Nguy cơ từ “đặc sản” tôm hùm đất phá nát nền nông nghiệp Việt Nam

Thời gian gần đây, loại tôm hùm đất được nhập tràn lan về Việt Nam kéo theo đó dấy lên nỗi lo về một loại động vật có thể phá hoại nền nông nghiệp Việt Nam. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã lập tức có những chỉ đạo khẩn xung quanh việc nhập loại tôm này.

Có thể trở thành đại họa

Việt Nam có nhiều loài động, thực vật ngoại lai xâm lấn như mai dương, bìm bôi hoa vàng, ốc bươu vàng... Tốc độ phát triển của chúng rất nhanh, cạnh tranh với động, thực vật bản địa. Cơ quan chức năng đã thử nghiệm nhiều phương pháp, nhưng chưa tiêu diệt được. Thời gian gần đây, các nhà quản lý lại tiếp tục đau đầu khi xuất hiện loại tôm hùm đất được nhập lậu vào Việt Nam.

Loại tôm này có vị ngọt, dai dai giống tôm sú, được nuôi ở hơn 20 quốc gia (Mỹ, Australia, Anh, Thụy Điển, Phần Lan, Na Uy, Pháp, Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc...). Thế nhưng loài tôm này lại bị cấm sản xuất, phát triển hay kinh doanh tại Việt Nam vì trong Thông tư liên tịch số 27 giữa bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và bộ Tài nguyên Môi trường, tôm hùm đất được xếp vào nhóm ngoại lai có khả năng xâm hại. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn vừa có công văn hỏa tốc yêu cầu cơ quan chức năng tăng cường kiểm soát tôm hùm đất.

Hiện nay tại Việt Nam, nơi duy nhất được cấp phép nhập tôm hùm đất là viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I nhưng cũng chỉ dành cho mục đích nghiên cứu. Theo TS. Bùi Quang Tề, viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I thì tôm hùm đất hay còn gọi tôm hùm đỏ (tên khoa học Cherax quadricarinatus) từng được nuôi thử nghiệm tại tỉnh Phú Thọ năm 2012. Sau đó xác định đây là loài ngoại lai nguy hại nên các nhà khoa học đề nghị không nhân giống tôm này.

Đặc điểm sinh học của tôm hùm đất là di chuyển nhanh dưới đáy ao hồ, sông suối, ưa đào hang, có khả năng sinh sản nhanh chóng có khả năng chống chịu trước biến động môi trường. Với đôi càng màu đỏ to khỏe, chúng có thể cắt ngang thân lúa cứng, ăn tất cả loại búp cây non, thậm chí cả tôm, cá nhỏ.

Ông Tề cũng cho hay, hiện Trung Quốc vất vả đối phó với nạn tôm hùm đất phát triển dọc sông Trường Giang. Nếu loài này phát tán ra đồng ruộng Việt Nam sẽ nguy hại hơn ốc bươu vàng, làm lây lan mầm bệnh nấm tôm, virus gây bệnh đốm trắng gây thiệt hại nặng nề cho các đầm nuôi tôm.

GS. Đặng Huy Huỳnh, nguyên Viện trưởng viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, cho rằng nếu không ngăn chặn kịp thời, tôm hùm đất sẽ trở thành "đại họa" cho nền nông nghiệp và hệ sinh thái. "Chúng ăn tất cả thủy sinh, cạnh tranh nguồn thức ăn với sinh vật bản địa. Những loài tôm, cá đặc trưng của Việt Nam có thể biến mất khi tôm hùm đất xâm lấn", GS. Huỳnh nói.

Tôm hùm đất đã được đưa vào danh mục sinh vật ngoại lai cấm nhập khẩu, phát triển từ năm 2013. Hoạt động kinh doanh, nuôi, phát tán loài tôm này vi phạm luật Đa dạng sinh học 2018. Bà Hoàng Thị Thanh Nhàn, Cục phó Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết: "Việc kiểm soát tôm hùm đất gặp khó khăn vì thường được nhập qua đường tiểu ngạch. Khi phát hiện hành vi buôn bán, nuôi loài này, người dân cần báo ngay với UBND cấp xã gần nhất để kịp thời ngăn chặn".

Được biết, theo Điều 246, Bộ luật Hình sự 2015, người nào nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại sẽ bị phạt tiền từ 100 triệu đến một tỷ đồng; phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù 1-5 năm.

Có thể gây bệnh nguy hiểm cho người

Thế nhưng, mặc lệnh cấm, một số tuyến phố trên địa bàn Hà Nội vẫn bán loại “đặc sản” này với giá khá rẻ. Trên đường Cương Kiên, phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm, tôm hùm đất Trung Quốc được bày bán thường xuyên. Chị Đặng Thanh Huyền, ở phố Đại Linh, Trung Văn cho biết: “Tôi thấy loại tôm hùm này được bày bán ở đây từ khá lâu rồi.

Giá thì không cố định, có thời điểm chỉ 190.000 đồng/kg, lại có lúc ở mức 250.000 đồng/kg. Tôi cũng khá tò mò và có lần ghé vào hỏi han, định mua về ăn thử nhưng rồi lại thôi vì không biết rõ lai lịch như thế nào”.

Người bán không hiểu rằng, ngoài phá hoại hệ sinh thái, nguy hiểm hơn, nếu ăn sống thì con người có thể bị một loại giun tấn công vào phổi. Loài giun này thường sống ký sinh trong đầu tôm đất. Đó là cảnh báo mà các bác sĩ tại trường Y của đại học Washington, St. Louis, Mỹ đưa ra. Theo đó, loài ký sinh trùng có tên Paragonimus kellicotti gây ra sự nhiễm trùng có tên paragonimiasis rất hiếm gặp đã được tìm thấy trong phổi của 6 nạn nhân khi ăn tôm hùm đất sống ở sông Missouri, Mỹ. Nạn nhân sẽ có triệu chứng như sốt, ho, đau ngực, mệt mỏi và khó thở khi mắc phải bệnh Paragonimiasis.

Bảo Ngọc

Bài đăng báo giấy Đời sống & Pháp luật số 83