Bí ẩn loài vật "đắt đỏ nhất thế giới", máu xanh mỗi lít giá nửa tỷ, Việt Nam có nhiều ở Quảng Ninh

Mang trên mình chiếc vỏ cứng cáp, tựa như một chiếc khiên khổng lồ bao bọc toàn bộ cơ thể, cùng chiếc đuôi gai nhọn hoắt như vũ khí, và năm cặp chân nhỏ nhắn nối liền trực tiếp với miệng, cua móng ngựa huyết xanh, hay còn gọi là con sam, hiện diện như một tuyệt tác kỳ lạ bậc nhất trong thế giới động vật. Vẻ ngoài độc đáo này không chỉ là một sự sắp đặt ngẫu nhiên của tạo hóa, mà còn là dấu ấn của hàng trăm triệu năm tiến hóa.

Cua móng ngựa huyết xanh hay còn gọi là con sam là một trong những loài có ngoại hình kỳ lạ bậc nhất thế giới động vật.

Tại Việt Nam, loài sinh vật cổ đại này thường xuất hiện dọc các bờ biển trải dài từ Quảng Ninh, Hải Phòng đến Khánh Hòa, Bình Thuận,... Hai loài sam phổ biến nhất tại vùng biển nước ta là Tachypleus tridentatus và Carcinos corpius rotundicauda, mỗi loài mang một chút khác biệt về hình dáng nhưng đều chia sẻ chung những đặc điểm sinh học đáng kinh ngạc.

Theo "Sách đỏ IUCN", sam biển là một trong những cư dân lâu đời nhất của hành tinh, có mặt trên Trái Đất từ khoảng 450 triệu năm trước. Chúng là những "hóa thạch sống" đúng nghĩa, minh chứng cho một giai đoạn lịch sử xa xôi, khi mà hình hài của chúng vẫn giữ nguyên vẹn qua hàng trăm triệu năm. Sự trường tồn đáng kinh ngạc này khiến các nhà khoa học không khỏi ngỡ ngàng và ngưỡng mộ.

Tuy nhiên, giá trị đích thực của loài sam không chỉ dừng lại ở ý nghĩa lịch sử, mà còn nằm ở những ứng dụng to lớn của nó trong nền khoa học hiện đại, đặc biệt là trong lĩnh vực y học. Đây chính là yếu tố then chốt biến máu của loài sam trở thành một trong những nguồn tài nguyên sinh học quý giá bậc nhất hành tinh.

Giá trị đích thực của loài sam không chỉ dừng lại ở ý nghĩa lịch sử, mà còn nằm ở những ứng dụng to lớn của nó trong nền khoa học hiện đại, đặc biệt là trong lĩnh vực y học.

Theo CNN, máu của sam biển được mệnh danh là loại máu đắt đỏ nhất thế giới, với mức giá đáng kinh ngạc lên tới gần 20.000 USD cho mỗi lít (tương đương hơn 500 triệu đồng). Chính vì giá trị này, việc nuôi sam lấy máu đã trở thành một ngành công nghiệp phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Màu sắc của máu sam đã là một điều khác biệt. Trái ngược với màu đỏ quen thuộc của máu các loài động vật có vú, máu sam mang một màu xanh lam kỳ ảo, nhờ cấu trúc hóa học độc đáo, khi hemocyanin thay thế cho hemoglobin để vận chuyển oxy trong cơ thể. Sự thay đổi này không chỉ tạo nên một vẻ đẹp khác thường, mà còn giúp sam thích nghi và sinh tồn trong những môi trường "đậm đặc" vi khuẩn chết người.

Nhưng điều làm nên sự đặc biệt và giá trị to lớn của máu sam chính là sự hiện diện của một nhân tố đông máu đặc biệt mang tên Limulus amebocyte lysate (LAL). LAL có khả năng phản ứng nhanh nhạy với nội độc tố của vi khuẩn Gram âm - một loại vi khuẩn nguy hiểm có thể gây nhiễm trùng nghiêm trọng cho các thiết bị y tế như thuốc, kim tiêm, hay thậm chí cả các bộ phận cấy ghép.

Máu của sam biển được mệnh danh là loại máu đắt đỏ nhất thế giới, với mức giá đáng kinh ngạc lên tới gần 20.000 USD cho mỗi lít (tương đương hơn 500 triệu đồng).

Trước khi phát hiện ra LAL, việc kiểm tra chất lượng các loại vắc xin và thiết bị y tế là một thách thức lớn. Các nhà khoa học thường phải sử dụng phương pháp thử nghiệm trên thỏ, một quy trình mất thời gian và không nhân đạo. Mãi đến năm 1970, sự kỳ diệu của máu sam mới được khám phá, mang đến một giải pháp nhanh chóng và hiệu quả. Chỉ cần 45 phút tiếp xúc với máu sam, người ta có thể phát hiện nội độc tố từ vi khuẩn Gram âm.

Cụ thể, chỉ cần một vài giọt LAL nhỏ lên thiết bị y tế hoặc vắc xin, hợp chất này sẽ ngay lập tức bao bọc bất kỳ vi khuẩn Gram âm nào bằng một lớp kén dạng dẻo. Đây chính là dấu hiệu cảnh báo sự hiện diện của vi khuẩn, giúp ngăn chặn nguy cơ nhiễm trùng và bảo vệ tính mạng của bệnh nhân.

Chính vì ứng dụng to lớn và chưa thể thay thế bằng các biện pháp nhân tạo, mỗi năm, ngành công nghiệp dược phẩm vẫn đang khai thác khoảng 600.000 con sam để chiết xuất LAL, phục vụ cho việc kiểm tra chất lượng các sản phẩm y tế. Con số này cho thấy vai trò không thể thiếu của loài sinh vật cổ đại này trong cuộc sống hiện đại, đồng thời cũng đặt ra những thách thức về bảo tồn và phát triển bền vững.