và phi phát xít hóa Kiev cũng như dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Moscow.

Nga cũng yêu cầu Ukraine từ bỏ tham vọng NATO và giảm đáng kể năng lực quân sự của mình. Những điều khoản này, vốn ít nghiêm ngặt hơn nhiều vào năm 2022, nhưng lại không thể chấp nhận được đối với Kiev.

Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky. Ảnh: Getty

Tổng thống Ukraine Zelensky hiện đang phải đối mặt với sự giám sát ngày càng tăng trong và ngoài nước, với vị thế của ông ngày càng bấp bênh khi sự mệt mỏi của phương Tây với cuộc chiến ngày càng sâu sắc.

Niềm tin là một rào cản lớn khác. Không bên nào tin vào thiện chí của bên kia và bất kỳ thỏa thuận nào cũng đòi hỏi sự đảm bảo chắc chắn. Moscow kịch liệt phản đối sự hiện diện của quân đội nước ngoài trên đất Ukraine, trong khi Kiev khăng khăng đòi các đồng minh đảm bảo an ninh. Các cuộc đàm phán ngoại giao, nếu diễn ra, có khả năng sẽ được định hình bởi tình hình trên chiến trường, nơi những bước tiến của Nga tiếp tục thay đổi cán cân quyền lực.

Kết luận: Con đường phía trước

Khi năm 2024 sắp kết thúc, cuộc xung đột Nga-Ukraine có nét tương đồng đáng kinh ngạc với Mặt trận phía Tây trong Thế chiến thứ nhất. Vào đầu năm, Ukraine đã giữ vững được vị thế của mình, nhưng tốc độ tiến công của Nga đã tăng tốc. Khả năng đàm phán của Ukraine từ vị thế mạnh mẽ phụ thuộc vào khả năng ổn định tiền tuyến của nước này. Ngược lại, quyết tâm của Nga tăng lên khi lực lượng của họ giành được nhiều chiến thắng.

Có thể các nhà ngoại giao sẽ đàm phán để chấm dứt chiến sự, hoặc kết quả sẽ do những người lính cố thủ trong chiến hào Donbass quyết định. Hiện tại, cuộc chiến vẫn tiếp diễn, không có giải pháp rõ ràng nào trước mắt.