Năm Ất Tỵ, nghe chuyện về những "tỷ phú" ở "thủ phủ" nuôi rắn lớn nhất nhì miền Bắc

Những ngày đầu năm Ất Tỵ 2025, bước đến đầu xã Vĩnh Sơn, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc, nơi có hơn 600 hộ nuôi rắn, chiếm 50% số hộ trong xã – nơi này cũng là “thủ phủ” nuôi rắn lớn nhất nhì và nổi tiếng tại miền Bắc, không khí tất nập, khẩn trương của làng nghề bước vào mùa thu hoạch rắn giống, rắn thương phẩm cùng những sản phẩm từ rắn để cung ứng cho thị trường.

Đặc biệt năm nay, lại là năm con rắn – năm con vật quen thuộc với bà con Vĩnh Sơn, không khí lại càng phấn khởi.

Là hộ nuôi rắn lâu đời tại Vĩnh Sơn, gia đình ông Phạm Văn Hùng (58 tuổi, thôn 2, xã Vĩnh Sơn) đã có 30 năm kinh nghiệm nuôi rắn. Gia đình ông hiện có khoảng 300 con rắn hổ mang bành. Sản phẩm chính của gia đình ông là rắn thương phẩm và rắn sinh sản.

Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chính, do đó giá của các sản phẩm phụ thuộc rất lớn vào thị trường này.

Nói về nguồn gốc nghề nuôi rắn ở địa phương, ông Hùng cho hay, nghề nuôi rắn chỉ mới xuất hiện cách đây chừng 50-60 năm. Khi ấy, nông nghiệp trong làng khó khăn, người dân vào rừng bắt rắn về ban đầu, họ bắt lấy thịt hoặc mang xuống miền xuôi bán kiếm tiền trang trải cuộc sống.

Dần dần, nguồn rắn trong tự nhiên ít đi, người ta nảy ra ý tưởng bắt chúng về nuôi cho chúng sinh sôi nảy nở. Một con rắn đẻ thành nhiều con, một người này rủ vài người kia nuôi cùng. Cứ thế, số lượng tăng theo cấp số nhân đã hình thành lên làng rắn Vĩnh Sơn như bây giờ.

“Công việc nuôi rắn không quá khó khăn, việc cần làm chỉ là cho ăn, dọn ổ và chờ đợi thành quả. Các chuồng trại chăn nuôi cũng không tốn quá nhiều diện tích. Hang rắn là một cái hầm hình hộp được ốp bằng mấy hàng gạch (cao chừng 30 - 40cm) và không cần phải tô trát hay sơn vôi gì cả, mỗi cạnh chừng 40cm đủ cho một con rắn cuộn tròn bên trong. Phía dưới có máng hốt, bên trên cửa hang được làm bằng gỗ có ghép lưới sắt và khóa chốt cẩn thận.

4 tới 5 ngày, rắn mới lại ăn một lần, đồ ăn bao gồm vịt con, gà con, chim, cóc, cánh cổ, gà. Ngoài việc cho ăn thì trong một tháng người nuôi cũng dành ra một ngày để dọn dẹp chuồng. Việc chăn nuôi, mua bán rắn của người dân làng rắn Vĩnh Sơn được thông qua trạm kiểm lâm cấp phép”, ông Hùng nói.

Ông Hùng cho biết, thời điểm dịch Covid-19 giao thương đình trệ, không có người mua gia đình phải luộc trứng rắn, làm rắn ăn vì không có thức ăn cho rắn, bán cũng chẳng ai mua. Cũng nhiều lần gặp cảnh mua giống đắt, nhưng lúc bán lại mất giá, lỗ vốn.

“Dân gian cứ thấy con ve sầu kêu trong vòng 15 đến 20 ngày con rắn trong tự nhiên sẽ giao phối, người nuôi rắn như ông cũng sẽ áng chừng thời gian đấy để phối giống cho rắn nhà nuôi.

Để phối giống, các hộ dân bắt một con rắn đực cho vào chuồng một con rắn cái, chờ đến khi phối giống xong sẽ tách chuồng.

Trung bình một con rắn cái sẽ kèm một con rắn đực, nhưng có nhà để làm kinh tế sẽ nuôi rắn cái nhiều hơn, có thể 1 con đực sẽ được ghép với 2 con cái. Tuy nhiên một con rắn đực đi với một con cái sẽ cho hiệu quả ổ trứng cao hơn so với việc để một con đực phối với hai con cái”, ông Hùng kể.

Những hộ dân nuôi số lượng như gia đình ông, trung bình cho một ổ trứng từ 20-25 quả, một số con to cho năng suất từ 40-50 quả.

Một con rắn từ lúc là trứng đến lúc nở chu kỳ trong 60 ngày. Để giúp rắn nở người nuôi sẽ trải một lớp cát xuống đất, sau đó đặt trứng và trải tiếp một lớp cát nữa lên trên.

Giá trị kinh tế lớn là vậy nhưng nghề nuôi rắn luôn tiềm ẩn rất nhiều những rủi ro. Rắn thường hay bị bệnh phổi, ướp xác khiến rắn chậm lớn và bị chết. Vì vậy, để đảm bảo cho rắn sinh trưởng và phát triển tốt, cùng với việc xây dựng hệ thống chuồng trại đảm bảo ấm vào mùa đông, mát vào mùa hè, cứ 2- 3 ngày, phải dọn dẹp chuồng trại sạch sẽ và cho ăn thêm thuốc kháng sinh phòng bệnh.

Thêm nữa rắn hổ mang là loại rắn cực độc, vì vậy, trong quá trình nuôi phải thật sự cẩn thận, nhất là vào mùa giao phối, rắn hổ mang thường rất dữ tợn và hay tấn công người.

“Tính mạng của người nuôi luôn được đặt trong trạng thái nguy hiểm bởi họ đang đối mặt với tử thần mỗi ngày. Bản thân ông Hùng cũng từng hai lần bị rắn cắn, một phần ngón tay không thể cử động bình thường vì nọc độc của rắn gây ra”, ông Hùng cho hay.

Các hộ nuôi rắn cũng có bài thuốc gia truyền để lại, nhưng thoát được cái chết cũng do may mắn. Hiện nay trong xã đã có 2 thầy lang chuyên chữa rắn cắn giúp cho bà con yên tâm hơn khi tiếp cận rắn. Những chuyện đi cấp cứu với người dân làng rắn Vĩnh Sơn cũng đã trở nên quá đỗi bình thường.

Theo ông Hùng 10 năm về trước việc người dân vĩnh sơn bị rắn cắn tử vong xảy ra liên tục, nhưng thời điểm những năm trở lại đây đã giảm bớt, chủ yếu chỉ bị thương nhẹ.

Tương tự như gia đình ông Hùng, gia đình chị Nguyễn Thị Thu (40 tuổi) cũng có 25 năm kinh nghiệm nuôi rắn, trước khi đi lấy chồng nhà chị Thu đã nuôi rắn, lấy chồng về gia đình tiếp tục công việc này. Gia đình chị quyết thuê đất làm nhà nuôi rắn để tránh gây nguy hiểm cho con nhỏ. Hiện nhà người phụ nữ nuôi khoảng 2.000 con rắn, bao gồm rắn thương phẩm và rắn sinh sản, được bán và xuất khẩu đi cả trong và ngoài nước, chủ yếu là trung quốc.

Giá trứng bán ra tại nhà chị Thu giao động từ 70-75.000/quả. Giá rắn thịt từ 600-700.000/kg. Giao động theo nhu cầu thị trường.

Để có môi trường tốt cho rắn sinh sống chị Thu thường xuyên dọn dẹp chuồng, một tuần đến 10 ngày sẽ phun khử trùng, cung cấp nước, tạo độ ẩm  để môi trường luôn mát mẻ giúp con rắn sống khoẻ mạnh.

Một con rắn được nuôi từ nhỏ đến khi có thể lấy thịt trong thời gian hai năm, đối với con rắn lấy trứng có thể nuôi trong vòng 5 đến 7 năm nếu cho năng suất trứng tốt. Nếu nó già quá thì có thể thải, nuôi con mới.

Suốt 25 năm nuôi rắn chị Thu bị con vật này cắn hai lần, khiến người phụ nữ mất 2 đốt ngón tay. Người phụ nữ cho biết mình vẫn còn may mắn, trong khi làng chị nhiều người cụt tay, cụt chân, thậm chí tử vong do bị rắn hổ mang nuôi cắn.

“Mình không có nghề nghiệp gì thì vẫn phải theo, thu nhập tốt, ổn định, nhưng cũng mạo hiểm. Để đề phòng khi bị rắn cắn mỗi nhà nuôi để chuẩn bị dây chun, phòng sẵn để garô  lại lúc bị rắn cắn, tránh nọc rắn không chạy vào phổi vào tim, sau đó ra trạm xá tiêm mũi giãn phế quản và một mũi chống dị ứng, kết hợp uống thuốc nam, người nặng xuống bệnh viện bạch mai truyền huyết thanh.

Rắn nuôi cũng như rắn tự nhiên, sẽ ngủ đông, người nuôi rắn sẽ dừng cho rắn ăn vào khoảng cuối tháng 11, đầu tháng 12 để con vật bắt đầu kỳ ngủ đông và sẽ cho ăn lại khi vào mùa xuân”, chị Thu nói.

Những ngày tết cận kề, người dân nuôi rắn hy vọng công việc nuôi rắn luôn ổn định, thu lại lợi nhuận cao giúp đời sống bà con đi lên.