Dự án đường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh đang được thi công ra sao?

“Chìa khóa” mở cánh cửa tuyến cao tốc

Từ ngày 1/1/2021, Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) ra đời nhằm bảo đảm tính đặc thù của đầu tư PPP tạo môi trường pháp lý ổn định hơn cho doanh nghiệp, tránh tình trạng “vay mượn” quy định của các pháp luật khác.

Tuy nhiên, ngay từ khi được ban hành đưa vào áp dụng thực tế đã nảy sinh nhiều bất cập khiến cho các dự án thực hiện theo mô hình PPP chững lại. Vướng mắc lớn nhất được các nhà đầu tư chỉ ra đó là quy định về vốn nhà nước tham gia dự án PPP tối đa 50% tổng vốn đầu tư là chưa phù hợp.

Trước thực trạng này, ngày 29/11/2024, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu. Kết quả biểu quyết điện tử cho thấy, có 444/446 đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành, chiếm 92,69% tổng số đại biểu Quốc hội. 

Như vậy, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu với tỷ lệ tán thành cao.

Dự án đường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh là dự án PPP đầu tiên trong cả nước triển khai theo Luật PPP mới, đánh dấu bước ngoặt quan trọng về tư duy đầu tư hạ tầng. Dự án có tổng chiều dài 121 km, được phân kỳ đầu tư thành 2 giai đoạn với tổng mức đầu tư gần 23.000 tỷ đồng.

Để giải quyết thách thức về nguồn vốn cho dự án, Tập đoàn Đèo Cả đã nghiên cứu áp dụng giải pháp PPP++. Mô hình này đưa ra nhằm huy động nguồn vốn cho dự án từ vốn ngân sách Nhà nước, vốn chủ sở hữu và vốn huy động, thông qua việc đa dạng hóa nguồn vốn huy động để tăng hiệu quả huy động, giảm thiểu rủi ro trong suốt quá trình thực hiện dự án.

Cơ cấu nguồn vốn của các dự án triển khai theo phương thức PPP++ được đa dạng hoá hơn so với mô hình PPP cơ bản. Ngoài vốn NSNN, vốn chủ sở hữu và vốn tín dụng, cơ cấu nguồn vốn theo mô hình PPP++ có sự tham gia của nguồn lợi nhuận thi công từ chính dự án, trái phiếu, cổ phiếu, các hợp đồng BCC…

Theo đó, P1++ là phần vốn ngân sách Nhà nước, gồm vốn ngân sách trung ương và vốn ngân sách địa phương với tỷ lệ vốn Nhà nước góp hơn 50%; P2++ là vốn chủ sở hữu đến từ các doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp Nhà nước; P3++ là vốn huy động từ tín dụng, cổ phiếu, trái phiếu, hợp đồng BCC, nguồn vốn nước ngoài,…

Tại đây, các nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm tham gia đồng thời với vai trò nhà đầu tư thứ cấp, cùng triển khai thi công dự án theo mô hình tổng thầu thiết kế - thi công (EC), hoặc thiết kế - cung cấp thiết bị - thi công (EPC).

Phương thức này sẽ góp phần tối ưu hiệu quả đầu tư bởi lợi nhuận từ nhà thầu thi công được góp trở lại vào vốn đầu tư dự án. Lợi ích và trách nhiệm của nhà thầu gắn liền với lợi ích và trách nhiệm của nhà đầu tư, gắn liền với hiệu quả thực hiện, vận hành dự án.

Để huy động các doanh nghiệp khác cùng tham gia đầu tư dự án, Đèo Cả phân cấp nhà đầu tư kèm theo các quyền lợi và nghĩa vụ khác nhau. Nhà đầu tư “kiên định” tham gia ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư dự án, được trực tiếp tham gia đầu tư vào dự án và được hưởng các quyền lợi của nhà đầu tư theo quy định, được ưu tiên lựa chọn phạm vi thi công, đăng ký khối lượng thi công phù hợp với phạm vi tham gia và năng lực....

Mới đây, chia sẻ tại lễ kỷ niệm 40 năm thành lập Tập đoàn Đèo Cả, ông Lê Hải Hòa, Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng cho rằng cái “bắt tay” giữa Cao Bằng và Đèo Cả không đơn thuần là hợp đồng BOT, mà là sự đồng hành thực chất, là hình mẫu đúng nghĩa về hợp tác công - tư  theo tinh thần Nghị quyết 68: Nhà nước không đứng ngoài. Doanh nghiệp không đơn độc. Cả hai cùng nhìn về một hướng, cùng hành động vì mục tiêu phát triển đất nước.

Theo ông Hoà, thực chất, mô hình PPP++ không chỉ là một sáng tạo thể chế. Đó là sự kết tinh của trí tuệ tập thể cán bộ, kỹ sư Tập đoàn Đèo Cả, dám nghĩ khác, nghĩ xa, luôn đi trước một bước và thể hiện sự liên kết trách nhiệm giữa Nhà nước, doanh nghiệp và địa phương.

Tinh thần hợp tác công - tư thực chất được gói gọn trong 2 chữ hợp tác và sẻ chia, chính là “chìa khóa” mở cánh cửa tuyến cao tốc. Sự nghi ngại ban đầu đã được chuyển hóa thành niềm tin, thành sự cổ vũ, khích lệ, để tiếp tục những hành trình lớn hơn, ý nghĩa hơn.

Thi công xuyên đêm đảm bảo tiến độ

Trải dài qua địa phận Lạng Sơn và Cao Bằng, giai đoạn 1 của dự án dài hơn 93km bao gồm 2 hầm xuyên núi và 64 cây cầu vượt bắc qua hai dòng sông Kỳ Cùng, Bằng Giang cùng vô số khe suối và tỉnh lộ. Với cấu tạo địa chất karst cùng địa hình hiểm trở, Bộ trưởng Xây dựng trong chuyến kiểm tra ngày 30/6 đã nhận định đây là một trong những dự án thách thức bậc nhất hiện nay trên cả nước.

Trước thời hạn thông tuyến vào tháng 12 sắp tới, toàn bộ dự án đặt mục tiêu hoàn thành khối lượng 10 triệu m³ đào và 7 triệu m³ đắp. Tuy nhiên, yếu tố thời tiết, địa chất khu vực và yêu cầu triển khai song song giai đoạn 2 vẫn có thể biến nhiều hạng mục thành “điểm găng” tiếp theo.

Trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, đợt mưa lũ vừa qua đã cuốn trôi nhiều hạng mục công trình phụ trợ, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và tài sản của nhà thầu. Thiệt hại lớn nhất là tiến độ bị chững lại dù nhà thầu đã tăng gấp 1,5 đến 2 lần nhân lực và máy móc, khi điều kiện đi lại và thi công trong mùa mưa lũ trở nên khó khăn.

Nhằm đảm bảo mục tiêu thông tuyến trong năm 2025, doanh nghiệp dự án và các nhà thầu đã huy động hơn 3.260 nhân sự cùng 1.467 máy móc, thiết bị, triển khai thi công trên 286 mũi thi công.

Về công tác GPMB, hai tỉnh Lạng Sơn và Cao Bằng đã bàn giao được 824,7/825,91 ha (đạt 99,85%).

Dù mặt bằng đã được bàn giao cho các nhà thầu đạt hơn 99%, song doanh nghiệp dự án cũng cho biết một số phân đoạn còn xôi đỗ, đặc biệt là các vị trí đào cao chưa được bàn giao đủ ranh mặt bằng theo hồ sơ bước thiết kế kỹ thuật, diện tích còn lại chưa được GPMB khoảng 1,21ha, vướng vào đất ở, đất nông nghiệp gây khó khăn cho nhà thầu trong việc tổ chức thi công, đào điều phối đất đắp và đất đổ thải,...

Bên cạnh đó, do chưa được bàn giao đầy đủ bãi đổ thải được chấp thuận của dự án nên nhà thầu khó khăn trong triển khai thi công đối với những vị trí dư thừa đất sau khi điều phối, đất không thích hợp làm vật liệu đắp, ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

Lãnh đạo Tập đoàn Đèo Cả khẳng định: "Áp lực tiến độ của dự án ngày càng gia tăng theo chỉ đạo của Chính phủ, mục tiêu phải thông tuyến trong năm 2025 và hoàn thành trong năm 2026, trong khi thời gian thi công hiện chỉ còn khoảng 4 tháng.

Dù vậy, các nhà đầu tư và nhà thầu cam kết đồng hành chặt chẽ với chính quyền, người dân tháo gỡ từng vướng mắc, tập trung mọi nguồn lực, để mục tiêu thông tuyến trong năm 2025".

Dự án đường bộ cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh giai đoạn 1 có chiều dài hơn 93km, quy mô 4 làn xe, đảm bảo cho xe chạy với tốc độ 80km, tổng mức đầu tư hơn 14.000 tỷ đồng do Tập đoàn Đèo Cả đầu tư theo hình thức BOT; thời gian vận hành, thu phí hoàn vốn khoảng 22 năm 4 tháng.

Dự án được khởi công đầu năm 2024, dự kiến hoàn thành năm 2026, phấn đấu cơ bản trong năm 2025.

Khi dự án hoàn thành thời gian di chuyển bằng ôtô giữa Hà Nội và Cao Bằng chỉ còn 3,5 giờ thay vì 6 - 7 giờ như hiện nay.