Bài 2: Mạng xã hội - con dao hai lưỡi: Làm sao để an toàn trên không gian mạng?

Việc sử dụng mạng xã hội –internet nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của giới trẻ (Ảnh minh họa).

Trong thời đại công nghệ 4.0, giới trẻ được tiếp cận với Internet từ sớm và rất thành thạo trong việc sử dụng các thiết bị công nghệ. Tuy nhiên, dù mang lại nhiều lợi ích như mở ra tài nguyên học tập phong phú, giúp giới trẻ dễ dàng kết nối, trao đổi với bạn bè, Internet cũng ẩn chứa nhiều mối lo ngại mà ai cũng cần biết để phòng tránh những hiểm họa khó lường. Đặc biệt là đối với lứa tuổi vị thành niên hay trẻ em.

Về vấn đề này, GS.TS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu Trưởng Trường Đại học Sư phạm TP. HCM; Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam cho biết: “Sự tồn tại của mạng xã hội là tất yếu vì thế cần thích ứng, làm chủ và chung sống tích cực. Muốn làm điều này, cần trang bị sớm cho các học sinh những hành trang số ngay từ khi các em có thể tiếp cận máy tính, điện thoại thông minh hay các phương tiện công cộng”.

Cũng theo GS.Huỳnh Văn Sơn, hiện nay chuẩn đầu ra về hành trang số hay kỹ năng số của học sinh tiểu học đến trung học đã có và điều này cần triển khai sớm, nhất là có thể đón đầu ở cuối mẫu giáo. Song song với đó, cần quan tâm đến các giải pháp giáo dục cộng đồng về kỹ năng sử dụng mạng xã hội. Nhằm đảm bảo các giải pháp giáo dục hướng về con người nói chung và những chủ thể có thể sử dụng mạng xã hội nói riêng.

“Ngoài ra, những cảnh báo cần thiết về nguy cơ sử dụng mạng xã hội phải được thực thi như một yêu cầu bắt buộc để hướng đến việc làm chủ khi bắt đầu tiếp xúc và sử dụng. Bên cạnh đó, các chính sách bảo vệ người dùng, các chương trình hành động có trách nhiệm bảo vệ người dùng phải trở thành điểm đến từ thực tế…”, GS Huỳnh Văn Sơn nói.

GS.TS Huỳnh Văn Sơn cho rằng cần có sự phối hợp giữa các tổ chức cộng đồng, nhà trường, phụ huynh và bản thân giới trẻ để giảm thiểu tác động tiêu cực khi dùng MXH

Theo thống kê, Việt Nam là một trong những nước đứng đầu thế giới về tỷ lệ người dùng internet và mạng xã hội. Hiện nước ta có hơn 72 triệu người sử dụng mạng xã hội, chiếm khoảng 73% dân số. Trong số đó có 7% thuộc độ tuổi từ 13 đến 17 và gần 10% thuộc độ tuổi từ 18 đến 24.

Khảo sát của UNICEF năm 2022 cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam 12-13 tuổi sử dụng internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14-15 là 93%. Còn theo Bộ Lao động Thương binh & Xã hội, thời gian trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội là 5-7 giờ mỗi ngày. 

Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy, việc sử dụng mạng xã hội quá mức sẽ tác động tiêu cực đến sức khỏe, tinh thần. Trẻ sử dụng quá nhiều mạng xã hội có thể dẫn đến sao nhãng học tập, trầm cảm, cảm giác cô đơn, những tác động đó có thể dẫn đến trầm cảm lâu dài.

Bên cạnh đó, tỷ lệ tội phạm trên mạng gia tăng, như bắt nạt qua mạng, áp lực từ bạn bè và tiếp xúc với nội dung độc hại là một số rủi ro liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội. Những điều này dẫn đến việc tự làm hại bản thân, suy nghĩ tự tử và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. Những kết quả nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giám sát, giáo dục trẻ em về việc sử dụng mạng xã hội một cách có trách nhiệm và lành mạnh.

GS.TS Huỳnh Văn Sơn nhận định, giải pháp cấp bách để giảm thiểu tác động tiêu cực là cần bám sát vào các yếu tố thực tiễn để hành động. Quan trọng nhất vẫn là khơi gợi tính tự giác của con người và việc tự giáo dục, tự học hỏi những giá trị tích cực khi tiếp cận, làm quen hay khai thác công nghệ.

Đồng thời, cần có sự vào cuộc của các tổ chức cộng đồng, nâng cao nhận thức, hướng dẫn cho nhà trường, phụ huynh, người dùng các giải pháp, kỹ năng tự bảo vệ bản thân và duy trì sự kiểm soát khi dùng mạng xã hội để bảo vệ và nâng cao sức khỏe tâm thần cho thanh thiếu niên Việt Nam trong kỷ nguyên số.