Trong những năm gần đây, đã có sự gia tăng đáng lo ngại về số trường hợp người trẻ khỏe mạnh đột tử trong lúc chạy bộ hoặc tập luyện thể thao.
Theo Thanh Niên, nhiều trường hợp không may mắn dẫn đến tử vong ngay lập tức, gây lo lắng và đặt ra câu hỏi về các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn của sự cố này. Sau đây, tiến sĩ James P. Daubert, bác sĩ chuyên về tim mạch thể thao tại Đại học Duke (Mỹ), sẽ lý giải nguyên nhân tại sao và cách ngăn ngừa giúp bạn yên tâm trong khi chạy bộ.
Điều gì có thể giải thích cho những trường hợp đột tử như vậy?
Những trường hợp đột tử ở những vận động viên khỏe mạnh và sung sức có thể là do một vấn đề tim mạch tiềm ẩn, kết hợp với hoạt động thể chất mạnh.
Hầu hết các trường hợp đột tử tim ở vận động viên trẻ là do các bệnh tim không được chẩn đoán và hiếm gặp. Đó là các bệnh tim di truyền tiềm ẩn hoặc do đột biến gien gây ra, bao gồm:
- Rối loạn cơ tim, như cơ tim dày lên bất thường, bệnh này thường do di truyền.
- Bệnh tim di truyền thứ 2 là vấn đề về điện tim, như nhịp tim bất thường hoặc các tình trạng hiếm gặp như hội chứng QT dài, hội chứng Brugada và nhịp nhanh thất đa hình do catecholaminergic.
- Viêm cơ tim làm suy yếu cơ tim.
- Một số bệnh tim bẩm sinh - dị tật tim bẩm sinh - có thể gây ngừng tim đột ngột, như bất thường bẩm sinh của động mạch vành chặn dòng máu đến tim, theo trang tin sức khỏe Health Xchange.
Bác sĩ cho biết: Nếu bị kích thích và tác nhân kích hoạt, 4 trường hợp trên đều có thể khiến tim ngừng đập đột ngột.
Nên làm gì để ngăn ngừa đột tử trong khi chạy?
Có một số việc bạn có thể làm để đảm bảo thấp nhất tỷ lệ đột tử trong khi chạy.
Sàng lọc định kỳ. Nên khám sức khỏe định kỳ trước khi bắt đầu chương trình chạy và hằng năm. Nên tìm hiểu về tiền sử gia đình, đặc biệt nếu gia đình có người mắc bệnh tim hoặc có người thân đột tử trước 50 tuổi, vì bệnh tim di truyền có thể là một yếu tố nguy cơ.
Bác sĩ Daubert cho biết: Những người có dấu hiệu, triệu chứng, hoặc tiền sử gia đình đã biết hoặc tiềm ẩn về một số bệnh tim nhất định nên được xét nghiệm bổ sung. Xét nghiệm này có thể bao gồm điện tâm đồ, siêu âm tim, chụp MRI hoặc máy theo dõi tim đo được. Cũng có thể cần làm bài kiểm tra gắng sức, theo trang web của Trường Y Đại học Duke - Duke Health.
Ngoài ra cần chú ý cách phòng ngừa đột quỵ khi chạy bộ
Khi chạy bộ, cơ thể cần tăng cường lưu thông máu để cung cấp oxy và dưỡng chất cho cơ bắp. Tuy nhiên, nếu hệ tuần hoàn đang gặp vấn đề (như mảng xơ vữa động mạch hoặc hẹp động mạch cảnh), quá trình lưu thông máu có thể bị gián đoạn hoặc giảm sút, dẫn đến thiếu máu cục bộ tại các khu vực của não. Theo bác sĩ Thủy, đột quỵ khi chạy bộ có thể xảy ra nếu một cục máu đông hình thành trong động mạch cảnh hoặc động mạch lớn, sau đó di chuyển lên não, gây tắc nghẽn mạch máu. Nếu tình trạng thiếu máu cục bộ kéo dài, các tế bào não sẽ bị tổn thương và chết, gây ra các hậu quả nghiêm trọng.
VOV dẫn lời bác sĩ Nguyễn Trọng Thủy - Trung tâm Y học Thể thao Starsmec, cựu bác sĩ Đội tuyển Quốc gia và U23 Việt Nam, chỉ ra triệu chứng đột quỵ phổ biến có thể xuất hiện đột ngột khi đang chạy, bao gồm: Tê hoặc yếu một bên cơ thể (thường là mặt, tay hoặc chân); mất khả năng nói hoặc khó nói; lú lẫn hoặc mất phương hướng; rối loạn thị giác ở một hoặc cả hai mắt; chóng mặt hoặc mất thăng bằng; đau đầu dữ dội và đột ngột.
Do vậy, để giảm nguy cơ đột quỵ khi tham gia chạy bộ, cần chú ý đến những yếu tố nguy cơ của bản thân và thực hiện các biện pháp phòng ngừa như: Kiểm soát huyết áp và các bệnh nền. Việc giảm huyết áp, kiểm soát bệnh tiểu đường, rối loạn lipid máu và bệnh tim là những bước đầu tiên quan trọng để ngăn ngừa đột quỵ. Kiểm tra sức khỏe định kỳ và tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ là rất quan trọng.
Hiện phong trào chạy bộ đang phát triển mạnh mẽ với nhiều giải chạy được tổ chức liên tục, thu hút nhiều người tham gia. Nghiên cứu từ National Institutes of Health cho thấy, chạy nhẹ trong khoảng 20 - 30 phút có thể tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm căng thẳng và cải thiện sự tập trung, đặc biệt là sau những giờ làm việc căng thẳng. Tuy nhiên, nhiều vận động viên cũng thường xuyên gặp vấn đề sức khỏe, thậm chí tử vong trên đường chạy.
Bác sĩ Nguyễn Trọng Thuỷ khuyến cáo, để giảm thiểu những sự cố đáng tiếc trong quá trình chạy và tập luyện, cần đặt an toàn lên hàng đầu. Khi bắt đầu chạy bộ, hãy từ từ để cơ thể có thời gian làm quen với cường độ tập luyện. Tránh việc tập luyện quá sức hoặc đột ngột thay đổi cường độ. Đảm bảo cơ thể có đủ thời gian nghỉ ngơi giữa các buổi chạy bộ. Nếu cảm thấy mệt mỏi hoặc bị căng thẳng, hãy dừng lại và nghỉ ngơi.
Ngoài ra, cần lưu ý chế độ ăn uống lành mạnh, bởi dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tim mạch. Nên có chế độ ăn cân đối, giàu rau quả và thực phẩm ít chất béo bão hòa.
