Bùng nổ tổ hợp xét tuyển đại học: Là cơ hội rộng mở hay "áp lực" định hướng

Cơ hội rộng mở hay áp lực định hướng?

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 có nhiều thay đổi khi đây là lứa học sinh đầu tiên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thí sinh chỉ thi 4 môn, gồm hai môn bắt buộc là Văn và Toán, cùng hai môn lựa chọn trong nhóm: Ngoại ngữ, Lịch sử, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Tin học, Công nghệ.

Cùng đó, Bộ GD&ĐT bỏ quy định đại học chỉ được dùng 4 tổ hợp vào một ngành. Tuy nhiên, các tổ hợp phải gồm ít nhất ba môn, trong đó Toán hoặc Ngữ văn là bắt buộc, với trọng số tính điểm không dưới 25%.

Những thay đổi này dẫn đến bùng nổ về tổ hợp xét tuyển. Theo khảo sát của VnExpress với hơn 100 trường cho thấy 80% tăng tổ hợp, mức tăng từ 1 đến 49 khối xét tuyển so với năm ngoái, phổ biến là 2-10.

Tăng mạnh nhất là trường Liên ngành và Nghệ thuật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Các trường khác thuộc đại học này cũng mở rộng nhóm xét tuyển như Đại học Ngoại ngữ, từ 11 tổ hợp lên thành 42; trường Đại học Khoa học Tự nhiên xét điểm thi tốt nghiệp theo 28 tổ hợp, tăng gần gấp ba lần.

Ở phía Nam, trường Đại học Bách khoa TP.HCM, Học viện Hàng không Việt Nam hay Công nghiệp TP.HCM thậm chí chỉ quy định cứng 1-2 môn, rồi cho thí sinh tùy chọn môn thứ ba trong tổ hợp.

Các chuyên gia tuyển sinh nhìn nhận việc mở rộng tổ hợp xét tuyển là tất yếu do môn học và thi của học sinh năm nay khác mọi năm. Năm ngoái, thí sinh bắt buộc thi Toán, Văn, Ngoại ngữ rồi tự chọn bài Khoa học xã hội (bắt buộc thi cả ba môn Sử, Địa, Giáo dục công dân) hoặc Khoa học tự nhiên (Lý, Hóa, Sinh). Còn năm nay, Ngoại ngữ thành môn tự chọn, thí sinh có thể thi Lý mà không thi Hóa, thi Sử mà không thi Địa.

"Nếu đưa ra ít tổ hợp, khả năng trường không bao quát được hết môn thi, lựa chọn của thí sinh", PGS.TS Tô Văn Phương, Trưởng phòng Đào tạo trường Đại học Nha Trang, nói. "Vì vậy, hầu hết trường mở rộng, linh hoạt tổ hợp để đảm bảo vùng tuyển, không tự giới hạn mình". Điều này còn giúp tăng cơ hội xét tuyển cho thí sinh.

Một xu hướng năm nay là sự hiện diện của môn Tiếng Anh ngày càng nhiều. Trong khoảng 100 trường đại học đã từng sử dụng các tổ hợp có môn tiếng Anh để tuyển đầu vào, khoảng 30 trường tăng các tổ hợp liên quan, xuất hiện ở tất cả khối ngành Kinh tế, Truyền thông, Kỹ thuật, Công nghệ, Y Dược...

Ví dụ, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội bổ sung loạt tổ hợp như D14 (Văn, Sử, Anh), D15 (Văn, Địa, Anh), D66 (Văn, Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, Anh).

Một số tổ hợp mới ở các trường khác là X25 (Toán, Anh, Giáo dục kinh tế và pháp luật), X26 (Toán, Anh, Tin)...

Nhiều trường lần đầu tuyển tổ hợp có môn Tiếng Anh, như Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội với hai nhóm mới là B07 (Toán, Hóa, Anh) và B08 (Toán, Sinh, Anh). Còn Y khoa Phạm Ngọc Thạch lần đầu tuyển khối A01 (Toán, Lý, Anh) và B08.

Đại diện một số trường cho biết việc đưa vào các tổ hợp có môn Tiếng Anh nhằm quốc tế hóa chương trình đào tạo. Ở một số trường như Đại học Việt Nhật, hầu hết chương trình diện "chất lượng cao", giảng dạy bằng tiếng Anh nên trường sử dụng tổ hợp có môn này.

Học tốt tiếng Anh còn cho thấy thí sinh có khả năng ngôn ngữ, giao tiếp, tư duy tốt, phù hợp với yêu cầu của nhiều ngành nghề. Sinh viên giỏi tiếng Anh thuận lợi cho lộ trình phát triển sau khi tốt nghiệp, kể cả với đi làm hay học lên bậc cao hơn.

"Điều quan trọng là phải kết hợp môn tiếng Anh với hai môn phù hợp để tạo ra một tổ hợp hợp lý", trưởng phòng Đào tạo một đại học ở Hà Nội cho hay.

Em Khánh Linh (lớp 12, Hà Nội) chia sẻ trên VOV: “Ngành em muốn học có hơn 10 tổ hợp. Ban đầu định thi A00, nhưng thấy Toán- Tiếng Anh- Tin cũng xét nên lại phân vân. Sợ chọn nhầm tổ hợp mà điểm không cao bằng phương án khác. Năm nay có thông tin nhiều quá, trường nào cũng có danh sách dài tổ hợp. Nếu không tìm hiểu kỹ, dễ bỏ lỡ tổ hợp mà mình có lợi thế điểm số nhất”.”

Nhiều học sinh ví 344 tổ hợp như “mê hồn trận” - nhiều lối rẽ nhưng thiếu chỉ dẫn. Rủi ro thực tế là thí sinh dàn trải ôn luyện nhiều môn dẫn đến điểm trung bình ở mức trung bình-kém; bỏ lỡ tổ hợp lợi thế do không cập nhật kịp; và cạnh tranh ở ngành “hot” càng gay gắt vì thí sinh từ nhiều khối cùng đổ vào, có thể đẩy điểm chuẩn lên cao bất ngờ.

Loạn tổ hợp, đổi cách tính điểm

VOV dẫn lời Th.S Cù Xuân Tiến (Trưởng phòng Tuyển sinh & Công tác SV, ĐH Kinh tế – Luật, ĐHQG TP.HCM) nhận định: số lượng tổ hợp năm nay nhiều chưa từng thấy, chủ yếu do chương trình 2018 bổ sung môn Tin học, Công nghệ; các trường vừa giữ khối cũ vừa mở rộng khối mới nên dẫn tới bùng nổ tổ hợp. Ông khuyến nghị nhà trường và Bộ cần phối hợp đẩy mạnh cung cấp thông tin minh bạch, công cụ tra cứu và tư vấn hướng nghiệp cho học sinh.

Một lãnh đạo một trường đại học thẳng thắn cho rằng, các trường không muốn tự giới hạn cơ hội tuyển sinh; mở rộng tổ hợp là chiến lược đảm bảo đầu vào. Tuy vậy, cần minh bạch trong quy định trọng số, hệ số môn và điều kiện xét trúng tuyển để thí sinh không bị “lừa” bởi danh sách dài.

TS Lê Viết Khuyến (nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học) chỉ rõ hệ quả của chủ trương bỏ giới hạn 4 tổ hợp/ngành: nhiều trường “bung” tối đa để tối ưu nguồn tuyển, dẫn tới “loạn tổ hợp” và khó định hướng cho thí sinh. Ông đề xuất nên duy trì khoảng 4 tổ hợp chính cho mỗi ngành - nếu cần thì bổ sung một số tổ hợp mới  để vừa linh hoạt vừa dễ quản lý.

Quan trọng hơn, ông Khuyến cho rằng, các trường đại học cũng cần có định hướng rõ ràng về phương hướng, phương thức tuyển sinh có tính ổn định, phù hợp với đặc thù từng ngành và chương trình đào tạo. Việc công bố tổ hợp xét tuyển đại học cần phải được làm trước đó 3 năm, tức là ngay khi học sinh chuẩn bị thi vào lớp 10 để các em có thể lựa chọn tổ hợp môn tự chọn, trường THPT phù hợp cho cả bậc THPT và định hướng đại học.

Không chỉ dừng lại ở việc đa dạng tổ hợp, năm 2025 còn chứng kiến thay đổi lớn trong cách tính điểm xét tuyển. Để đảm bảo công bằng trong tuyển sinh đại học khi số phương thức xét tuyển ngày một đa dạng, Bộ GD&ĐT đã áp dụng phương pháp quy đổi điểm theo bách phân vị. Tuy nhiên, khi một công cụ hiện đại được áp dụng trên nền tảng chưa chuẩn hóa, đặc biệt là hệ thống đề thi thiếu đồng đều, hiệu quả khó đạt như kỳ vọng. Hậu quả là với cách làm này, thí sinh dễ mất phương hướng, trường có thể mất kiểm soát. Tình trạng đăng ký nguyện vọng ồ ạt.

Nên có định hướng sớm, lựa chọn thông minh

Theo Dân Trí, ThS Trương Quang Trị, Phó trưởng phòng Công tác sinh viên, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành nhấn mạnh việc chọn môn học, đặc biệt là các môn lựa chọn ở bậc THPT theo chương trình GDPT 2018, có vai trò xuyên suốt và mang tính chiến lược trong việc định hướng nghề nghiệp, đăng ký xét tuyển đại học sau này.

"Việc chọn môn không chỉ để học, mà còn để “mở đường” xét tuyển đại học. Nếu học sinh không học và không thi tốt nghiệp THPT một môn nào đó, các em sẽ mất cơ hội xét tuyển vào các ngành dùng tổ hợp có môn đó", ông Trị giải thích.

Theo ông, học sinh cần có định hướng nghề nghiệp sớm, ngay từ năm lớp 10. Ví dụ, nếu muốn theo ngành y, các em cần học và thi tốt các môn trong tổ hợp B00 (toán, hóa, sinh) để tối đa hóa cơ hội trúng tuyển.

Là một trong những trường đầu tiên công bố phương hướng tuyển sinh sớm cách đây 3 năm, PGS.TS Tô Văn Phương, Trưởng phòng Đào tạo đại học, Trường Đại học Nha Trang, cho rằng đây là điều thiết thực.

“Chúng tôi mong muốn định hướng tốt nhất cho học sinh, từ đó chủ động, có kế hoạch học tập và lựa chọn ngành học phù hợp, tránh bị động “nước đến chân mới nhảy” khi đến giai đoạn xét tuyển đại học”, PGS.TS Tô Văn Phương bày tỏ.

Qua đó, ông Phương cho rằng các trường đại học cũng cần có định hướng rõ ràng về phương hướng, phương thức tuyển sinh có tính ổn định, phù hợp với đặc thù từng ngành và chương trình đào tạo. Đặc biệt, cần công bố các môn học mà học sinh cần thiết phải trang bị/học tập ở cấp THPT để các em chủ động học tập ngay từ đầu.

TS Lê Viết Khuyến, nguyên Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ GD&ĐT, bày tỏ việc công bố tổ hợp xét tuyển đại học cần phải được làm trước đó 3 năm, tức là ngay khi học sinh chuẩn bị thi vào lớp 10 để các em có thể lựa chọn tổ hợp môn tự chọn, trường THPT phù hợp cho cả bậc THPT và định hướng đại học.

Trong bối cảnh hiện nay, lời khuyên từ các chuyên gia là phụ huynh và học sinh nên chủ động tra cứu website chính thức của các trường đại học, xem xét ngành nghề mong muốn xét những tổ hợp nào và ghi lại 2-3 tổ hợp phổ biến để có kế hoạch học tập và ôn luyện hiệu quả nhất.