Khám phá sinh vật "chân dài" có tên trong Sách Đỏ Việt Nam, được xếp vào nhóm "dễ bị tổn thương"

Theo thông tin từ báo Sức khỏe và Đời sống, ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng cho biết, khu vực này được biết đến là kho dự trữ của sự đa dạng các loài lưỡng cư tại Việt Nam. Nơi đây hiện ghi nhận hơn 51 loài lưỡng cư quý hiếm, với 18 loài được liệt kê trong Sách Đỏ Việt Nam, 6 loài nằm trong Sách Đỏ IUCN.

Lý giải cho sự đa dạng đó là vì Phong Nha – Kẻ Bàng có 96% diện tích rừng còn nguyên vẹn, trong đó khoảng 84% là rừng mưa ẩm trên núi đá vôi chưa bị tác động. Điều này giúp đảm bảo nguồn nước ổn định, độ ẩm cao và lớp vật liệu che phủ đa dạng, phù hợp với các loài lưỡng cư vốn nhạy cảm với môi trường.

Đây cũng là vùng chuyển tiếp của hệ động, thực vật và khí hậu, thu hút nhiều loài phân bố từ Bắc xuống Nam. Từ đó tạo ra sự hội tụ giữa các dạng lưỡng cư khác nhau, làm tăng tính đa dạng sinh học.

Trong danh sách loài lưỡng cư được ghi vào Sách đỏ có loài nhái cây Quyết được IUCN xếp vào nhóm dễ tổn thương (VU). Loài này được TS Thomas Ziegler công bố năm 2008 dựa trên mẫu vật của nhà nghiên cứu Lê Khắc Quyết phát hiện năm 2004 và nhà nghiên cứu Ralf Hendrix phát hiện năm 2006 trong phạm vi Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.

Loài lưỡng cư này được đặt tên là nhái cây Quyết với danh pháp khoa học Gracixalus quyeti để vinh danh TS Lê Khắc Quyết, người thu thập mẫu định danh đầu tiên tại Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Được biết, đây là loài nhái cây thứ 8 được phát hiện tại Việt Nam. Chúng thuộc họ nhái cây (Rhacophoridae), chỉ phân bố ở Việt Nam và một số nơi tại Lào.

Loài nhái này có kích thước nhỏ với chiều dài từ mõm đến lỗ huyệt khoảng 2,5 - 3,5 cm. Lưng của chúng có nhiều nốt sần rất nhỏ màu xanh nâu, có một vệt sẫm màu hình chữ Y ngược từ phía sau mắt về phía cuối thân. Chúng thường có phần bụng màu kem, cằm và họng có những đốm nhỏ sẫm màu.

Cảnh quan đa dạng của Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng với rừng đá vôi, rừng đất thấp đến cao, hang động, suối ngầm… cung cấp môi trường sống cho nhái cây Quyết và nhiều loài lưỡng cư, bò sát. Nhái cây Quyết được tìm thấy tại độ cao từ 300 - 1.100 m ở rừng thường xanh và rừng đá vôi. Chúng thường sống trên cây ở vùng gần sông, suối có độ ẩm cao.

Thức ăn của nhái cây Quyết thường là ruồi, muỗi và các côn trùng nhỏ. Chúng sẽ ẩn nấp trên lá cây rồi dùng chiếc lưỡi dính để bắt con mồi. Mùa sinh sản nhái cây Quyết thường trùng với mùa mưa. Chúng sẽ đẻ trứng trên lá cây trên các vùng nước nông giúp ấu trùng rơi xuống nước sau khi nở.

Nhái cây Quyết là một trong những "báu vật" của Di sản thiên nhiên Thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng, góp phần thể hiện sự phong phú các loài lưỡng cư tại đây. Với tập tính sinh sống gắn chặt chẽ với vùng rừng núi đá vôi, dễ bị đe dọa nên loài lưỡng cư này cũng cần được quan tâm, bảo vệ.

Trước đó, trong đợt nghiên cứu đa dạng sinh học các loài bò sát, lưỡng cư vào năm 2011, các chuyên gia Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật Việt Nam và Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cũng đã phát hiện và thu giữ mẫu vật ếch giun ở khu vực rừng gần bản Cha Lo (xã Dân Hóa, huyện Minh Hóa). Loài này được công bố chính thức vào năm 2015 trên tạp chí Organisms Diversity & Evolution.

Theo báo Tiền phong, loài này được ghi nhận sống ngầm dưới thảm mục, đất ẩm ven suối. Chúng chỉ được phát hiện tại khu vực rừng thứ sinh ven suối đá ở bản Cha Lo ở độ cao khoảng 600m, thuộc vùng mở rộng của Vườn Quốc gia Phong Nha ‑ Kẻ Bàng. Vì vậy các nhà khoa học đặt tên loài này là ếch giun Cha Lo (Ichthyophis chaloensis), theo địa danh của bản Cha Lo nơi phát hiện loài.

Về hình thái, chúng thường có chiều dài khoảng 22cm, thân có màu xanh, đen tuyền có vảy mỏng rải rác trên thân. So sánh với một số loài ếch giun khác, ếch giun Cha Lo có nhiều đốt thân và răng hơn, mắt nhỏ hơn, mõm lớn hơn. Thức ăn của chúng thường là giun, kiến và một số loài động vật không xương sống nhỏ.

Trong khi phần lớn các loài động vật lưỡng cư khác như ếch, nhái, cóc... thường bỏ rơi trứng ngay sau khi đẻ. Trong khi đó, vào thời kỳ sinh sản, ếch giun Cha Lo thường chọn những nơi ẩm ướt gần nguồn nước để đẻ trứng. Con cái sẽ quấn lấy trứng để bảo vệ, tiết dịch nhầy giúp duy trì độ ẩm và điều chỉnh nhiệt độ.

Theo các thông tin được công bố, loài ếch giun Cha Lo thuộc diện rất quý hiếm vì chỉ mới ghi nhận được ít mẫu vật, còn hạn chế hiểu biết về đặc tính sinh học. Ở Việt Nam, ếch giun nằm trong Sách Đỏ.

Nhiều loài lưỡng cư được ghi nhận tại Phong Nha - Kẻ Bàng thể hiện giá trị đa dạng sinh học quan trọng của khu vực này. Nơi đây không chỉ là ngôi nhà của nhiều loài lưỡng cư mà còn là kho tàng khoa học đầy tiềm năng để khám phá thêm những loài động, thực vật chưa được biết đến.