Theo Sức khoẻ & Đời sống, cây cỏ xước có tên gọi khác: Ngưu tất nam, cây bách bội, hoài ngưu tất hay cỏ ngưu tịch, thuộc họ rau dền. Cây sống lâu năm, sinh trưởng và phát triển mạnh trong môi trường tự nhiên, mọc hoang khắp nước ta. Cây cao trung bình khoảng 1 - 1,5m, cây phân thành nhiều nhánh nhỏ. Lá mọc so le, đối nhau, phiến lá dày, cuống nhỏ. Hoa cỏ xước thường mọc ra từ các kẽ lá thành từng cụm nhỏ. Quả hình trứng hoặc bầu dục.
Tên khoa học Achyranthes bidentata Blume. Thuộc họ Giền Amaranthaceae. Mọc hoang ở khắp nước ta.
Theo đông y: Cỏ xước vị chua, đắng nhẹ, bình, lành tính không độc, vào hai kinh can và thận. Cỏ xước có công dụng làm thuốc an thần, thông tiểu, giải nhiệt, tiêu viêm, giảm đau, chữa viêm khớp. Bên cạnh đó, nó còn có tác dụng hỗ trợ điều trị tăng huyết áp, viêm gan, thận, xơ vữa động mạch, rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh.
Trong nhân dân dùng cây cỏ xước tươi để hoạt huyết tiêu viêm, nếu dùng khô hoặc rang vàng hạ thổ lại có tác dụng giảm đau nhức xương khớp, mạnh gân cơ, trừ thấp qua con đường tiểu tiện, do đó cỏ xước có tác dụng chữa sỏi thận, đau lưng do sỏi thận.
Theo y học hiện đại: Cỏ xước có tác dụng hỗ trợ tăng cường khả năng tổng hợp protein trong cơ thể, và có tính lợi tiểu. giúp bồi bổ kích thích cho thận. Ngoài ra có thể bổ gan, giảm cholesterol trong máu, giảm đau, kháng viêm, giảm sưng, điều trị xương khớp.
Trong cỏ xước rất giàu các chất dinh dưỡng như: Vitamin C, Muối kali, Nước, Chất xơ, Amino axit, Arginine, Glucozơ, Polysaccharide, Protid, Sắt, Đồng, Carotene, Saponin triterpenoid, Alkaloid, Acid oleanolic.Bộ phận dùng toàn cây, rễ có công hiệu mạnh nhất.
Kháng viêm và tăng cường hệ miễn dịch
Các hoạt chất trong cỏ xước có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn và virus gây bệnh, đồng thời giúp giảm viêm nhiễm trong cơ thể. Các chất chống oxy hóa trong cỏ xước giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do, từ đó tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể. Một số nghiên cứu gợi ý rằng cỏ xước có thể kích thích sản xuất các tế bào miễn dịch, giúp cơ thể phản ứng hiệu quả hơn với các tác nhân gây bệnh.
Hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp
Đây có lẽ là công dụng nổi tiếng nhất của cỏ xước. Các hoạt chất trong cây giúp giảm đau nhức, kháng viêm và được đánh giá cao trong việc hỗ trợ điều trị các chứng đau lưng dai dẳng, mỏi gối khó chịu, thấp khớp gây sưng viêm, và tình trạng thoái hóa khớp ngày càng phổ biến ở người lớn tuổi.
Theo y học cổ truyền, cỏ xước có tác dụng bổ can thận, mà can chủ cân (gân), thận chủ cốt (xương). Do đó, việc sử dụng cỏ xước có thể giúp tăng cường sức mạnh của gân và xương, làm chậm quá trình thoái hóa và giúp duy trì sự linh hoạt của cơ thể.
Tăng cường chức năng thận và lợi tiểu
Cỏ xước có tính lợi tiểu nhẹ nhàng, giúp tăng cường quá trình đào thải các chất độc hại và cặn bã ra khỏi cơ thể thông qua đường tiết niệu. Điều này giúp giảm gánh nặng cho thận và duy trì chức năng khỏe mạnh của thận. Một số nghiên cứu cho thấy cỏ xước có khả năng bào mòn và làm tan các loại sỏi nhỏ trong thận và đường tiết niệu, đồng thời giúp ngăn ngừa sự hình thành sỏi mới.
Tính kháng khuẩn và kháng viêm của cỏ xước có thể giúp ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây nhiễm trùng đường tiết niệu, đồng thời làm dịu các triệu chứng khó chịu như tiểu buốt, tiểu rắt. Đối với những người có chức năng thận suy giảm nhẹ, cỏ xước có thể hỗ trợ cải thiện khả năng lọc máu và duy trì sự cân bằng điện giải trong cơ thể.
Tốt cho tim mạch
Các nghiên cứu cho thấy cỏ xước có thể giúp hạ huyết áp ở những người bị cao huyết áp nhẹ. Cơ chế có thể liên quan đến khả năng giãn mạch và giảm sức cản ngoại biên. Cỏ xước còn có khả năng làm giảm lượng cholesterol xấu (LDL) và triglyceride trong máu, là những yếu tố nguy cơ chính gây ra các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Các hoạt chất trong cỏ xước có thể giúp cải thiện lưu thông máu, đảm bảo các cơ quan trong cơ thể được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất, từ đó tăng cường chức năng tim mạch. Cỏ xước chứa các hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ các tế bào tim mạch khỏi sự tổn thương do các gốc tự do gây ra.
Điều hòa kinh nguyệt
Cỏ xước có tác dụng hoạt huyết, thông kinh, giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, đặc biệt là đối với những phụ nữ có kinh nguyệt không đều, Tính giảm đau và kháng viêm của cỏ xước có thể giúp làm giảm các cơn đau bụng kinh dữ dội, mang lại cảm giác thoải mái hơn trong những ngày "đèn đỏ".