Bí ẩn loài sâu được ví "thần dược phòng the", soán ngôi đông trùng, giá chạm ngưỡng 1 triệu/kg

"Đông trùng hạ thảo" của núi rừng Tây Bắc

Sâu chít, hay còn được biết đến là ấu trùng của loài bướm Brihaspa astrostigmella, mang trong mình vẻ ngoài khiêm nhường nhưng lại ẩn chứa những giá trị dinh dưỡng và dược liệu đáng kinh ngạc. Ấu trùng này có chiều dài khoảng 35mm, mang sắc vàng ngà đặc trưng, và tìm thấy nơi trú ngụ trong thân cây chít, cây đót hay cây le, đặc biệt vào những tháng mùa đông lạnh giá.

Sâu chít bằng cách cắn đục thân cây, khiến cho cây chủ ngừng sinh trưởng và phát triển. Người dân bản địa, với kinh nghiệm bao đời, thường thu hoạch sâu chít vào khoảng tháng 11 đến tháng 12 hằng năm. Sản phẩm sau thu hoạch thường được sử dụng để ngâm rượu, tạo thành một thức uống bổ dưỡng và độc đáo.

Khác với vẻ ngoài xù xì, loài sâu này là đặc sản của một vùng quê, không chỉ ngon miệng mà còn cực kỳ bổ dưỡng.

Không chỉ là một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, sâu chít còn được biết đến như một vị thuốc quý trong đông y. Người dân thường sử dụng sâu chít để ngâm rượu, giúp bồi bổ cơ thể, tăng cường sinh lực, và đặc biệt, công dụng điển hình được dân gian truyền miệng là "phục tráng sức khỏe", một cách ví von cho khả năng phục hồi và tăng cường thể trạng.

Điện Biên, vùng đất núi non hùng vĩ, được xem là cái nôi của sâu chít, nơi mà loài đặc sản này được thiên nhiên ưu ái ban tặng với số lượng lớn nhất. Mặc dù cũng xuất hiện tại một số tỉnh lân cận như Lai Châu và Sơn La, nhưng không nơi nào có được sự phong phú và đa dạng như ở Điện Biên.

Điều thú vị là, ngay cả trong những tháng không phải mùa thu hoạch chính, vẫn có thể tìm thấy sâu chít, bởi loài vật này đặc biệt phù hợp với thổ nhưỡng nơi đây và sinh trưởng tự nhiên, phát triển mạnh mẽ.

Để xác định cây nào có sâu chít, những người đi thu hái thường dựa vào dấu hiệu của những cây bị bệnh, không thể ra hoa. Đây chính là những cây đã bị ấu trùng ký sinh. Quá trình bắt sâu chít đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo, người dân thường phải "chẻ" đôi ngọn chít để lấy sâu ra.

Những con sâu chít tươi rói, mang màu trắng sữa, căng mọng sau khi được lấy ra thường được thả ngay vào chậu rượu nhạt. Thứ rượu này có tác dụng giữ cho sâu không bị biến chất và giữ nguyên độ tươi ngon.

Một cách khác đơn giản hơn là ngay sau khi lấy sâu chít ra khỏi thân cây, người dân sẽ ngâm chúng trong một chậu nước lạnh. Việc này giúp sâu nhả hết chất bẩn bên trong ra ngoài. Quá trình ngâm thường kéo dài khoảng 3 tiếng, và nước sẽ được thay liên tục sau mỗi tiếng.

Nhờ đó, khi ngâm rượu, sâu chít sẽ có màu sắc đẹp mắt và hương vị thơm ngon nhất. Sâu chít sau khi được vớt ra và để ráo nước sẽ được rửa nhẹ nhàng bằng rượu một lần nữa. Điều quan trọng là trong quá trình này, cần tránh làm rách hoặc vỡ sâu.

Đặc sản từng tiến vua

Dù mang vẻ bề ngoài có phần e dè, nhưng sâu chít lại là một đặc sản thơm ngon và có giá trị kinh tế cao, được giới sành ăn săn đón. Một bó sâu chít khoảng 100 ngọn thường được bán với giá từ 160.000 đến 200.000 đồng.

Tuy nhiên, loại sâu chít đã được chẻ tách ra khỏi đọt có giá cao hơn nhiều, thường dao động từ 900.000 đến 1.000.000 đồng/kg. Đặc biệt, sâu chít sấy khô có thể lên đến vài triệu đồng mỗi cân.

Không chỉ là một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, sâu chít còn được biết đến như một vị thuốc quý trong đông y.

Giá thành đắt đỏ của sâu chít có được là do quá trình thu hoạch tốn nhiều thời gian và công sức. Bên cạnh đó, loài côn trùng này còn được giới sành ăn truyền tai nhau về những công dụng tuyệt vời như tăng cường sinh lực cho phái mạnh, làm đẹp da và bồi bổ cơ thể.

Theo chia sẻ của người dân địa phương, để thu hoạch được sâu chít nguyên vẹn, không bị dập và vẫn giữ được chất lượng, đòi hỏi một quá trình xử lý tỉ mỉ, khéo léo và cẩn thận.

Ngoài việc ngâm rượu, sâu chít còn được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn như: rang giòn, xào trứng, sấy khô, tán bột, nấu cháo và nhiều món ngon khác.

Các món ăn chế biến từ sâu chít không chỉ mang đến hương vị thơm ngon đặc trưng mà còn rất tốt cho sức khỏe, tăng cường sức đề kháng và bồi bổ cơ thể.

Trong lịch sử, sâu chít từng là món ăn tiến vua. Các thuộc hạ của Lãnh chúa Đèo Văn Long thường trèo lên những triền núi đá vôi, nơi cây chít mọc để lấy sâu chít về tiến vua, ngâm rượu và làm quà biếu tặng.

Nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh sâu chít rất giàu đạm, một loại đạm cao cấp rất cần thiết cho cơ thể. Điều này lý giải tác dụng của sâu chít trong việc điều trị suy dinh dưỡng, nâng cao thể trạng và tăng cường sức đề kháng.

Đáng chú ý, hàm lượng acid béo không no trong sâu chít đạt tới 58,37%, một thành phần tạo ra chất có hoạt tính sinh học cần thiết mà cơ thể không thể tự tổng hợp được. Chính vì vậy, sâu chít được ví như “đông trùng hạ thảo” của Việt Nam, một minh chứng cho giá trị dinh dưỡng và dược liệu quý giá của loài côn trùng bé nhỏ này.