Gặp những huyền thoại trên tuyến đường 1C, máu và hoa

Phần lớn thanh niên tham gia trên tuyến đường máu lửa này là những cô gái tuổi 15 - 20. Họ đã bắt đầu và kết thúc thanh xuân của mình trên chiến trường, góp phần cho thắng lợi của sự nghiệp thống nhất đất nước, Nam - Bắc một nhà.

Thương lắm "những bờ vai con gái" tuổi trăng tròn

Nhân dịp kỷ niệm 46 năm ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, mới đây, trường ĐH Sư phạm TP.HCM đã phối hợp tổ chức buổi giao lưu, giới thiệu tác phẩm truyện ký "Đường 1C huyền thoại – Những bờ vai con gái" của nhà văn Trầm Hương.

Tại đây, những chiến sĩ Đại đội Nguyễn Việt Khái trên tuyến đường 1C, một lần nữa được hội ngộ, cùng nhau ôn lại những ký ức khó quên của một thời máu lửa. 1

C là tuyến đường nối tiếp đường Trường Sơn, từ vùng Đông Nam Bộ đến hết mũi Cà Mau. Năm 1966, đội Thanh niên xung phong của các tỉnh miền Tây Nam Bộ làm công tác vận chuyển vũ khí phục vụ cho mặt trận miền Tây. Phần lớn thanh niên trên tuyến đường máu lửa năm ấy là những cô gái còn rất trẻ.

Họ cũng có những ước mơ giản dị, về tình yêu, ngôi nhà và những đứa trẻ, nhưng vì tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, các cô gái đã tạm gác niềm riêng, dấn thân mà chẳng sợ gian khổ, hy sinh để chiến đấu trên tuyến đường 1C huyền thoại.

Sau những trận chiến khốc liệt, hơn 400 người đã hy sinh, số còn lại trở về với nhiều thương tật, đói nghèo, có thời điểm, nhiều người đối mặt với cả sự quên lãng. Chị Lê Thị Út Mãnh là một trong số đó.

Biết được sự khó khăn của những chàng trai, cô gái TNXP ngày trước, chị Út Mãnh đã quyết tâm tìm kiếm tung tích của những đồng đội còn sống và kêu gọi một số cơ quan giúp đỡ, hỗ trợ cho anh em. Đồng thời chị cũng đi tìm lại hài cốt của những người đã hy sinh. Chị đã vô cùng sung sướng, không cầm nổi nước mắt khi gặp lại nhiều đồng đội của mình.

Nhiều năm trôi qua, những con người quả cảm năm xưa đã già đi theo năm tháng, nhưng những huyền thoại về họ, những cô gái đôi mươi không quản hy sinh tuổi thanh xuân, thậm chí cả tính mạng, làm nên những chiến công ghi dấu đất trời, không hề phai trong lòng bao thế hệ.

Kỷ niệm khó phai về một thời gian khổ mà oanh liệt

Chị Nguyễn Hồng Phận, người Cà Mau nhớ lại: “Trước đây tôi ở Đại đội Nguyễn Việt Khái 2. Tôi tham gia thanh niên xung phong khi chỉ mới 15 tuổi. Lúc ấy, tôi chưa hề biết đi chuyển hàng là chuyển hàng gì, chỉ biết nghe tiếng gọi thanh niên địa phương phát động thì đi thôi.

Khi làm công tác, có lần tôi một mình chống một xuồng hàng mà không hề sợ chết, sợ đạn bom, lúc đó chỉ suy nghĩ làm thế nào hoàn thành tốt nhiệm vụ chở hàng về miền Tây.

Chị em chúng tôi, ai cũng đều như vậy. Trong hoàn cảnh kháng chiến khó khăn, nhiều ngày đêm không hề biết đến ngủ là gì. Mỗi người chỉ có hai, ba bộ quần áo, không kịp khô để mặc. Khi lên nhận hàng trên tuyến đường Trường Sơn, khu vực Đông Nam Bộ, cơm không có đủ để ăn, nhưng chị em vẫn quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

Hồi đó chị em thích giấy khen lắm. Nếu ai chuyển hàng về thành công sẽ được gọi là dũng sĩ kiện hàng và được tặng một bức hình của anh Nguyễn Văn Trỗi. Đó là điều sung sướng nhất của chị em thanh niên xung phong”.

Bước vào chiến trường, những chị em lúc ấy vẫn còn ngây thơ và hồn nhiên. “Còn nhớ, để tiện cho việc chiến đấu, theo phát động của đơn vị tất cả chị em chúng tôi phải hy sinh mái tóc dài của mình. Bởi nếu để tóc dài thì khi chạy sẽ bị vướng. Lúc đó tôi còn nhỏ lắm, mới 13, 14 tuổi. Khi chị cán bộ đến cắt tóc cho tôi, tôi đã khum xuống để cho tóc còn dài. Ai ngờ cắt xong thì tóc chỉ còn tới gáy”, chị Nguyễn Thanh Hồng bồi hồi kể lại.

Nhớ về một thời oanh liệt, anh Cao Long Phiêu khi ấy là Tiểu Đội trưởng tiểu đội gồm 9 thành viên nữ, hồi tưởng: “Tôi cảm thấy tôi phải gánh vác, lo cho các cô ở đây giống như mấy đứa em ở nhà. Tôi như một người anh cả, cái gì cũng anh Phiêu.

Có lần tôi với anh Bùi Tấn Sĩ – sau giải phóng anh làm Bí thư Đoàn Thành phố - đưa gần 20 cô gái về Cô Tô để dưỡng bệnh sốt rét. Các cô gầy ốm, tóc tai thì chí (chấy-PV) bò quá trời. Không có xà bông, họ phải lấy bùn non chà lên đầu, vuốt chí xuống rồi ra kinh gội...

Con đường vận chuyển hàng thì lúc nào nước cũng ngập, đặc biệt là vào mùa mưa, nước ngập cao, mà toàn phải đi ban đêm trong rừng, rất khó khăn và nguy hiểm", anh Phiêu nhớ lại.

Vất vả, gian khổ, thiếu thốn trăm bề, nhưng các anh chị cũng có những kỷ niệm vui, khó quên. Chị Đoàn Hồng Thắm, Tiểu Đội trưởng dí dỏm tiết lộ: “Mùa nước nổi tụi tôi đi về, lủi xuồng vô nhà sàn tắm buổi đêm. Vì không có đủ đồ để mặc nên phải cửi hết, vắt đồ cho khô rồi mặc trở vô, cứ suốt như vậy...

Tôi ở trung đội 3, tiểu đội 9 là một tiểu đội chỉ có một nam. Hồi đó, nam này xấu chứ không đẹp trai như giờ. Anh Phiêu lớn hơn tôi 2 tuổi nhưng tôi thường kêu ảnh bằng mày.

Bữa tụi tôi tắm, ảnh mắc cái võng nằm ở trong, sợ ảnh nhìn nên tụi tôi lấy cái võng trùm lên, lấy vải dù trùm lên rồi lấy dây dù quấn ngay cổ cho kín để ảnh không hí mắt ảnh nhìn được.

Mặc dù là buổi đêm nhưng trời trăng sáng vằng vặc nên sợ bị dòm nên quấn ảnh. Chừng tháng sau, anh Phiêu xin ra đơn vị chiến đấu. Ảnh nói “tôi ở đây tôi chết, sống gì nổi”", chị Thắm vui vẻ hồi tưởng.

Cũng như bao cô gái khác, các nữ thanh niên xung phong luôn khát khao một cuộc sống hạnh phúc. Nhưng vì đất nước họ đã hy sinh tất cả để hoãn lại những mong muốn cá nhân, kể cả tình yêu đôi lứa để ra trận.

Như câu chuyện của chị Phấn, một nữ sinh Tây Đô. Chị và anh Nhẫn có một mối tình đẹp và chuẩn bị hứa hôn nhưng chiến trường vẫy gọi, hai người đã gác lại chuyện cưới hỏi để đầu quân.

Một lần chị Phấn bị thương được anh Chín Tần phẫu thuật. Anh Nhẫn đã dùng súng bắn về phía quân địch, thu hút hỏa lực để địch không tấn công vào tọa độ nơi anh Tần chữa trị cho người yêu. Nhưng hoàn cảnh lúc ấy khó khăn, thiếu thốn đủ bề, chị Phấn đã không qua khỏi. Thương tiếc chị, anh Nhẫn đã xin giữ lại một tấm vải dù có vết máu của chị làm kỷ niệm.

Hồng Ngọc

Bài đăng trên ấn phẩm Đời sống & Pháp luật số Thứ 5 (69)