Chuyển đổi tài khoản giao thông: Lộ trình và thách thức

Lộ trình triển khai thế nào?

Thông tin tại Hội thảo "Vì sao từ 1/10, lái xe cần có tài khoản giao thông?" do Báo Xây dựng tổ chức vào sáng 14/8, ông Tô Nam Toàn, Trưởng phòng Khoa học công nghệ - Môi trường và Hợp tác Quốc tế, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, tại Luật Đường bộ quy định riêng một điều về thanh toán điện tử giao thông đường bộ (Điều 43). Cụ thể, gồm thanh toán các loại phí, giá, tiền dịch vụ liên quan đến hoạt động giao thông của phương tiện giao thông đường bộ thông qua tài khoản giao thông.

Nghị định 119 có hiệu lực từ ngày 1/10/2024 để triển khai quy định của Luật Đường bộ, đã hình thành khái niệm về tài khoản giao thông. Theo đó, tài khoản giao thông là tài khoản không có tiền, chỉ bao gồm các thông tin để xác định đối tượng thanh toán, xác định số tiền phải thanh toán. Để thực hiện thanh toán, tài khoản giao thông phải được kết nối với phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt.

Về mô hình triển khai thanh toán điện tử giao thông đường bộ, ông Toàn cho biết, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đã triển khai xây dựng hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử giao thông đường bộ (gồm Thông tin tài khoản giao thông và Thông tin giao dịch thanh toán điện tử giao thông đường bộ) để chia sẻ cho các nhà cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực không do Bộ quản lý.

Đối với lĩnh vực Bộ Xây dựng quản lý sẽ giữ nguyên phương thức triển khai như hiện nay. Trong đó, tài khoản thu phí bao gồm tài khoản giao thông và phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt; Nhà cung cấp dịch vụ thu phí là Nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ.

Theo Nghị định, nhà cung cấp (NCC) dịch vụ thanh toán điện tử giao thông sẽ gồm: NCC dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ làm nhiệm vụ phát hành thẻ đầu cuối, mở tài khoản giao thông kết nối, xác định chi phí và thực hiện thanh toán đối với giá dịch vụ sử dụng đường bộ, phí sử dụng đường cao tốc.

Và NCC dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ có nhiệm vụ kết nối tài khoản giao thông; kết nối, xác định chi phí, thực hiện thanh toán về phí, giá, tiền dịch vụ khác liên quan đến hoạt động giao thông của phương tiện như: Giá dịch vụ trông đỗ xe, lệ phí đăng kiểm,…

Trong đó, thông tin tài khoản giao thông được ví như tài khoản định danh phương tiện gồm: Số tài khoản giao thông, ngày mở tài khoản giao thông; Thông tin chủ tài khoản giao thông (có thể là cá nhân hoặc tổ chức); Thông tin phương tiện gắn thẻ đầu cuối; Thông tin thẻ đầu cuối; Thông tin phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt.

Thông tin giao dịch thanh toán điện tử giao thông đường bộ gồm: Thông tin đơn vị tham gia giao dịch; thông tin thanh toán tiền sử dụng đường bộ; thông tin thanh toán các loại phí, giá, tiền dịch vụ khác; thông tin thanh toán (mã bản tin thanh toán; số tiền thanh toán; phương tiện thanh toán; ngày, tháng, năm, giờ, phút, giây thực hiện thanh toán thành công).

Theo ông Toàn, NCC dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ có nhiệm vụ mở tài khoản giao thông cho chủ phương tiện ngay lần đầu gắn thẻ đầu cuối.

Tài khoản giao thông phải được kết nối với một phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của pháp luật ngân hàng để thực hiện thanh toán điện tử giao thông đường bộ. Mỗi tài khoản giao thông có thể sử dụng để chi trả cho nhiều phương tiện nhưng mỗi phương tiện chỉ được liên kết và nhận thanh toán từ một tài khoản giao thông duy nhất.

Chủ phương tiện phải đảm bảo đủ tiền trong phương tiện thanh toán được kết nối với tài khoản giao thông khi thực hiện thanh toán điện tử giao thông đường bộ. Nếu không sẽ không được đi qua trạm thu phí trên đường cao tốc hoặc phải sử dụng làn thu phí hỗn hợp tại trạm thu phí đường bộ.

Tài khoản này có thể được khóa theo đề nghị của chủ tài khoản giao thông hoặc theo yêu cầu bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Về lộ trình triển khai, ông Toàn cho biết, từ ngày 1/10/2024 khi Nghị định có hiệu lực đến ngày 1/10/2025, chủ phương tiện phải thực hiện chuyển đổi tài khoản thu phí sang tài khoản giao thông kết nối phương tiện thanh toán.

Từ 1/10/2024 đến 1/7/2026 thực hiện duy trì hình thức thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử không dừng. NCC dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ và NCC dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ triển khai kết nối hệ thống điều hành và trung tâm dữ liệu để kết nối, chia sẻ thông qua tài khoản giao thông.

Và từ 1/7/2026 chính thức vận hành hệ thống CSDL thanh toán điện tử tài khoản giao thông.

Còn nhiều băn khoăn?

Dưới góc độ doanh nghiệp vận tải, ông Hồ Quốc Phi, Phó chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cho biết, hiện nay có 2 đối tượng chính cần phải thực hiện quy định tại Nghị định 119/2024/NĐ-CP, đó là tất cả những cá nhân có xe ô tô đang lưu hành và những doanh nghiệp kinh doanh vận tải.

Đối với các doanh nghiệp kinh doanh vận tải, ông Phi cho biết, hiện nhiều đơn vị đã chủ động thực hiện, nhưng vẫn còn một số đơn vị còn nhiều băn khoăn. Tuy nhiên, dù muốn hay không muốn, ít hay nhiều xe, tất cả các doanh nghiệp kinh doanh vận tải đều nhận thức việc cần phải tuân thủ quy định pháp luật.

Theo ông Phi, hiện nay, khi xe đi qua trạm thu phí, chủ xe chỉ cần có tài khoản thu phí liên kết với ví hoặc thẻ visa, master để nạp tiền vào tài khoản thu phí là có thể lưu thông qua trạm và doanh nghiệp, lái xe cũng đã quen với hình thức này.

Do đó, Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam đang tăng cường tuyên truyền cho các chủ doanh nghiệp để họ hiểu và thực hiện đúng quy định, tránh tình trạng sau ngày 1/10/2025 khi tham gia giao thông, xe không qua được trạm thu phí vì chưa chuyển đổi sang tài khoản giao thông.

Với các xe kinh doanh vận tải, nếu không thể tham gia giao thông sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh, lưu thông hàng hoá.

Cùng trao đổi về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Ngọc Trang, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Giao thông số Việt Nam ePass cho biết, theo số liệu của Cục Đường bộ Việt Nam, hiện có 6,3 triệu phương tiện dán thẻ thu phí không dừng, nhưng chỉ có khoảng 30% khách hàng đã chuyển đổi sang tài khoản giao thông. Trong khi đó, tới 1/10, việc chuyển đổi sang tài khoản giao thông đã bắt buộc phải thực hiện.

Nguyên nhân cho sự chuyển đổi chậm này, bà Trang cho rằng do công tác truyền thông chưa được đồng bộ giữa các cơ quan quản lý và nhà cung cấp dịch vụ, dẫn đến người dân chưa tiếp cận và hiểu được chủ trương. 

Bên cạnh đó, các chủ phương tiện chưa quan tâm tới việc liên kết phương tiện thanh toán. Đặc biệt, những vướng mắc về hạ tầng kĩ thuật khi liên kết phương tiện thanh toán phổ biến hiện nay là tài khoản ngân hàng cũng là một trong những nguyên nhân.

Thiết nghĩ đây là một trong những thách thức trong lộ trình thực hiện  và cần được tuyên truyền sâu rộng để người có phương tiện tham gia giao thông chấp hành.

Một trong những rào cản lớn nhất trong việc chuyển đổi, theo đại diện Viettel, là chưa có quy chuẩn kỹ thuật kết nối giữa các nhà cung cấp dịch vụ thu phí không dừng và đơn vị cung cấp phương tiện thanh toán, dẫn đến khó khăn trong việc tích hợp hệ thống.

Cùng đó, thời gian xử lý giao dịch của ngân hàng chưa đáp ứng dưới 200ms giao dịch qua trạm theo Quy định của Cục Đường bộ.

Về phía người sử dụng, lo ngại lớn nhất là khâu bảo mật khi thực hiện liên kết nguồn tiền. Người dùng cũng đã quen với tài khoản thu phí đường bộ và không muốn thay đổi.

Ngoài ra, một số cá nhân chưa có tài khoản ví điện tử, thẻ tín dụng, chỉ có tài khoản ngân hàng. Cùng đó, chưa được truyền thông mạnh mẽ về việc chuyển đổi theo yêu cầu của cơ quan nhà nước.

Từ đó, Viettel đưa ra giải pháp liên kết là Viettel ePass với đa phương thức thanh toán cho khách hàng lựa chọn, bao gồm: Liên kết Ví điện tử, ngân hàng; thẻ tín dụng quốc tế; phương thức thanh toán cho vay tiêu dùng, đi trước trả sau; thanh toán mua vé tháng quý qua QRCode.

Chuyển tài khoản giao thông có mất phí?

Ông Tô Nam Toàn, Trưởng phòng KHCN Môi trường và Hợp tác Quốc tế, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, tiền trong tài khoản thu phí hiện vẫn được ưu tiên để sử dụng thanh toán phí đường bộ.

Về mặt nguyên tắc, chủ phương tiện đã có ví nhưng vẫn nạp tiền được vào tài khoản thu phí. Đến ngày 1/10/2025 khi tài khoản thu phí chuyển sang tài khoản giao thông, số dư trong tài khoản thu phí sẽ được chuyển trả lại cho chủ phương tiện theo 2 cách.

Trường hợp chủ phương tiện có ví điện tử kết nối với tài khoản giao thông, tiền từ tài khoản thu phí sẽ được chuyển về ví điện tử.

Trường hợp chủ phương tiện không có ví điện tử, tài khoản thu phí chỉ liên kết với thẻ tín dụng, ông Toàn cho biết, về mặt kỹ thuật việc chuyển tiền lại khó hơn. Qua trao đổi, cơ quan quản lý đã đề nghị nhà cung cấp dịch vụ triển khai theo hướng: Đề nghị chủ phương tiện cung cấp số tài khoản ngân hàng để họ chuyển lại số tiền trong tài khoản thu phí.

“Cả 2 cách này đều không mất phí. Phía cơ quan quản lý Nhà nước cam kết sẽ chỉ đạo các nhà cung cấp dịch vụ giải quyết số dư trong tài khoản thu phí của chủ phương tiện ngay sau thời điểm 1/10/2025”, ông Toàn nhấn mạnh.