Bắt cóc online- Bài 2: Nhận diện những thủ thuật thao túng và "lỗ hổng chết người" khiến nạn nhân sập bẫy

Lời Tòa soạn: Không cần xiềng xích hay phòng giam lỏng, những cuộc gọi giả danh công an đã khiến nhiều học sinh, sinh viên vv... bị đe dọa, thao túng tâm lý và bị kẻ lừa đảo "điều khiển từ xa" như một con rối. Nạn nhân ngoan ngoãn nghe lời chúng và "biến mất", thực hiện các yêu cầu của tội phạm lừa đảo như thông báo cho gia đình bị bắc cóc, đề nghị chuyển tiền và cắt liên lạc với gia đình trong một thời gian. Một loại hình “bắt cóc không chạm tay” cực kỳ ranh ma quỷ quyệt gây phẫn uất trong dư luận, nó đã và đang âm thầm diễn ra, bất kỳ ai cũng có thể là nạn nhân nếu không nêu cao tinh thần cảnh giác. Lực lượng công an nhân dân đã có những chiến công trong quá trình giải cứu đầy mưu trí, dũng cảm và bản lĩnh.

Nhóm Phóng viên Đời sống và Pháp luật thực hiện tuyến bài “Bắt cóc online: Khi nạn nhân sập chiếc bẫy vô hình” nhằm bóc trần thủ đoạn tinh vi của tội phạm, theo dấu những cuộc giải cứu nghẹt thở, và chỉ ra lỗ hổng khiến nạn nhân bị dẫn dụ và khuyến cáo của cơ quan chức năng nhằm ngăn chặn, phòng ngừa. Kính mời quý vị độc giả tiếp tục đón xem. Trân trọng.

Chiêu trò lừa đảo mới xuất hiện

Chỉ bằng một chiếc điện thoại, một tài khoản mạng xã hội với danh tính giả và vài chuỗi tin nhắn được soạn thảo tinh vi, gian manh song cực chuyên nghiệp, lắt léo, những kẻ xấu có thể khiến nạn nhân, đặc biệt là trẻ em tự nguyện rời nhà, cắt liên lạc với gia đình mà không cần dùng đến vũ lực trực tiếp.

Đây là dạng “bắt cóc online” mới, nơi tội phạm ẩn mình sau màn hình, sử dụng kỹ thuật thao túng tâm lý tinh vi để đánh trúng điểm yếu cảm xúc của các em: Sự tò mò, cô đơn, nỗi sợ hãi mơ hồ, khao khát đổi đời hoặc tâm lý nổi loạn. Với thủ đoạn này, chỉ một khoảnh khắc mất cảnh giác cũng có thể khiến con em chúng ta trở thành con mồi ngay trên chính nền tảng mạng xã hội mà chúng sử dụng hằng ngày.

Trao đổi với phóng viên Đời sống và Pháp luật, Trung tá Nguyễn Thanh Hải, Công an phường Từ Liêm, Hà Nội cho biết, bắt cóc online là một thủ đoạn cũng mới xuất hiện gần đây. Ngoài các thủ đoạn lừa đảo rất tinh vi đã được cái cơ quan công an tuyên truyền đến người dân, thì đây là một thủ đoạn khá mới, tinh vi và xảo quyệt... xuất hiện trong vòng khoảng một vài tháng trở lại đây. Và đặc biệt là nhắm vào lứa tuổi thanh thiếu niên. "Đặc biệt năm nay là lứa tuổi vừa thi đại học, với cái kịch bản là như vừa giống nạn nhân 18 tuổi (đọc thêm tại Bài 1: ) vừa được Công an phường Từ Liêm giải cứu.

Theo Trung tá Hải, thủ đoạn ban đầu của trò "bắt cóc online" mục đích ban đầu là lừa để lấy được số tiền học bổng đấy. Nhưng khi gia đình phát hiện, các đối tượng xoay sang phương án B, chính là thủ đoạn bắt cóc online. "Lúc ấy, các đối tượng yêu cầu nạn nhân tắt hết liên lạc với gia đình, tắt điện thoại duy nhất, xóa hết các ứng dụng từ Facebook, Zalo, rút sim. Duy nhất chỉ bật cái ứng dụng Zoom để các để gọi là chỉ liên lạc với các đối tượng. Đây là thủ đoạn rất là nguy hiểm vì có những gia đình ngoài việc là mất tiền, còn rất hoang mang và lo sợ vì các cháu ở ở trong nhà nghỉ khách sạn, nếu không kịp thời thì chắc chắn có nhiều nạn nhân sẽ bị chuyển tiền. Vì muốn đảm bảo an toàn cho con em mình thì sẽ nhanh chóng chuyển tiền vào tài khoản và sẽ bị thiệt hại", Trung tá Hải nhấn mạnh.

Chiêu trò thao túng tâm lý trẻ vị thành niên

Phân tích về vấn đề giả danh Công an lừa đảo “bắt cóc online” nhắm vào học sinh, sinh viên, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu (Bộ Công an) cho rằng, tâm lý sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng khiến các em dễ tin kẻ mạo danh.

Khi một người xưng Công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng thuật ngữ chuyên môn, đe dọa “hồ sơ”, “đường dây rửa tiền”, “lệnh triệu tập”… nạn nhân thường hoảng loạn, thu mình vì sợ trừng phạt. Các đối tượng mồi dẫn: “Em liên quan vụ án”, “Cần xác minh tài khoản có bị hacker lợi dụng hay không”, “Chuyển tiền vào tài khoản cơ quan để chứng minh vô tội”…Nếu nạn nhân không tỉnh táo, không dám chia sẻ, họ dễ rơi vào bẫy, chuyển tiền, gửi ảnh CCCD, bỏ nhà đi.

Nguyên nhân là nhận thức chưa đồng đều với khả năng phản biện. Trẻ có thể giỏi công nghệ nhưng non nớt tâm lý, dễ tin vào yếu tố quyền lực hoặc tình huống khẩn cấp. Cùng với đó là tâm lý “chắc không đến lượt mình” và không hiểu cơ chế lừa đảo, khiến các em mất cảnh giác.

Hơn nữa, thiếu gắn kết với gia đình, không có kênh chia sẻ tin cậy khiến khi nghi ngờ, các em tự đối diện, dễ hoảng loạn và làm theo lời kẻ xấu.

Vậy phân biệt Công an thật và mạo danh thế nào? Ông Hiếu nhấn mạnh: Công an không làm việc qua mạng xã hội, không “Zalo mời làm việc”, không yêu cầu chuyển tiền để xác minh.

Nếu là cán bộ thật, họ sẽ xưng đủ họ tên, cấp bậc, đơn vị; có văn bản, giấy triệu tập đúng mẫu, đóng dấu đỏ; làm việc tại trụ sở hoặc thông báo rõ ràng. Trong khi đó, kẻ lừa đảo thường giấu thông tin, dùng số lạ, gửi link lạ, đòi kết nối camera, chụp CCCD, gấp rút chuyển tiền hoặc dọa bắt.

Khi nhận cuộc gọi nghi ngờ, học sinh phải bình tĩnh – ngắt liên lạc – báo người thân – gọi Công an địa phương xác minh. Tuyệt đối không làm theo trước khi có người lớn hỗ trợ.

“Công nghệ không phải kẻ thù, nhưng sự cả tin, thiếu hiểu biết và ngộ nhận về an toàn mới là lỗ hổng chết người. Không thể cấm học sinh dùng mạng xã hội, nhưng phải trang bị cho các em "hệ miễn dịch kỹ thuật số" gồm kiến thức, kỹ năng, cơ chế ứng phó”, ông Hiếu nói.

Phụ huynh cần đồng hành thay vì kiểm soát cứng nhắc. Nhà trường chủ động đưa kỹ năng sống số thành môn bắt buộc. Cơ quan chức năng xây dựng kênh tố giác thân thiện, dễ tiếp cận học sinh – sinh viên.

Chỉ khi toàn xã hội cùng vào cuộc, tội phạm công nghệ cao – dù ngụy trang tinh vi – cũng không thể “bắt” được con em ngay trên nền tảng chúng dùng mỗi ngày.

XEM THÊM: “Bắt cóc online” - Bài 1: Khi nạn nhân bị thao túng, "tự giam mình" trong thế giới ảo

Còn tiếp...