Kỳ tích của những họa sĩ chuyên vẽ chân dung tội phạm

(ĐSPL) - Các đ?ều tra v?ên có k?nh ngh?ệm trong ngành Công an đều cho rằng v?ệc phác hoạ chân dung tộ? phạm qua lờ? kể nhân chứng rất hữu ích cho quá trình phá án.

Ngày 13/1, đố? tượng Lê Thị Bích Trâm (trú tạ? quận Bình Chánh, TP Hồ Chí M?nh) đã ra đầu thú tạ? cơ quan Công an quận 7 (TP Hồ Chí M?nh) và g?ao nộp cháu bé bị cô ta bắt cóc trước đó tạ? Bệnh v?ện quận 7. Trâm trình bày kh? thấy hình ảnh của họa sĩ phác họa ngh? phạm quá g?ống vớ? mình được công bố trên báo chí, thị cảm thấy chột dạ.

Những tên cướp bị “lột mặt”

Rất nh?ều kỳ tích họa sĩ g?úp công an phá án từng được gh? nhận trước đây. Vào năm 1999, trên địa bàn tỉnh Đồng Na? và các địa bàn lân cận như TP Hồ Chí M?nh, Bình Dương xuất h?ện nh?ều tên tộ? phạm rất l?ều lĩnh. Những tên tộ? phạm này thường xuyên hoạt động vào ban đêm để che g?ấu thân phận thật của mình.

Đồng lõa vớ? bóng đêm, những tên cướp đột nhập vào nhà, quán ăn thậm chí cả cơ quan nhà nước để cướp, nếu gặp ngườ? chúng sẵn sàng kề dao vào cổ uy h?ếp. Chúng còn ngang nh?ên chặn xe ô tô, đe dọa lá? xe để cướp tà? sản. Sự lộng hành của nhưng tên cướp “bóng đêm” kh?ến ngườ? dân mất ăn mất ngủ.

Vào thờ? đ?ểm đó, Công an tỉnh Đồng Na? đã tung rất nh?ều tr?nh sát, các bộ đ?ều tra g?ỏ? nhằm truy bắt nhóm đố? tượng trên. Tuy nh?ên, do hoạt động vào đêm khuya nên hầu hết nạn nhân đều không thể nhận dạng được đố? tượng, tất cả chỉ là trí nhớ “mang máng” nên đã gây ra nh?ều khó khăn trong công tác đ?ều tra. Lúc này, Công an tỉnh Đồng Na? đã mờ? họa sỹ Võ Tấn Thành (trú tạ? Đồng Na?) vào cuộc phác họa chân dung thủ phạm.

Sau nh?ều ngày đ? gặp gỡ các nhân chứng, nghe họ m?êu tả về nhân dạng thủ phạm, dù vớ? các ch? t?ết hết sức rờ? rạc nhưng họa sỹ Thành bằng bút pháp và trí l?ên tưởng của mình đã phác thảo lên chân dung của một đố? tượng “cộm cán”.

Sau kh? đưa lạ? cho các nạn nhân xem, a? cũng khẳng định đố? tượng ấy g?ống đến 80\% so vớ? bức ảnh mà họa sỹ Thành đã vẽ. Từ tấm hình phác thảo, Công an tỉnh Đồng Na? đã t?ến hành xác định đố? tượng tình ngh? số một là Phó Văn Chính (s?nh năm 1963 ngụ tạ? Bà Rịa – Vũng Tàu) từng có t?ền án t?ền sự về tộ? trộm cắp.

Cũng vào g?a đoạn cuố? năm 1999 – đầu năm 2001, băng cướp có trang bị vũ khí của Dũng “ch?m xanh” hoành hành trên QL1A (đ? qua địa phận Đồng Na?, TP.HCM…) gây chấn động dư luận thờ? bấy g?ờ. Bộ Công an đã mờ? họa sĩ Võ Tấn Thành phác họa chân dung tên tướng cướp này.

Dù băng cướp Dũng “ch?m xanh” luôn gây án vào ban đêm, nạn nhân không thấy rõ mặt mũ? của hắn nhưng qua khắc họa của ông Thành, chân dung Dũng “h?ện hình” gần g?ống vớ? chân dung thật. Từ bức phác họa chân dung, lực lượng tr?nh sát đã tích cực truy lùng và băng cướp Dũng “ch?m xanh” sa lướ?.

Sau đó gần 10 năm, tạ? thị xã Hà T?ên (K?ên G?ang) xảy ra một vụ cướp t?ệm vàng hết sức táo tợn. Nhóm cướp có vũ khí, rất manh động đã xông vào t?ệm vàng lấy đ? 100 cây vàng. Mặc dù vào thờ? đ?ểm xảy ra vụ án, camera của cửa hàng có gh? lạ? được hình thủ phạm nhưng rất mờ, không thể nhận dạng nổ?. Lúc này, họa sỹ Thành lạ? được mờ? tham g?a.

Qua nh?ều ngày lặn lộ? t?ếp xúc vớ? nạn nhân, ông Thành cũng có phác thảo khuân mặt đố? tượng. Tuy nh?ên, trong lúc cơ quan công an đang truy lùng nhóm đố? tượng thì 2 tháng sau, tạ? huyện Tịnh B?ên (An G?ang) t?ếp tục xẩy ra vụ cướp t?ệm vàng. Bọn cướp có 6 ngườ? đều bịt mặt có súng và cướp đ? 300 cây vàng.

Qua quá trình đ?ều tra, cơ quan công an nhận định, nhóm cướp này rất có thể là ngườ? nước ngoà? nên đã phố? hớp vớ? Cảnh sát Hoàng g?a Campuch?a truy bắt được băng cướp này.

Tạ? cơ quan đ?ều tra, ngh? vấn về v?ệc nhóm cướp này đã từng cướp t?ệm vàng Lan Anh tạ? thị xã Hà T?ên (K?ên G?ang) được đặt ra, tuy nh?ên các đố? tượng không nhận. Chỉ đến kh? các đ?ều tra v?ên đưa ra bức phác họa khuôn mặt đố? tượng cướp t?ệm vàng Lan Anh mà họa sĩ Thành đã thực h?ện trước đó thì các đố? tượng trên mớ? cú? đầu nhận tộ?.

Rất ít ngườ? vẽ được

Quay trở lạ? vụ bắt cóc trẻ sơ s?nh tạ? BV quận 7 (TP Hồ Chí M?nh), theo họa sỹ Phan Vũ L?nh (G?ảng v?ên ĐH Mỹ thuật TP.HCM), anh đã tình cờ được một ngườ? bạn nhờ đến phác họa chân dung thủ phạm qua lờ? kể của các nhân chứng. V?ệc phác hoạ chân dung thủ phạm được thực h?ện từ lờ? kể của vợ chồng anh Hên, chị Tâm (mẹ cháu bé bị bắt cóc) và ngườ? em gá? kết nghĩa. Họ là ba nhân chứng đã trực t?ếp g?áp mặt vớ? ngh? can nh?ều lần. V?ệc phác thảo từ nét vẽ đầu t?ên cho tớ? kh? hoàn thành chỉ kéo dà? trong khoảng thờ? g?an 20 phút. Theo hoạ sĩ L?nh, vì có lờ? kể của nh?ều nhân chứng, mỗ? ngườ? kể một ch? t?ết nên bản vẽ khá chính xác.

Đầu t?ên, hoạ sĩ vẽ những ch? t?ết lớn thấy rõ nhất, bao gồm khuôn mặt tròn, má? tóc bớ? cao… những nét vẽ cơ bản này dựa trên 60\% lờ? kể của ngườ? mẹ.Sau đó, anh Hên và ngườ? em kết nghĩa xác nhận lạ? những ch? t?ết sâu hơn, như ngườ? chồng nó? đô? mô? của cô ta không cong lên nh?ều. Trong kh? đó, ngườ? em kết nghĩa nhớ kỹ nhất, vì chị có tâm lý ổn định hơn, lạ? có đ?ều k?ện quan sát rất kỹ hung thủ trước đó. Ngườ? này xác định thêm một số ch? t?ết như tóc màu vàng, trá? ta? hơ? dà?, g?úp hoạ sĩ có thông t?n tổng hợp hoàn chỉnh lạ?.

Sau kh? bản phác thảo bằng bút chì đã được cả ba nhân chứng xác nhận là rất g?ống vớ? ngh? can, ngay trong đêm đó họa sĩ L?nh đã scan bức phác họa lên máy tính và tô màu bản vẽ bằng chì. Sáng hôm sau, anh t?ếp tục mờ? bố cháu bé đến tận nhà ngồ? cùng để chỉnh sửa lạ? cho hoàn chỉnh.

Đến kh? Trâm ra đầu thú thì tất cả đều ngạc nh?ên vì khuôn mặt thật của Trâm vớ? bức vẽ của anh L?nh gần như khớp nhau.

V?ệc phác hoạ chân dung tộ? phạm qua lờ? kể nhân chứng ở nước ngoà? rất thường xuyên sử dụng, đặc b?ệt là tạ? Mỹ. Tuy nh?ên tạ? các nước này họ luôn có sẵn bộ thư v?ện hình ảnh, hoạ sĩ gắn từng bộ phận vào một khuôn mặt sao cho g?ống nhất, nhưng h?ện nay ở V?ệt Nam hình thức này vẫn còn khá mớ? mẻ.

Theo Trung tá Lê V?ệt Dũng (Phòng PC 54, Công an Hà Nộ?) thì v?ệc vẽ chân dung thủ phạm qua lờ? kể của nhân chứng không hề đơn g?ản. Để có được một tấm hình g?ống vớ? thủ phạm thì v?ệc m?êu tả của nhâng chứng là hết sức quan trọng.

Trên khuôn mặt có nh?ều đ?ểm phả? nhìn kỹ và mô tả được cho họa sỹ như hình dáng khuôn mặt, m?ệng, mũ? và đặc b?ệt là đô? mắt. Trung tá Dũng cho hay do yêu cầu rất nh?ều yếu tố nên phương pháp này chưa thực sự phổ b?ến trong v?ệc đ?ều tra các vụ án.

Cũng theo Trung tá Dũng khó khăn nhất ở đây không chỉ là trí nhó và sự m?êu tả chính xác của nhân chứng mà còn phụ thuộc rất nh?ều vào họa sỹ vẽ “có hồn” hay không.

PGS.TS, Đạ? tá Nguyễn M?nh Đức, G?ám đốc Trung tâm Ngh?ên cứu tộ? phạm học và đ?ều tra tộ? phạm - Học v?ện Cảnh sát nhân dân nhận định: "Theo tô? b?ết trong các trường Cảnh sát ở phương Tây đều có chuyên ngành đào tạo các đ?ều tra v?ên có khả năng vẽ hay phác thảo chân dung tộ? phạm. Nhưng h?ện tạ? ở V?ệt Nam gần như chưa đào tạo r?êng độ? ngũ này.

Tuy nh?ên, những năm 80 của thế kỷ trước, lực lượng Công an nhân dân V?ệt Nam cũng từng sử dụng phương pháp này nh?ều lần, vì lúc đó các phương t?ện truyền thông, máy ảnh… chưa thông dụng như bây g?ờ và các phương t?ện kỹ thuật khác cũng chưa có. Đ?ển hình như vụ án vợ chồng nghệ sĩ Thanh Nga bị sát hạ?, Công an cũng sử dụng phương pháp này để phác họa ngh? phạm…

Những năm gần đây, do phương t?ện kỹ thuật h?ện đạ? và thông dụng nên cơ quan Công an cũng sử dụng nh?ều phương pháp, ngh?ệp vụ đ?ều tra khác nhau vì vậy phương pháp ký họa này không còn th?ết yếu nữa nhưng vẫn hữu ích trong các vụ án cụ thể nào đó. Trong vụ án bắt cóc trẻ ở quận 7 có thể ngh? phạm không nằm trong tầm k?ểm soát của cơ quan Công an, đố? tượng không phả? là lưu manh hay đố? tượng hình sự nên rất ít manh mố?, vì thế cần sử dụng phương pháp này để truy tìm ngh? phạm".

Phương Phương (tổng hợp)