Anh và EU đạt thoả thuận mới về Bắc Ireland

Ngày 27/2, Thủ tướng Anh Rishi Sunak đã đạt một thỏa thuận mới về các quy tắc thương mại thời hậu Brexit cho Bắc Ireland với kỳ vọng sẽ giúp cải thiện quan hệ với Liên minh châu Âu (EU).

Mặc dù thỏa thuận vẫn chưa được chính thức công bố, nhưng các nguồn tin trong Chính phủ Anh nói rằng bản thỏa thuận mới dài hơn 100 trang, trong đó có một số sửa đổi chính như EU không yêu cầu chứng nhận đầy đủ về hải quan và sức khỏe động vật tại biên giới đối với các sản phẩm được đăng ký và dán nhãn “NI-Only” (chỉ tiêu thụ tại Bắc Ireland) từ Anh sang Bắc Ireland.

EU chấp nhận nới lỏng quy định đối với cư dân Bắc Ireland nhận bưu kiện từ Anh qua đường bưu điện, dỡ bỏ hạn chế hộ chiếu thú cưng cho phép cư dân Vương quốc Anh đưa thú cưng của họ đến Bắc Ireland mà không cần hộ chiếu thú cưng như đi du lịch đến EU hiện tại; sửa đổi quy định về hạn ngạch thép từ Anh sang Bắc Ireland công bố vào tháng 8/2022 và mức thuế dự kiến có thể lên tới 25%.

Thủ tướng Anh Rishi Sunak và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula Von der Leyen tại buổi họp báo chiều 27/2.

Thỏa thuận mới dự kiến sẽ giảm bớt việc kiểm tra thực tế đối với hàng hóa vận chuyển từ Anh đến Bắc Ireland và giúp các nhà lập pháp của Bắc Ireland có quyền quyết định đối với một số quy tắc thương mại mà EU áp đặt lên vùng này theo các điều khoản của thỏa thuận Brexit. Chính phủ Anh cũng có thể đặt ra một số quy định về thuế và viện trợ nhà nước.

Theo Nghị định thư trước đây trong thoả thuận Brexit ký cuối năm 2019, nhằm bảo vệ tiến trình hoà bình trên đảo Ireland, tránh việc tái lập biên giới cứng giữa tỉnh Bắc Ireland thuộc Vương quốc Anh và nước CH Ireland thuộc Liên minh châu Âu – EU, Bắc Ireland vẫn được giữ lại trong thị trường chung châu Âu nhưng EU có quyền kiểm soát hàng hoá từ Vương quốc Anh đến Bắc Ireland, đồng thời một đường biên giới trên biển Ireland cũng được thiết lập.

Chính phủ Anh và các đảng theo chủ trương hợp nhất Bắc Ireland với Vương quốc Anh, như Đảng Dân chủ hợp nhất Bắc Ireland (DUP) ngày càng phản đối quyết liệt điều khoản này, cho rằng như thế là đánh mất chủ quyền của Vương quốc Anh tại Bắc Ireland, chia cắt Bắc Ireland với Vương quốc Anh.

Sau một thời gian dài tranh cãi, đe doạ trả đũa lẫn nhau nếu xoá bỏ thoả thuận này, EU và Vương quốc Anh đã thống nhất đàm phán với nhau cách đây 4 tháng để tìm kiếm một thoả thuận mới thay thế.

Để thoả thuận mới về Bắc Ireland được chính thức thông qua, chính phủ Anh vẫn cần phải vượt qua vòng bỏ phiếu tại Nghị viện Anh. Trong tối ngày 27/2, Thủ tướng Anh Rishi Sunak đã thông báo chi tiết thoả thuận mới trước các nghị sĩ Anh và dự kiến một cuộc bỏ phiếu sẽ được tổ chức trong tuần sau, để các nghị sĩ Anh có thời gian đánh giá bản thoả thuận.

Rủi ro lớn nhất với Thủ tướng Rishi Sunak là sự phản đối của nhóm nghị sĩ theo đường lối Brexit cứng rắn trong chính nội bộ đảng Bảo thủ, những người vẫn luôn cho rằng ông Rishi Sunak đang chấp nhận nhượng bộ EU trong vấn đề Bắc Ireland để đổi lại một mối quan hệ kinh tế gần gũi hơn với EU sau các khó khăn do Brexit gây ra.

Tuy nhiên, khả năng thoả thuận mới được thông qua là tương đối lớn bởi trong tối ngày 27/2, lãnh đạo Công đảng đối lập Keir Starmer tuyên bố Công đảng sẽ bỏ phiếu ủng hộ thoả thuận mới bởi cho rằng thoả thuận này bảo vệ được lợi ích căn bản của Bắc Ireland, dù chưa hoàn hảo.

Việc Vương quốc Anh rời khỏi thị trường kinh tế của EU vào ngày 31/12/2020 cùng các thỏa thuận thương mại mới đã trở thành căng thẳng giữa những người ủng hộ và phản đối Brexit ở Bắc Ireland. Năm 2021, bạo động giữa các phe nhóm đã nổ ra ở Bắc Ireland.

Linh Chi (T/h)