Lỡ hẹn trình QH dự án sửa đổi Luật đất đai: Lùi đến bao giờ khi gần 70% khiếu nại của dân liên quan đến đất?

Việc dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Đất đai thêm một lần “lỡ hẹn” tại Quốc hội kỳ này khiến nhiều ĐBQH, chuyên gia băn khoăn. Câu hỏi đặt ra là: Bao giờ hoàn thiện khung pháp lý về đất đai, khi mà luật Đất đai 2013 đến nay đã bộc lộ khá nhiều bất cập?

Con số và những trăn trở của ĐBQH

Ngày 22/5/2020, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XIV, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, đối với Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2020, Chính phủ đề nghị rút dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Đất đai.

Nêu quan điểm về vấn đề này, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho rằng cần sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật về đất đai, coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Quốc hội.

Trong đó, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang) đề nghị đánh giá trách nhiệm của cơ quan liên quan trình dự án Luật này, bởi đây là lần thứ 2 dự án Luật này đã đưa vào Chương trình kỳ họp Quốc hội sau đó lại xin rút ra vì lý do chuẩn bị (kỳ họp thứ 8 từ 21/10 – 27/11/2019 và thứ 9 từ 20/5 – 18/6/2020 của Quốc hội khoá XIV). Khẳng định đây là vấn đề cấp bách, đại biểu Kim Bé dẫn số liệu thống kê của ngành thanh tra cho biết, khoảng gần 70% khiếu nại của công dân liên quan đến đất đai và cho rằng ngoài năng lực của cơ quan quản lý Nhà nước, vấn đề về pháp luật chưa rõ ràng đã tác động lớn đến việc thực hiện quản lý lĩnh vực này.

Phân tích sự vênh nhau của chính sách đất đai với quy hoạch, xây dựng, ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm (TP.HCM) cho hay, việc này khiến người dân khổ sở, bức xúc.

Theo đó, bà đề nghị phải đưa ra được thời điểm để sớm sửa luật Đất đai. “Phải định hình xem khi nào QH sẽ sửa luật Đất đai, không thể nói vào thời điểm thích hợp. Thời điểm thích hợp là khi nào? Cho nên tôi nghĩ rằng ĐBQH cũng nên cân nhắc vấn đề này để trong chương trình xây dựng luật, pháp lệnh cũng phải đặt ra yêu cầu đối với Chính phủ để có sự tập trung” - ĐB Tâm nói. Theo báo cáo khảo sát chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh năm 2019 (PCI- 2019) của phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) thực hiện khảo sát ý kiến khoảng 12.400 doanh nghiệp trên cả nước, đã ghi nhận, 59% doanh nghiệp cho biết gặp khó khăn trong thủ tục về đất đai và giải phóng mặt bằng, 53% doanh nghiệp vướng mắc trong thủ tục liên quan tới lĩnh vực xây dựng và quy hoạch.

Đề nghị sớm hoàn thiện luật Đất đai sửa đổi

Trên thực tế đang tồn tại vấn đề xung đột lợi ích về quyền lợi đối với đất đai, xây dựng và quy hoạch; trong đó có nguyên nhân căn bản là luật Đất đai 2013 sau 7 năm sử dụng đã bộc lộ nhiều khuyết điểm và bất cập so với diễn biến mới của thị trường.

Là một nhà khoa học rất tâm huyết với vấn đề quản lý đất đai của Việt Nam, GS.TS Đặng Hùng Võ (nguyên Thứ trưởng bộ Tài nguyên và Môi trường) chia sẻ với PV ĐS&PL rằng, ngay tại thời điểm luật Đất đai 2013 có hiệu lực thi hành đã thể hiện rất thiếu đồng bộ với các Luật có liên quan.

Chẳng hạn như tình trạng giải quyết các dự án “treo” bao lâu nay không thể triệt để là do Điều 64 của Luật này quy định: Các dự án “treo” sau 12 tháng không sử dụng đất liên tục hoặc chậm tiến độ 24 tháng (được gia hạn một lần 24 tháng) sẽ bị Nhà nước thu hồi đất “mà không bồi thường về đất và tài sản gắn liền với đất, trừ trường hợp do bất khả kháng”.

“Quy định thu hồi cả các tài sản đã đầu tư trên đất có biểu hiện vi phạm Hiến pháp 2013 vì các tài sản này được hình thành đúng pháp luật đầu tư nên Nhà nước có trách nhiệm bảo vệ tài sản của nhà đầu tư, không thể quốc hữu hóa” – ông Võ nói và nhấn mạnh, Điều 64, luật Đất đai 2013 thậm chí còn không đồng bộ với luật Đầu tư 2014...

Ngoài ra, nguyên Thứ trưởng bộ Tài nguyên và Môi trường còn cho rằng, nguồn gốc chủ yếu của tình trạng khiếu nại hành chính, khiếu kiện tại tòa án về đất đai liên quan đến việc Nhà nước “thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng” (Điều 62) tuy nhiên luật Đất đai 2013 lại không làm rõ khái niệm “lợi ích quốc gia” là thế nào. Đây cũng là một nguyên nhân làm phát sinh khiếu kiện xung quanh chính sách thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng...

Nhận định một trong những bất cập nổi cộm nhất của pháp luật về đất đai hiện hành, ông Đặng Hùng Võ cho rằng phân khúc bất động sản du lịch - nghỉ dưỡng kiểu mới (Condotel, Officetel, Shophouse...) hiện nay rất giàu tiềm năng nhưng cũng đang còn nhiều bất cập do luật Đất đai 2013 chưa có quy định cụ thể về chế độ sử dụng đất đối với các bất động sản đa công năng như vậy.

Nói về vấn đề tài chính đất đai, ông Võ cho rằng chưa cần nói đến lợi ích của Nhà nước, chỉ cần nói lợi ích của người dân thôi đã thấy bất cập. Câu chuyện bồi thường hỗ trợ tái định cư sở dĩ lúc nào cũng “nóng” là do sự bất hợp lý của luật Đất đai hiện hành: Người bị thu hồi đất có lúc thấy không công bằng vì giá trị tính bồi thường có khi chỉ bằng 60% giá trị đất đai thực tế.

Cùng quan điểm phải nhanh chóng hoàn thiện luật Đất đai sửa đổi, luật sư Trương Thanh Đức (Chủ tịch công ty Luật BASICO) cho hay, quá nhiều bất cập về rào cản pháp lý liên quan đến đất đai hiện nay đang “đánh đố” doanh nghiệp.

Ví dụ như đất doanh nghiệp đã mua của Nhà nước rồi, thậm chí đã trả tiền mấy chục năm rồi nhưng bây giờ muốn làm dự án lại phải đấu giá từ đầu, trúng giá thì không sao, nếu không trúng thì nan giải. “Hôm vừa rồi tôi đi công tác một tỉnh miền Bắc, chứng kiến câu chuyện đất trong thành phố là của nhà máy nhưng Nghị quyết của tỉnh yêu cầu phải chuyển đổi sang kinh doanh thương mại dịch vụ, mà muốn chuyển đổi phải đấu giá. “Đánh đố” nhau như thế làm sao phát triển được? Rốt cuộc là vẫn cứ phải đợi chờ luật” – luật sư Đức chia sẻ.

Đồng thời, vị luật sư bày tỏ quan điểm mong muốn sửa luật Đất đai một cách triệt để chứ không chỉ hướng tới giải quyết những khó khăn vướng mắc. Cuối cùng, nhấn mạnh việc cấp thiết phải sửa Luật Đất đai, Giáo sư Đặng Hùng Võ bày tỏ quan ngại: “Chúng ta biết rằng xung đột pháp lý liên quan đến vấn đề đất đai hiện nay là khá lớn mà hậu quả của nó là số dự án bất động sản giảm. Trong vòng 3 năm tới, bất động sản sẽ thiếu cung, đẩy giá lên cao gây tích tụ bong bóng và cuối cùng sẽ gây ra khủng hoảng”. “Tất cả đang chờ đợi luật Đất đai để giảm đi những xung đột pháp lý và để thị trường đất đai được phát triển tốt hơn” – ông Võ bày tỏ.

Hoàng Yến

Bài đăng trên ấn phẩm tạp chí in Đời sống & Pháp luật số thứ 4 (85)