Hơn 58,7 tỷ USD làm đường sắt cao tốc Bắc – Nam có áp lực lên nợ công?

Chuyên gia giao thông lo ngại, đường sắt cũ đang được khai thác vận hành ngày càng cho thấy tính hiệu quả dần bị mất đi thì liệu đầu tư tuyến đường sắt mới có đi theo vết xe cũ của tuyến đường sắt cũ không?.

Ban quản lý dự án đường sắt vừa có báo cáo về tổng mức đầu tư và chiều dài tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam đi qua 20 tỉnh thành từ Bắc vào Nam với tổng mức đầu tư dự kiến gần 1,35 triệu tỷ đồng (hơn 58,7 tỷ USD).

Đi theo vết xe cũ?

Trao đổi với PV báo Người Đưa Tin, TS. Nguyễn Hữu Đức (chuyên gia giao thông) cho rằng: “Việc đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam ở thời điểm hiện tại là vẫn chưa cần thiết. Khi đầu tư mà chúng ta chưa tìm được nguồn vốn đầu tư mà phải đi vay, mượn thì sẽ kéo theo nguy cơ nợ công tăng cao”.

Cũng theo TS. Đức, chúng ta đang có tuyến đường sắt cũ khai thác khổ 1 mét đang ngày càng cho thấy tính hiệu quả dần bị mất đi thì liệu đầu tư tuyến đường sắt mới có đi theo vết xe cũ của tuyến đường sắt cũ không?.

Việc đầu tư tuyến đường sắt cao tốc có thể tận dụng cơ sở vật chất của tuyến cũ để làm vì kinh phí quá lớn. Bộ GTVT muốn đầu tư tuyến đường sắt cao tốc để tạo nên cú hích mới cho ngành đường sắt nhưng với nguồn vốn đầu tư lớn sẽ khó đem lại hiệu quả.

Từng góp ý về dự án đường sắt tốc độ cao, TS. Nguyễn Ngọc Long, Phó Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật cầu đường Việt Nam cho rằng, đối với dự án này, hiệu quả tài chính không đạt. Nếu huy động vốn ODA, thì cần đảm bảo đồng bộ về công nghệ, kỹ thuật toàn dự án.

Với vốn ngân sách Nhà nước cần nghiên cứu có cơ chế chính sách, pháp luật chặt chẽ. Về thu hút vốn tư nhân, cần xác định rõ tỷ trọng có thể huy động, tính khả thi trong điều kiện Việt Nam hiện nay.

Kết quả nghiên cứu của các tổ chức tư vấn từ trước đến nay đều đánh giá hiệu quả tài chính của dự án chưa khả thi. Nếu tính đầy đủ các khoản bù lỗ khi khai thác, duy tu, bảo dưỡng thì tiền đầu tư và chi phí bù lỗ rất lớn, tạo thêm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Theo báo cáo về dự án nêu: Để xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có chiều dài 1.559km đi qua 20 tỉnh thành, từ Bắc vào Nam với tổng mức đầu tư dự kiến gần 1,35 triệu tỷ đồng (hơn 58,7 tỷ USD).

Giai đoạn 1 hơn 567.000 tỷ đồng (khoảng 24,6 tỷ USD), giai đoạn 2 trên 783.000 tỷ đồng (khoảng 34,1 tỷ USD). Trong đó, chi phí giải phóng mặt bằng 2,23 tỷ USD, chi phí xây dựng và thiết bị 43,35 tỷ USD, chi phí quản lý, tư vấn và chi phí khác 4,36 tỷ USD... Dự án sẽ được thực hiện theo hình thức đối tác công tư (PPP) với nguồn vốn nhà nước không dưới 80% tổng mức đầu tư và 20% vốn tư nhân.

Đặc biệt, giai đoạn 1 của dự án (2020-2030) sẽ đầu tư xây dựng đoạn Hà Nội - Vinh (dài 282,65km) và Nha Trang - TP.HCM (dài 362,15km).

Giai đoạn 2 (2030 - 2045) đầu tư xây dựng đoạn Vinh - Nha Trang (dài khoảng 901km), trong đó đoạn Vinh - Đà Nẵng hoàn thành năm 2040, đoạn Đà Nẵng - Nha Trang hoàn thành năm 2045.

Cần 58,7 tỷ USD

Về tổng quan dự án, điểm đầu dự án tại ga Hà Nội, điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP.HCM). Trong tổng số 1.559km đường sắt, có 60% chiều dài đi trên cầu, 10% chiều dài đi trong hầm, 30% đi trên nền đất.

Toàn tuyến có 24 ga và 3 ga quy hoạch tiềm năng, 5 depot, 42 cơ sở bảo trì hạ tầng. Đoàn tàu được đề xuất là loại tàu sử dụng công nghệ động lực phân tán (EMU). Công nghệ tín hiệu điều khiển được đề xuất sử dụng công nghệ tín hiệu điều khiển qua sóng vô tuyến.

Một điểm lưu ý khác, trong báo cáo lần này, BQLDA đường sắt đề nghị xây dựng đường sắt tốc độ cao với tốc độ thiết kế 350km/h, tốc độ khai thác 320km/h.

Theo ông Vũ Hồng Phương, Phó Tổng giám đốc ban Quản lý dự án đường sắt (bộ GTVT) cho biết, để đầu tư tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam sẽ cần tới 58,7 tỷ USD. Đến tháng 4/2019, hội đồng thẩm định nhà nước sẽ thẩm định dự án.

Ngoài ra, việc xây dựng báo cáo này có kế thừa báo cáo năm 2010 và kết hợp các kết quả nghiên cứu từ sau năm 2010 đến nay, cập nhật, phân tích các dữ liệu về kinh tế - xã hội nước ta cũng như đường sắt tốc độ cao trên thế giới.

Theo tính toán của tư vấn, nếu chạy tàu với tốc độ 320km/h, dừng tại mỗi ga 2 phút, thời gian chạy tàu đoạn Hà Nội - Vinh hết 1 giờ 20 phút; đoạn TP.HCM - Nha Trang 1 giờ 35 phút; đoạn Hà Nội - Đà Nẵng 2 giờ 24 phút. Thời gian chạy toàn tuyến từ Hà Nội đến TP.HCM hết 5 giờ 17 phút (tàu đỗ ít ga) và 6 giờ 50 phút (tàu đỗ nhiều ga).

Được biết, từ tháng 5 đến tháng 7/2019, bộ GTVT sẽ báo cáo các cấp có thẩm quyền về Dự án đường sắt cao tốc, sau đó, hoàn thiện báo cáo nghiên cứu khả thi dự án để trình Chính phủ vào tháng 8/2019.

Dự kiến, tháng 10/2019, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét thông qua chủ trương đầu tư dự án.

Báo cáo dự án tiền khả thi được lập bởi liên danh tư vấn tổng công ty tư vấn thiết kế Giao thông vận tải (TEDI), công ty cổ phần tư vấn đầu tư và xây dựng Giao thông vận tải (TRICC), công ty cổ phần tư vấn thiết kế Giao thông vận tải phía Nam (TEDISOUTH) và tư vấn của cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản - JICA hỗ trợ những nội dung chuyên đề chuyên sâu.