Xác định nguyên nhân khiến nhiều địa phương chậm giải ngân vốn đầu tư công

Bộ Tài chính vừa có công văn số 4387/BTC-ĐT báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đẩy mạnh giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công theo Quyết định số 235/QĐ-TTg đối với 06 địa phương: Bình Thuận, Gia Lai, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước và Tây Ninh.

Về tình hình giao, phân bổ chi tiết kế hoạch vốn năm 2024, Bộ Tài chính cho biết, tổng kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao cho 6 địa phương là 46.465,672 tỷ đồng, trong đó:nguồn vốn ngân sách trung ương là 10.242,902 tỷ đồng (vốn trong nước: 9.966,632 tỷ đồng; vốn nước ngoài: 276,27 tỷ đồng); nguồn vốn ngân sách địa phương là 36.222,77 tỷ đồng. Tổng kế hoạch vốn đã phân bổ chi tiết của 6 địa phương là 54.714,093 tỷ đồng.

Đến hết 31/3/2023 tỷ lệ giải ngân của các địa phương (tỉnh Bình Thuận: 8,77%, tỉnh Gia Lai: 6,31%, tỉnh Đồng Nai: 10,59%, tỉnh Bình Dương: 11,98%%, tỉnh Bình Phước: 10,7 %, tỉnh Tây Ninh: 13,6%) cơ bản vẫn thấp hơn ước giải ngân bình quân chung cả nước đã được Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong quá trình điều hành tài chính ngân sách nhà nước 3 tháng đầu năm.

Ước dự kiến khả năng giải ngân của 4 tháng năm 2024 của 6 địa phương không có nhiều đột phá, cụ thể: tỉnh Bình Thuận: 12,88%, tỉnh Gia Lai: 11,37%, tỉnh Đồng Nai: 18,43%, tỉnh Bình Dương: 16,79%, tỉnh Bình Phước: 16,36%, tỉnh Tây Ninh: 18,18%.

Ảnh minh hoạ

Qua công tác kiểm tra phân bổ kế hoạch vốn năm 2024, Bộ Tài chính cho biết nguyên nhân giải ngân vốn đầu tư công (ĐTC) thấp được 6 địa phương nêu ra là còn nhiều bất cập trong các cơ chế chính sách, cũng như trong khâu tổ chức thực hiện. Cụ thể như:

Về cơ chế chính sách, tỉnh Gia Lai vướng mắc trong việc xác định giá đất. Việc xác định giá đất còn nhiều bất cập dẫn tới nhiều dự án bị ảnh hưởng tới công tác giải phóng mặt bằng do chưa phê duyệt được giá đất cụ thể và hệ số điều chỉnh giá đất để tính tiền bồi thường khi nhà nước thu hồi đất nên chưa có cơ sở phê duyệt được phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng, ảnh hưởng tới việc bàn giao mặt bằng sạch cho đơn vị thi công.

Do đó, để địa phương có căn cứ triển khai thực hiện, địa phương kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 44/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định phương pháp định giá đất bảo đảm khi được ủy quyền.

Tỉnh Bình Dương đang triển khai một số dự án mang tính chất liên kết vùng như dự án Nút giao Sóng Thần; dự án Nâng cấp, mở rộng đường An Bình và kết nối cầu vượt Sóng Thần; dự án cầu Thủ Biên mới được triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh Bình Dương và TP.HCM, tỉnh Đồng Nai.

Địa phương cho biết hiện Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 chưa có quy định trình tự thủ tục và thẩm quyền đối với dự án đầu tư công trên địa bàn 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên. Trong khi đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 106/2023/QH15 thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình đường bộ, trong đó cho phép thí điểm chính sách một UBND cấp tỉnh được làm cơ quan chủ quản, được sử dụng ngân sách địa phương này hỗ trợ địa phương khác thực hiện hoạt động ĐTC của dự án qua các địa phương đối với các dự án được quy định tại Nghị quyết này.

Tuy nhiên, các dự án do tỉnh Bình Dương đang triển khai lại không nằm trong quy định nêu trên. Do đó, việc đầu tư xây dựng các dự án trên địa bàn 2 tỉnh từ nguồn vốn ĐTC chưa có cơ sở pháp lý chặt chẽ. Tỉnh Bình Dương đề nghị các bộ, cơ quan liên quan sớm hướng dẫn việc đầu tư các dư án trên địa bàn 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh ngoài các dự án theo Nghị quyết số 106/2023/QH15 của Quốc hội…

Về tổ chức thực hiện, về cơ bản trong tháng 1/2024, các Chủ đầu tư vẫn đang tập trung hoàn tất hồ sơ báo cáo thanh toán, giải ngân phần vốn đầu tư công kế hoạch năm 2023; Các dự án khởi công cuối năm 2023 chuyển tiếp sang năm 2024 cũng đang được tập trung thi công để có khối lượng thanh toán phần vốn đã tạm ứng từ kế hoạch năm 2023, do đó chưa có khối lượng thực hiện giải ngân, thanh toán kế hoạch năm 2024; Các dự án mới phê duyệt đầu tư vào cuối năm 2023, được giao vốn kế hoạch năm 2024 đang được các chủ đầu tư thực hiện các bước phê duyệt dự án, phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, tổ chức lựa chọn nhà thầu, lập phương án giải phóng mặt bằng, do đó chưa có khối lượng để thực hiện giải ngân…nên chưa có khối lượng để giải ngân. Đồng thời, công tác GPMB nhiều dự án còn chậm.

Tuy nhiên, qua công tác kiểm tra phân bổ kế hoạch vốn năm 2024 của Bộ Tài chính, nguyên nhân chậm giải ngân vốn ĐTC của 6 địa phương này còn ở khâu phân bổ chi tiết kế hoạch vốn cho các dự án chưa đảm bảo theo quy định của pháp luật ĐTC.

Để đạt mục tiêu giải ngân kế hoạch đầu tư công năm 2024 trên 95% theo Công điện số 24/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính kiến nghị lãnh đạo UBND các tỉnh và các sở, ngành liên quan ngoài việc triển khai nghiêm túc, quyết liệt các giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn ĐTC được Chính phủ quy định, cần thực hiện việc phân bổ chi tiết vốn theo đúng quy định tại Luật NSNN và Luật Đầu tư công.

Thực hiện việc phân bổ chi tiết theo đúng quy định tại Luật Ngân sách nhà nước và Luật Đầu tư công (trước 31/12/2023). Trong đó, rà soát thật kỹ, phân bổ vốn tập trung, không dàn trải và theo đúng thứ tự ưu tiên, đúng đối tượng cho các nhiệm vụ, dự án đã đủ thủ tục đầu tư, có khả năng giải ngân. Tập trung bố trí đủ kế hoạch vốn năm 2024 cho các dự án quan trọng quốc gia, đường bộ cao tốc, đường liên kết vùng…Nhập đủ, kịp thời kế hoạch vốn của từng dự án trên Tabmis đối với số phân bổ chi tiết đủ điều kiện thanh toán theo quy định.

Ngoài việc kiến nghị các địa phương chỉ đạo chủ đầu tư, ban quản lý dự án phối hợp chặt chẽ với nhà thầu, đơn vị cung ứng vật tư, vật liệu để giải quyết các khó khăn, vướng mắc về nguồn cung nhằm đảm bảo điều kiện thi công, đẩy nhanh tiến độ triển khai các gói thầu, Bộ Tài chính kiến nghị các địa phương huy động cả hệ thống chính trị địa phương tham gia công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Chỉ đạo các chủ đầu tư, các hội đồng bồi thường, GPMB khẩn trương kiểm đếm, đền bù… để đẩy nhanh tiến độ GPMB. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, đặc biệt là giải thích rõ các quy định pháp luật về giá đất bồi thường và chính sách bồi thường, hỗ trợ để người dân cùng thực hiện.

Đối với các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, Bộ Tài chính kiến nghị ngay khi nhận được kế hoạch vốn được giao (điều chỉnh, bổ sung nếu có) cần gửi ngay đến Kho bạc Nhà nước để có cơ sở kiểm soát, thanh troán theo quy định.

Phối hợp chặt chẽ với các nhà thầu, đơn vị cung ứng vật tư, vật liệu để giải quyết các khó khăn, vướng mắc về nguồn cung. Trường hợp cần tăng mức tạm ứng vốn để đáp ứng nhu cầu cung ứng vật tư, vật liệu, các chủ đầu tư, ban quản lý dự án báo cáo người quyết định đầu tư để xem xét, quyết định theo thẩm quyền phù hợp với quy định về nguyên tắc tạm ứng vốn; Đối với các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, Bộ Tài chính kiến nghị ngay khi nhận được kế hoạch vốn được giao (điều chỉnh, bổ sung nếu có) cần gửi ngay đến Kho bạc Nhà nước để có cơ sở kiểm soát, thanh troán theo quy định.

Phối hợp chặt chẽ với các nhà thầu, đơn vị cung ứng vật tư, vật liệu để giải quyết các khó khăn, vướng mắc về nguồn cung. Trường hợp cần tăng mức tạm ứng vốn để đáp ứng nhu cầu cung ứng vật tư, vật liệu, các chủ đầu tư, ban quản lý dự án báo cáo người quyết định đầu tư để xem xét, quyết định theo thẩm quyền phù hợp với quy định về nguyên tắc tạm ứng vốn.

Đồng thời, Bộ Tài chính yêu cầu các cơ quan kiểm soát thanh toán vốn đầu tư: Đẩy mạnh việc thanh toán nhanh qua cổng dịch vụ công trực tuyến, giảm thời gian giải ngân vốn cho đơn vị thụ hưởng, đáp ứng kịp thời nhu cầu chi tiêu của đơn vị;

Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc “thanh toán trước, kiểm soát sau” cho từng lần giải ngân cho đến khi giá trị giải ngân đạt 80% giá trị hợp đồng thì mới chuyển sang hình thức “kiểm soát trước, thanh toán sau” theo quy định tại Nghị định số 99/2011/NĐ-CP ngày 11/11/2021 của Chính phủ về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công.

Bên cạnh đó, Đối với các khoản chi tạm ứng vốn hoặc thực hiện theo hình thức “thanh toán trước, kiểm soát sau” đảm bảo thời hạn kiểm soát, thanh toán tại Kho bạc Nhà nước là trong vòng 1 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ theo quy định, đối với các khoản còn lại, thời hạn kiểm soát, thanh toán tại Kho bạc Nhà nước là 3 ngày làm việc sau khi nhận đủ hồ sơ theo quy định.