Đánh thức một Chi Lăng hùng tráng còn say giấc- Bài 4: Bảo tồn di tích gắn với khai thác du lịch

Trong đó, Ban Vận động , huy động nguồn lực xã hội xây dựng Đền Chi Lăng đã huy động được 49.640.343.826 đồng . Ngày 16/12/2024, nhân dịp kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập huyện Chi Lăng, dự án Đền Chi Lăng đã được khánh thành và đưa vào khai thác sử dụng, phục vụ nhu cầu tâm linh, chiêm bái, thưởng ngoạn của Nhân dân và du khách thập phương.

Thực hiện từ tháng 3/2024 đến nay, Dự án Đầu tư xây dựng các hạng mục đường giao thông, kè đá, cấp điện khu vực Đền Chi Lăng (tổng mức đầu tư là: 6.970.501.000 đồng (6,97 tỷ đồng)) đã hoàn thành ở các hạng mục Kè đá; Cấp điện; Đường giao thông; Gờ chắn bánh 2 bên tại tuyến đường trên mặt đập Bãi Hào và lan can bên phải tuyến đường số 3 vào khu vực Đền Chi Lăng.

 Dự án Cải tạo, sửa chữa Nhà trưng bày chiến thắng Chi Lăng được UBND huyện Chi Lăng phê duyệt Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng công trình tại Quyết định số 2912/QĐ-UBND ngày 30/8/2022 với quy mô: Cải tạo sửa chữa một số hạng mục: Nhà điều hành, Nhà trưng bày, khuôn viên, tường rào, cổng và sửa chữa cải tạo lại 4 trụ cổng tháp có tổng mức đầu tư là 2.710.854.000 đồng (2,71 tỷ đồng) đã được thi công hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng.

 Dự án Xây dựng biển nhận diện Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt trên núi Mã Yên, xã Chi Lăng được UBND huyện Chi Lăng phê duyệt Báo cáo kinh tế - kỹ thuật tại Quyết định số 4999/QĐ-UBND ngày 29/11/2023 với tổng mức đầu tư 569.537.000 đồng từ vốn Ngân sách huyện và các nguồn vốn hợp pháp khác đã hoàn thành tất các hạng mục, nghiệm thu bàn giao đưa công trình vào sử dụng.

Bên cạnh đó, huyện Chi Lăng đã đầu tư các công trình phụ trợ, cơ sở hạ tầng khác các điểm di tích khác; đặt biển chỉ dẫn ghi giá trị di tích (có gắn mã quét QR Code và Logo tỉnh Lạng Sơn) đã hoàn thành 100% chỉ tiêu kế hoạch đề ra đối với 24/24 di tích Quốc gia đặc biệt trên địa bàn với tổng số kinh phí 1.269.066.000 đồng (1,269 tỷ đồng). Qua đó, giúp du khách và Nhân dân có thể tìm hiểu thông tin về các điểm di tích một cách dễ dàng và thuận lợi.

Công tác cắm mốc giới đã được thực hiện với tổng số 57 mốc giới bảo vệ di tích đối với 06 điểm di tích Quốc gia đặc biệt gồm: Chùa Làng Trung (21 mốc giới), Núi Ma Sẳn (07 mốc giới), Lũy Ngõ Thề (10 mốc giới), Núi Ba Đăng (16 mốc giới), Thành Kho (02 mốc giới); Núi Phượng Hoàng (01 mốc giới).

Về công tác nghiên cứu xây dựng, phát huy giá trị Lễ hội Đền Chi Lăng gắn với các hoạt động chào mừng kỷ niệm Chiến thắng Chi Lăng 10/10/1427: Năm 2022, Tổ chức thành công các hoạt động chào mừng kỷ niệm 595 năm Chiến thắng Chi Lăng (10/10/1427 - 10/10/2022) gắn với Đón Huân chương lao động hạng nhất (lần thứ 2) vào 02 ngày (09 và 10/10/2022), tổng kinh phí thực hiện 850.000.000 đồng, với sự tham gia của gần 6.000 người, đại biểu trong và ngoài tỉnh bao gồm 08 hoạt động chính xuyên suốt từ đầu năm đến hết tháng 10/2022, trong đó tập trung vào các hoạt động tuyên truyền, tìm hiểu nâng cao nhận thức về ý nghĩa, vai trò và tầm quan trọng của Di tích lịch sử Chi Lăng, Chiến thắng Chi Lăng 10/10/1427 và gắn trách nhiệm bằng những việc làm cụ thể.

Như vậy, Đảng bộ và chính quyền Lạng Sơn đã quan tâm chỉ đạo công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử Chi Lăng như một nhiệm vụ chính trị thường trực; nên công tác bảo tồn, trùng tu Khu di tích lịch sử Chi Lăng đã đạt nhiều kết quả quan trọng. Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, công tác bảo tồn, tôn tạo trùng tu và phát huy giá trị di tích lịch sử Chi Lăng từ năm 2021 đến năm 2025 vẫn còn tồn tại một số khó khăn, hạn chế, vướng mắc như một số mục tiêu đề ra trong giai đoạn 2021 - 2025 nhưng chưa hoàn thành. Cụ thể như:

Các điểm di tích Quốc gia đặc biệt - Di tích lịch sử Chi Lăng mới chỉ được khoanh vùng bảo vệ theo Khu vực bảo vệ I và II trên Bản đồ địa chính theo quy định tại Thông tư số 09/2011/TT-BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1954/QĐ-TTg, ngày 31/12/2019 về việc xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.

Dự án Cải tạo, sửa chữa Nhà trưng bày chiến thắng Chi Lăng được UBND huyện Chi Lăng (trước khi sáp nhập) phê duyệt Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng công trình tại Quyết định số 2912/QĐ-UBND ngày 30/8/2022 với quy mô: Cải tạo sửa chữa một số hạng mục: Nhà điều hành, Nhà trưng bày, khuôn viên, tường rào, cổng và sửa chữa cải tạo lại 4 trụ cổng tháp có tổng mức đầu tư là 2.710.854.000 đồng (2,71 tỷ đồng) đã được thi công hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng.

Dự án Xây dựng biển nhận diện Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt trên núi Mã Yên, xã Chi Lăng được UBND huyện Chi Lăng (trước khi sáp nhập) phê duyệt Báo cáo kinh tế - kỹ thuật tại Quyết định số 4999/QĐ-UBND ngày 29/11/2023 với tổng mức đầu tư 569.537.000 đồng từ vốn Ngân sách huyện và các nguồn vốn hợp pháp khác đã hoàn thành tất các hạng mục, nghiệm thu bàn giao đưa công trình vào sử dụng.

Bên cạnh đó, huyện Chi Lăng (trước khi sáp nhập) đã đầu tư các công trình phụ trợ, cơ sở hạ tầng khác các điểm di tích khác; đặt biển chỉ dẫn ghi giá trị di tích (có gắn mã quét QR Code và Logo tỉnh Lạng Sơn) đã hoàn thành 100% chỉ tiêu kế hoạch đề ra đối với 24/24 di tích Quốc gia đặc biệt trên địa bàn với tổng số kinh phí 1.269.066.000 đồng (1,269 tỷ đồng) . Qua đó, giúp du khách và Nhân dân có thể tìm hiểu thông tin về các điểm di tích một cách dễ dàng và thuận lợi.

Công tác cắm mốc giới đã được thực hiện với tổng số 57 mốc giới bảo vệ di tích đối với 06 điểm di tích Quốc gia đặc biệt gồm: Chùa Làng Trung (21 mốc giới), Núi Ma Sẳn (07 mốc giới), Lũy Ngõ Thề (10 mốc giới), Núi Ba Đăng (16 mốc giới), Thành Kho (02 mốc giới); Núi Phượng Hoàng (01 mốc giới).

Về công tác nghiên cứu xây dựng, phát huy giá trị Lễ hội Đền Chi Lăng gắn với các hoạt động chào mừng kỷ niệm Chiến thắng Chi Lăng 10/10/1427: Năm 2022, Tổ chức thành công các hoạt động chào mừng kỷ niệm 595 năm Chiến thắng Chi Lăng (10/10/1427 - 10/10/2022) gắn với Đón Huân chương lao động hạng nhất (lần thứ 2) vào 02 ngày (09 và 10/10/2022), tổng kinh phí thực hiện 850.000.000 đồng, với sự tham gia của gần 6.000 người, đại biểu trong và ngoài tỉnh bao gồm 08 hoạt động chính xuyên suốt từ đầu năm đến hết tháng 10/2022, trong đó tập trung vào các hoạt động tuyên truyền, tìm hiểu nâng cao nhận thức về ý nghĩa, vai trò và tầm quan trọng của Di tích lịch sử Chi Lăng, Chiến thắng Chi Lăng 10/10/1427 và gắn trách nhiệm bằng những việc làm cụ thể.

Như vậy, Đảng bộ và chính quyền Lạng Sơn đã quan tâm chỉ đạo công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử Chi Lăng như một nhiệm vụ chính trị thường trực; nên công tác bảo tồn, trùng tu Khu di tích lịch sử Chi Lăng đã đạt nhiều kết quả quan trọng. Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, công tác bảo tồn, tôn tạo trùng tu và phát huy giá trị di tích lịch sử Chi Lăng từ năm 2021 đến năm 2025 vẫn còn tồn tại một số khó khăn, hạn chế, vướng mắc như một số mục tiêu đề ra trong giai đoạn 2021 - 2025 nhưng chưa hoàn thành. Cụ thể như:

Các điểm di tích Quốc gia đặc biệt - Di tích lịch sử Chi Lăng mới chỉ được khoanh vùng bảo vệ theo Khu vực bảo vệ I và II trên Bản đồ địa chính theo quy định tại Thông tư số 09/2011/TT-BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1954/QĐ-TTg, ngày 31/12/2019 về việc xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.

Đặc biệt, Dự án Tu bổ, tôn tạo di tích Đền Quan Trấn ải (Đền Quỷ môn), huyện Chi Lăng (trước khi sáp nhập), tỉnh Lạng Sơn đã được UBND tỉnh Lạng Sơn phê duyệt tại Quyết định số 1997/QĐ-UBND ngày 19/12/2022 có tổng mức đầu tư: 18.601.673.000 đồng (18,6 tỷ đồng) với Quy mô xây dựng: Di tích được trùng tu trên khuôn viên 3.600 m2 (0,36ha). Sau khi có Quyết định phê duyệt dự án, UBND tỉnh đã phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu tại Quyết định số: 308/QĐ-UBND, ngày 24/02/2023. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay,  Dự án đầu tư trùng tu, tôn tạo, nâng cấp Đền Quỷ Môn Quan (Đền Quan Trấn Ải) chưa được thực hiện theo quy định. Nguyên nhân: Dự án sử dụng nguồn vốn là huy động từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân và các nguồn vốn hợp pháp khác nhưng đến thời điểm hiện tại chưa có kinh phí để thực hiện đấu thầu, lựa chọn nhà thầu các gói thầu như: Gói thầu số 01: Tư vấn lập Hồ sơ mời thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu Thiết kế bản vẽ thi công; Gói thầu số 02: Tư vấn lập Thiết kế bản vẽ thi công và tổng dự toán là cơ sở lựa chọn và ký hợp đồng với đơn vị thiết kế và lập dự toán để có hồ sơ thiết kế và dự toán trình thẩm định, phê duyệt theo quy định.

Bên cạnh đó để đảm bảo các dự án bảo tồn di tích, Lạng Sơn  cũng đang gặp những thách thức như năng lực của nhà thầu, đơn vị thi công đôi khi còn yếu chưa đáp ứng được các yêu cầu trong việc thực hiện công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử Chi Lăng giai đoạn 2021-2025.

Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích, di sản văn hóa đôi khi chưa được quan tâm, hình thức tuyên truyền nghèo nàn, thiếu sức hút... Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa có mặt còn bất cập, chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn. Trong tổ chức thực hiện, sự phối kết hợp giữa các ngành chức năng, cấp ủy, chính quyền các cấp trong quản lý văn hóa chưa chặt chẽ, thiếu đồng bộ dẫn đến hiệu quả chưa cao.

Đặc biệt, Dự án Tu bổ, tôn tạo di tích Đền Quan Trấn ải (Đền Quỷ môn), huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn đã được UBND tỉnh Lạng Sơn phê duyệt tại Quyết định số 1997/QĐ-UBND ngày 19/12/2022 có tổng mức đầu tư: 18.601.673.000 đồng (18,6 tỷ đồng) với Quy mô xây dựng: Di tích được trùng tu trên khuôn viên 3.600 m2 (0,36ha). Sau khi có Quyết định phê duyệt dự án, UBND tỉnh đã phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu tại Quyết định số: 308/QĐ-UBND, ngày 24/02/2023.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay,  Dự án đầu tư trùng tu, tôn tạo, nâng cấp Đền Quỷ Môn Quan (Đền Quan Trấn Ải) chưa được thực hiện theo quy định. Nguyên nhân: Dự án sử dụng nguồn vốn là huy động từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân và các nguồn vốn hợp pháp khác nhưng đến thời điểm hiện tại chưa có kinh phí để thực hiện đấu thầu, lựa chọn nhà thầu các gói thầu như: Gói thầu số 01: Tư vấn lập Hồ sơ mời thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu Thiết kế bản vẽ thi công; Gói thầu số 02: Tư vấn lập Thiết kế bản vẽ thi công và tổng dự toán là cơ sở lựa chọn và ký hợp đồng với đơn vị thiết kế và lập dự toán để có hồ sơ thiết kế và dự toán trình thẩm định, phê duyệt theo quy định.

Bên cạnh đó để đảm bảo các dự án bảo tồn di tích, Lạng Sơn  cũng đang gặp những thách thức như năng lực của nhà thầu, đơn vị thi công đôi khi còn yếu chưa đáp ứng được các yêu cầu trong việc thực hiện công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử Chi Lăng giai đoạn 2021-2025.

Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích, di sản văn hóa đôi khi chưa được quan tâm, hình thức tuyên truyền nghèo nàn, thiếu sức hút... Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa có mặt còn bất cập, chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn. Trong tổ chức thực hiện, sự phối kết hợp giữa các ngành chức năng, cấp ủy, chính quyền các cấp trong quản lý văn hóa chưa chặt chẽ, thiếu đồng bộ dẫn đến hiệu quả chưa cao.

Đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa tại cơ sở còn thiếu và yếu về chuyên môn, nghiệp vụ; nhất là đội ngũ nghiên cứu chuyên môn sâu. Công tác quy hoạch, đào tạo, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý văn hóa các cấp, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, đội ngũ chuyên gia, đội ngũ hướng dẫn viên, thuyết minh viên và chính sách thu hút, trọng dụng người tài về làm trong lĩnh vực văn hóa vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập.

Kinh phí thực hiện công tác trùng tu, tu bổ, tôn tạo, chỉnh trang nâng cấp đối với các điểm di tích khá lớn, trong khi đó, 05 năm qua do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19 và thiên tai, lũ lụt (cơn bão Yagi), chính vì vậy nguồn kinh phí Nhà nước cũng như huy động nguồn lực xã hội hóa gặp nhiều hạn chế, khó khăn. Đặc biệt là nguồn lực dành cho trùng tu, tôn tạo các di tích bị xuống cấp chưa được kịp thời, như: Đền Quỷ Môn quan (Đền Quan trấn ải), Đền Quan Nàng...

Mặc dù còn không ít thách thức nhưng mục tiêu cụ thể đã được đặt ra với cụm di tích Chi Lăng: Đến năm 2030 trong Nghị quyết số 51- NQ/TU ngày 06/10/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lạng Sơn đặt ra và giải quyết được 3 vấn đề chính là: Khu di tích Chi Lăng - giá trị lịch sử, văn hóa; Hoạt động bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử Chi Lăng; Xây dựng Chi Lăng thành điểm/ vùng kinh tế du lịch.

Còn nữa