Đặc sắc lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày, Nùng mỗi độ xuân về

Nghi thức cầu mùa linh thiêng

Lễ hội Lồng Tồng hay còn gọi là Lồng Tổng (theo tiếng Tày - Nùng) và Lồng Tộng (theo tiếng Dao) đều mang nghĩa là "xuống đồng". Lễ hội này được tổ chức vào những ngày đầu năm, và là lễ hội quan trọng nhất trong năm của đồng bào người Tày, Nùng.

Lễ hội này có từ rất lâu đời, truyền từ đời này sang đời khác trong cộng đồng người dân tộc Tày, Nùng,... ở các tỉnh miền núi phía Bắc: Thái Nguyên, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn và một số tỉnh Tây Bắc.

Trong khoảng mùng 4 Tết đến 30 tháng Giêng, khắp các bản làng, nơi có người Tày, Nùng sinh sống đều rộn rã tổ chức lễ hội Lồng Tồng. Tùy theo phong tục của từng địa phương mà tổ chức khác ngày nhau và thời gian thường kéo dài trong 3 ngày.

Lễ hội này được tổ chức hàng năm nhằm cầu mong một vụ mùa bội thu, mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Với đồng bào dân tộc Tày, Nùng nói riêng, và đồng bào các dân tộc vùng núi phía Bắc nói chung, lễ hội này được xem là hoạt động tín ngưỡng gắn liền với nền nông nghiệp trồng trọt. Lễ hội mang dấu ấn tín ngưỡng phồn thực, là hoạt động tín ngưỡng cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu. Là Lễ hội cầu may, cầu mùa, là dịp để nhân dân các dân tộc tri ân trời đất, tri ân tổ tiên dòng họ, ông, bà, cha, mẹ, những người đã khai phá ra những mảnh ruộng đầu tiên và truyền dạy việc nuôi trồng, cấy hái, sự sinh khắc chuyển vần của ngũ hành, của trời đất, của nắng mưa, sương gió, của mồ hôi lao động đã tạo nên những sản vật quý giá để nuôi sống con người…

Lễ hội này thường được tổ chức ở những khu ruộng đất tốt nhất, to và đẹp nhất trong bản làng. Tùy từng địa phương, lễ hội Lồng Tồng đều mang những nét độc đáo riêng, nhưng đều gồm 2 phần chính: phẫn lễ và phần hội. Mỗi phần đều mang đến những giá trị tinh thần và văn hóa đặc sắc. 

Phần lễ được thực hiện ở khu vực trung tâm cánh đồng, hoặc khu đất rộng lớn, bắt đầu với nghi lễ cúng đất trời. Về lễ vật cúng tế. người dân Tày, Nùng chuẩn bị rất chu đáo cẩn thận, thường bao gồm xôi, thịt, bánh chưng, rượu, bánh khảo, hoa quả và các sản vật địa phương. Chủ lễ thường là người già có uy tín trong làng hoặc các thầy mo (thầy cúng), dâng lễ vật lên các vị thần linh, cầu xin được ban phước, bảo vệ và mang lại điều tốt lành cho đất đai, hoa màu, với khát vọng một năm bội thu, không còn thiên tai, dịch bệnh.

Ngày hội văn hóa đặc sắc của cộng đồng

Bên cạnh nghi lễ tín ngưỡng, lễ hội Lồng Tồng còn là một ngày hội văn hóa được người dân Tày, Nùng chờ đợi mỗi dịp Xuân về. 

Tại đây, các hoạt động vui chơi, giải trí và giao lưu văn hóa diễn ra sôi nổi. Nổi bật nhất là các trò chơi dân gian như tung còn, kéo co, đẩy gậy và múa sạp, múa sư tử.

Ném còn là trò chơi vui nhất, đông người tham gia nhất, người dân quan niệm rằng, trong hội phải có người tung được quả còn ngũ sắc xuyên thủng hồng tâm thì năm đó bản làng mới có thể làm ăn thuận lợi. Trò chơi này mang ý nghĩa linh thiêng, biểu trưng cho sự gắn kết giữa trời và đất. Trò chơi này không chỉ tạo không khí vui tươi mà còn mang đến hy vọng về những điều tốt lành trong năm mới.

Bên cạnh đó, trò hát then, Sli, lượn thu hút rất nhiều sự chú ý. Các trò này được kéo dài từ lúc bắt đầu cho đến lúc kết thúc lễ hội, được đưa vào nhà và khắp thôn bản đều hát; nội dung hát chủ yếu là hát giao duyên, hát chúc tụng, hát mừng xuân mới, đặc biệt các đôi trai gái thanh niên tìm hiểu nhau sau này trở thành vợ chồng...

Người dân nô nức tham gia lễ hội

Một số địa phương còn tổ chức các trò chơi như đua thuyền, thi hát đối đáp, cà kheo....các trò chơi dân gian này không chỉ giúp mọi người thư giãn, giải trí mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Lễ hội Lồng Tồng còn là dịp để những thành viên trong gia đình, bà con láng giềng tập trung, giao lưu và chia sẻ niềm vui. Những bữa cơm đậm đà, những ché rượu náo nhiệt càng làm cho bầu không khí trở nên ấm áp, thắt chặt tình làng nghĩa xóm.

Lễ hội Lồng Tồng không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng. Việc duy trì và phát huy lễ hội không chỉ góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống mà còn là cách để thế hệ trẻ hiểu và tự hào về nguồn cội của mình.

Ngày nay, trước những thay đổi nhanh chóng của xã hội hiện đại, Lễ hội Lồng Tồng vẫn giữ được giá trị cốt lõi. Đây không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính với thiên nhiên mà còn là cơ hội để quảng bá văn hóa, thu hút du khách đến khám phá và trải nghiệm.

Với những giá trị nhân văn sâu sắc và tính biểu tượng độc đáo, Lễ hội Lồng Tồng cần được giữ gìn, phát huy, là một nét đẹp truyền thống văn hóa mỗi dịp Tết đến, Xuân về.