Bước đột phá về vấn đề hạt nhân Iran

(ĐSPL) - Bộ Ngoạ? g?ao Iran và L?ên m?nh châu Âu ngày 12/1 cho b?ết thỏa thuận hạt nhân sơ bộ Iran-P5+1 sẽ có h?ệu lực vào ngày 20/1/2014.

Hãng t?n bán chính thức Mehr dẫn lờ? nữ phát ngôn v?ên Bộ Ngoạ? g?ao Iran Marz?eh Afkham nó? vớ? báo g?ớ? tạ? Tehran rằng "Thỏa thuận Geneva (về chương trình hạt nhân của Iran) sẽ được thực th? kể từ ngày 20/1/2014".

Cao ủy L?ên m?nh Châu Âu phụ trách chính sách đố? ngoạ? Cather?ne Ashton cũng xác nhận t?n này và cho b?ết ha? bên sẽ yêu cầu cơ quan g?ám sát hạt nhân của L?ên Hợp Quốc g?ám sát v?ệc thực h?ện thỏa thuận. Bà Cather?ne Ashton cho b?ết: "Chúng tô? sẽ yêu cầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) t?ến hành các hoạt động g?ám sát và k?ểm tra hạt nhân cần th?ết".

Các quan chức cấp cao của L?ên m?nh Châu Âu và Iran đã gặp nhau tạ? Geneva trong ha? ngày 8 và 9/1 để g?ả? quyết bất đồng về thỏa thuận ngày 24/11, theo đó Iran đồng ý  k?ềm chế hoạt động làm g?àu uran?um cấp độ cao để đổ? lấy một số b?ện pháp nớ? lỏng trừng phạt k?nh tế của phương Tây.

Trong số các b?ện pháp nớ? lỏng trừng phạt có v?ệc đình chỉ một số hạn chế về k?nh doanh vàng, k?m loạ? quý, sản phẩm hóa dầu và trong ngành công ngh?ệp ô tô. Thỏa thuận này cho phép bên thứ ba mua dầu của Iran ở mức h?ện tạ? và  4,2 tỷ USD doanh thu dầu mỏ sẽ được chuyển g?ao cho Iran.

Các quan chức Mỹ cấp cao, yêu cầu không nêu tên, cho b?ết tổng số t?ền của các b?ện pháp "nớ? lỏng trừng phạt" lần này ước tính vào khoảng 7 tỷ USD. Một số b?ện pháp nớ? lỏng trừng phạt sẽ bắt đầu vào ngày đầu t?ên (ngày 20/1) thực h?ện thỏa thuận 6 tháng nó? trên và một số b?ện pháp sẽ được g?ữ lạ? cho đến ngày cuố? cùng. Trong số t?ền nó? trên, có 4,2 tỷ USD g?ả? ngân từ số t?ền của Iran h?ện đang bị phong tỏa ở nước ngoà?.

Thỏa thuận này dự k?ến kéo dà? 6 tháng và các bên hy vọng sẽ sử dụng thờ? g?an đó để đàm phán một h?ệp định cuố? cùng rộng lớn hơn về chương trình hạt nhân của Iran. Theo các đ?ều khoản của thỏa thuận tạm thờ?, Iran phả? hạn chế làm g?àu uran?um ở mức 20\%.

Ngay sau kh? thỏa thuận sơ bộ ngày 24/11/2013 có h?ệu lực, Iran và P5+1 (Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) sẽ bắt đầu đàm phán h?ệp định cuố? cùng về chương trình hạt nhân của Iran. Phía Iran nó? rằng chương trình năng lượng nguyên tử của họ là nhằm mục đích sản xuất đ?ện năng và các mục đích dân sự khác.

Tạ? Wash?ngton, Tổng thống Barack Obama cho b?ết Mỹ và các quốc g?a khác sẽ bắt đầu nớ? lỏng trừng phạt k?nh tế m?ễn là nước Cộng hòa Hồ? g?áo Iran tuân thủ thỏa thuận.

Tổng thống Obama cho b?ết ông sẽ phủ quyết mọ? b?ện pháp trừng phạt Iran mà Quốc hộ? Mỹ thông qua, trong quá trình đàm phán về một thỏa thuận lâu dà? vớ? Iran. Nhưng ông cũng nó? thêm rằng Mỹ sẽ tăng cường các b?ện pháp trừng phạt, nếu Iran không tuân thủ thỏa thuận.

Thỏa thuận đạt được ngày 24/11 nhằm ngăn chặn tham vọng hạt nhân của Iran, nhưng các nhà ngoạ? g?ao cảnh báo rằng thỏa thuận này khó thực h?ện vì tình trạng th?ếu t?n tưởng lẫn nhau.

Thứ trưởng Ngoạ? g?ao Iran Abbas Araqch? cho b?ết Iran sẽ ngừng tuân thủ thỏa thuận nếu thấy P5+1 không tuân thủ những gì đã cam kết. Ông nó? Araqch? vớ? truyền hình nhà nước Iran: "Chúng tô? không t?n tưởng họ". Tuyên  bố này  phản ánh tình trạng ngh? ngờ sâu sắc g?ữa Iran và phương Tây.

Ông Al? Akbar Saleh?, ngườ? đứng đầu Cơ quan năng lượng nguyên tử Iran, ngày 11/1 nó? rằng Iran sẽ không có sự lựa chọn nào khác ngoà? v?ệc làm g?àu uran?um tớ? ngưỡng 60\%, nếu một dự luật đã trình lên quốc hộ? được phê chuẩn. Những ngườ? ung hộ của dự luật lý g?ả? uran?um làm g?àu 60\% sẽ được sử dụng làm nh?ên l?ệu cho tàu ngầm hạt nhân . Đ?ều đó sẽ đưa Iran t?ến tớ? mốc làm g?àu uran?um 90\%, đủ để sản xuất vũ khí hạt nhân.

Dự luật này đã nhận được sự hỗ trợ của ít nhất 218 trên tổng số 290 nghị sĩ quốc hộ? Iran và, nếu nó được thông qua, đ?ều này có thể đe dọa t?ến trình g?ả? quyết tranh chấp hạt nhân vớ? phương Tây.

Trong kh? đó, các chính trị g?a Mỹ cho b?ết sẽ thúc đẩy một dự luật nhằm thắt chặt cấm vận đố? vớ? Iran vào tháng tớ?, nếu t?ến trình đố? thoạ? Iran-P5+1 bị thất bạ?. Lãnh đạo Phe đa số tạ? Thượng v?ện, Harry Re?d, nó? ông sẽ ủng hộ v?ệc "mở rộng quy mô" cấm vận dầu mỏ và thương mạ? đố? vớ? Iran.

M?nh Đức (theo Reuters)