"Đại dịch" súng đạn ở Mỹ khiến số người thiệt mạng cao hơn bao giờ hết

Sự chênh lệch trong các vụ tấn công bằng súng

Một nghiên cứu công bố JAMA Network Open đã phân tích các trường hợp tử vong do súng đạn ở Mỹ trong 3 thập kỷ qua. Theo đó, tổng cộng hơn 1 triệu người đã thiệt mạng do bạo lực súng đạn kể từ năm 1990. Các nhà nghiên cứu nhận thấy tỉ lệ tử vong do súng đã tăng đối với hầu hết các nhóm nhân khẩu học trong những năm gần đây – đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch - và sự chênh lệch lớn vẫn tồn tại.

Tiến sĩ Eric Fleegler, bác sĩ cấp cứu nhi khoa và nhà nghiên cứu của Bệnh viện Nhi đồng Boston và Đại học Y Harvard, cho biết: "Mặc dù dữ liệu cho thấy một số mô hình quen thuộc nhưng quy mô lớn của vấn đề  đã đưa nước Mỹ đến 'thời điểm mới trong lịch sử về số ca tử vong do súng đạn". 

Ông Fleegler tiếp tục: "Tại thời điểm này, chúng tôi đã chứng kiến ​​sự gia tăng chưa từng có. Trong thời gian diễn ra đại dịch COVID-19, từ năm 2019 đến năm 2021, chúng tôi đã chứng kiến số ca tử vong do súng tăng hơn 25% chỉ trong 2 năm. Đây là điều chưa từng xảy ra".

Tỉ lệ tử vong do bạo lực súng đạn Mỹ đang cao hơn bao giờ hết. Ảnh: Heathline

Nhìn chung, nam giới là người có nguy cơ tử vong cao hơn. Theo nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), khoảng 86% trường hợp thiệt mạng do súng đạn là nam giới. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng đàn ông da màu chiếm tỉ lệ cao nhất trong số các vụ giết người bằng súng. Trong khi đó, tỉ lệ tự sát bằng súng cao nhất ở đàn ông da trắng lớn tuổi.

Tỉ lệ giết người bằng súng ở cả nam và nữ đã tăng gần gấp đôi trong thời gian từ năm 2014 đến năm 2021, nhưng nam giới vẫn có nguy cơ tử vong cao hơn gấp 5 lần so với nữ giới. Tỉ lệ tự sát bằng súng ở nam giới cũng cao gấp 7 lần so với nữ giới vào năm 2021. Tuy nhiên, tỉ lệ tự tử ở phụ nữ ngày càng tăng theo thời gian.

Xét về mặt chủng tộc, sự chênh lệch tỉ lệ thậm chí còn rõ ràng hơn. Cụ thể, với thanh niên da màu, cứ 100.000 nam giới trong độ tuổi 20-24 sẽ có khoảng 142 trường hợp tử vong, cao hơn gấp 10 lần so với tỉ lệ tử vong bằng súng nói chung ở Mỹ.

Tỉ lệ các vụ giết người bằng súng nhằm vào đàn ông da màu và gốc Tây Ban Nha cao nhất ở nhóm tuổi 20-24. Trong khi đó, với đàn ông da trắng, tỉ lệ này cao nhất ở nhóm tuổi 30-34. Tỉ lệ vụ tấn công bằng súng nhằm vào người gốc Tây Ban Nha cao hơn gấp 4 lần so với người da trắng. Tỉ lệ này ở nhóm người da màu cao gấp 22 lần so với người da trắng. 

Một nghiên cứu cấp Hạt (thuộc bang) chỉ ra tỉ lệ các vụ giết người bằng súng đang có xu hướng chuyển từ phía Tây sang phía Nam nước Mỹ theo thời gian. Trong đó, tỉ lệ các vụ tấn công bằng súng tập trung và tăng lên ở miền Nam. Còn tỉ lệ tự sát bằng súng trải đều khắp đất nước. Dù vậy, các khu vực thành thị có tỉ lệ tử vong do súng cao hơn các khu vực nông thôn.

Yếu tố thúc đẩy bạo lực súng đạn

Jonathan Jay, trợ lý giáo sư tại Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Boston, cho biết có hai yếu tố chính thúc đẩy bạo lực súng đạn trong cộng đồng: Sự bất lợi ở khu phố và sự tiếp xúc với bạo lực súng đạn theo cấp độ cá nhân.

Ông Jay cho biết ông không ngạc nhiên với kết quả nghiên cứu trên bởi đại dịch COVID-19 đã phần nào làm trầm trọng hơn sự chênh lệch hiện có. Ông giải thích: "Những tác động ban đầu tồi tệ nhất sẽ xảy ra ở những khu dân cư phải chịu bất lợi và tác động của sự phân biệt đối xử trước đại dịch. Một số người đã nói về về lý do như một bí ẩn, tại sao bạo lực súng đạn vẫn ở mức cao ngay cả khi mọi thứ thay đổi trong đại dịch. Tôi nghĩ lời giải thích phù hợp nhất là điều kiện xã hội không thật sự thay đổi".

Vụ xả súng trường Tiểu học Robb tại bang Texas Mỹ khiến 21 người thiệt mạng, trong đó có 19 học sinh. Ảnh: CNN

Tuy nhiên, đại dịch cũng khiến mọi người phải tiếp xúc với những thứ khiến họ cảm thấy không an toàn và có thể khiến các cá nhân cảm thấy cần phải mang theo vũ khí để tự vệ, ông Jay nói thêm.

Những thách thức về sức khỏe tâm thần gia tăng trong suốt đại dịch và bạo lực do đó cũng gia tăng. Tuy nhiên, một phân tích từ các nhà nghiên cứu tại Đại học Johns Hopkins đã phát hiện ra rằng súng đạn đã khiến những thứ đó trở nên nguy hiểm hơn. Từ năm 2019 đến năm 2021, phần lớn các vụ tự tử và sự gia tăng các vụ giết người đều do súng đạn gây ra. Tỉ lệ tự sát bằng súng tăng 10% trong khi tỉ lệ tự sát không dùng súng giảm 8%. Đồng thời, tỉ lệ giết người bằng súng tăng 45% trong khi tỉ lệ giết người không dùng súng chỉ tăng 6%.

Ari Davis, cố vấn chính sách tại Trung tâm Y tế Công cộng Johns Hopkins về Giải pháp Bạo lực Súng chỉ ra: "Những gì chúng tôi thấy là các yếu tố gây căng thẳng về kinh tế và xã hội trong thời kỳ COVID-19 đã làm trầm trọng thêm sự chênh lệch về sức khoẻ tinh thần nói chung. Những yếu tố gây căng thẳng giống nhau – giãn cách xã hội, cắt giảm các dịch vụ xã hội và hỗ trợ – là những thứ có nguy cơ dẫn đến bạo lực. Tôi nghĩ rằng tất cả những điều đó đã góp phần vào sự gia tăng trên diện rộng của bạo lực súng đạn, gây ra gánh nặng không tương xứng cho những người dễ bị tổn thương nhất".

Minh Hạnh (Theo CNN)