Xã Lương Điền: Cần nghiêm túc thực hiện quy chuẩn Quốc gia xây dựng Nông thôn mới

Xã đã đạt chuẩn nông thôn mới thì đương nhiên phải áp dụng QCVN 14: 2009/BXD về Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, quy hoạch xây dựng nông thôn. Đó là nhận định của nhiều chuyên gia khoa học công nghệ và môi trường.

Như chúng tôi đã phản ánh qua loạt bài "HẢI DƯƠNG: DẬY SÓNG CHUYỆN DÂN LÀNG KÉO NHAU RA NGỦ LỀ ĐƯỜNG "CHỐNG" Ô NHIỄM" về tình trạng xây dựng nhà máy xử lý rác thải, phát điện tại xã Lương Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương vấp phải sự phản đối quyết liệt của người dân và các chuyên gia môi trường. Dự án chưa làm rõ những cơ sở khoa học và tính khả thi trong việc giải quyết tình trạng ô nhiễm từ rác thải hiện tại mà trái lại dự án tồn tại quá nhiều bất cập chưa được các cơ quan chức năng và chủ đầu tư làm rõ. Một trong những vấn đề nổi cộm chính là việc áp dụng đúng các quy chuẩn Quốc gia xây dựng Nông thôn mới. Liên quan đến nội dung này, chúng tôi đã có cuộc tham vấn một số chuyên gia khoa học công nghệ và môi trường.  

Cơ quan quản lý Nhà nước lên tiếng

Vấn nạn xây dựng nhà máy xử lý rác thải, gây xung đột về lợi ích, môi trường sống giữa doanh nghiệp với những người dân sống xung quanh thường nằm ở khoảng cách an toàn cho phép. Vụ việc hàng trăm người dân huyện Cẩm Giàng phản ứng dữ dội, không đồng tình với việc xây dựng nhà máy rác thải trên quê hương mình là một minh chứng rõ nét.

Phía UBND huyện Cẩm Giàng cho rằng, việc áp dụng quy chuẩn QCVN14: 2009/BXD kèm theo thông tư 32/2009/TT-BXD (Khoảng cách ly vệ sinh từ khu xử lý chất thải rắn đến khu dân cư ≥ 3.000m và đến các công trình xây dựng khác ≥ 1.000m) đối với việc xây dựng nhà máy xử lý rác thải, phát điện tại xã Lương Điền là không phù hợp. Với lý do “quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng nông thôn” ban hành chỉ nhằm phục vụ cho “đề án xây dựng thí điểm mô hình nông thôn mới”.

Tuy nhiên, người dân huyện Cẩm Giàng không đồng tình với cách trả lời trên. Người dân bức xúc, phản đối cách áp dụng văn bản pháp quy có phần rập khuôn có phần “sai lệch” của chính quyền.

Theo đó, người dân cho rằng, xã Lương Điền (vị trí xây dựng dự án) cũng đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, thì đương nhiên phải áp dụng quy chuẩn QCVN14: 2009/BXD kèm theo thông tư 32/2009/TT-BXD khi xây dựng nhà máy tại đây.

Để có cái nhìn khách quan, đúng với tinh thần của các nhà làm luật về quy chuẩn bảo vệ môi trường, PV đã liên hệ làm việc với lãnh đạo Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Xây dựng (đơn vị chắp bút xây dựng nên quy chuẩn QCVN14: 2009/BXD). Trao đổi với PV, bà Châu Thu Hà, chuyên viên Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Xây dựng cho biết, trường hợp những khu vực đã đạt chuẩn nông thông mới thì khi xây dựng nhà máy xử lý rác thải, sẽ vẫn được áp dụng QCVN 14: 2009/BXD.

Cũng theo lời bà Hà, chương trình thí điểm này đã kéo dài suốt 10 năm nay rồi. Mọi quy chuẩn đều có cơ sở và cơ quan ban hành cũng không đứng về phía nhóm lợi ích nào hết. Cho đến khi có văn bản mới thay thế thì QCVN 14: 2009/BXD vẫn được áp dụng với khu vực nông thôn mới.

Như vậy đã rõ, khi một xã đã đạt chuẩn nông thôn mới, thì đương nhiên khi xây dựng nhà máy xử lý rác thải phải đạt những quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, quy hoạch xây dựng nông thôn theo QCVN14: 2009/BXD. Đây là quan điểm của nhiều chuyên gia pháp lý về môi trường mà PV thu thập được.

Những trăn trở của người dân về dự án là có cơ sở

Như vậy đã rõ, trong suốt nhiều tháng qua, việc kiến nghị, phản ánh của người dân huyện Cẩm Giàng nhằm mục đích bảo vệ môi trường sống của con em họ là hoàn toàn có cơ sở. Vì vậy, chính quyền tỉnh Hải Dương cần phải tôn trọng, và có cái nhìn thấu đáo trên cơ sở căn cứ vào các văn bản quy phạm pháp luật về môi trường đối với dự án này.

Có thể thấy, Bộ Xây dựng ban hành quy chuẩn QCVN 14: 2009/BXD về Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, quy hoạch xây dựng nông thôn, là cơ sở pháp lý để quản lý việc ban hành, áp dụng các tiêu chuẩn quy hoạch xây dựng và các quy định về quản lý xây dựng theo quy hoạch tại địa phương.

Bà Hà thẳng thắn chia sẻ với PV, việc xây dựng các văn bản luôn được đánh giá dựa trên tác động đến các nhóm lợi ích (doanh nghiệp, người dân…). Bây giờ phải dựa trên các cơ sở nghiên cứu khoa học để quyết định. Nếu được lòng doanh nghiệp thì người dân sẽ phản ứng, được lòng dân thì doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn. Nên mình phải dựa trên công nghệ và cũng tạo điều kiện cho công nghệ phát triển. Điều này cần phải được cân nhắc và chứng minh rõ ràng.

Đối với trường hợp bà con thắc mắc rằng họ đã đạt các tiêu chí và được công nhận nông thôn mới rồi, nhưng lại bác bỏ không áp dụng quy chuẩn xây dựng nông thôn đối với họ. Bà Hà nhận định, văn bản nào còn hiện hành thì vẫn được áp dụng, trừ những văn bản không phải là quy chuẩn nhưng người ta ban hành để đáp ứng cái điều kiện thực tế. Bản thân quy chuẩn thay đổi là liên quan đến nghiên cứu khoa học, nếu nó chưa đủ cơ sở khoa học thì người ta cũng chưa thể nào ban hành được, người ta chưa đánh giá được cái tác động thì cũng chưa dám ban hành.

Gây ô nhiễm môi trường bằng những dự án xử lý môi trường?

Xoay quanh vấn đề xây dựng dự án nhà máy xử lý rác thải, phát điện tại xã Lương Điền, PV tiếp tục lấy ý kiến từ chuyên gia trong lĩnh vực này để đưa ra những nhận định, đánh giá khách quanh nhất.

GS-TSKH Phạm Ngọc Đăng- Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường cho rằng: “Theo tôi, tính chất rác của Việt Nam và tính chất rác của những nước nhập khẩu công nghệ có sự khác nhau. Rác các nước đó phần lớn là được phân loại từ nguồn.

Còn tại Việt Nam chưa thực hiện được phân loại rác từ nguồn. Có những loại rác không đốt được, thành phần vô cơ rất là lớn, hiệu quả đốt rác rất kém như các loại túi nilon, chất cao su, chất nhựa dẻo mà đốt thì nó sẽ gây ra các khí độc hại, gây ra ô nhiễm không khí rất nguy hiểm. Cho nên công nghệ đốt rác phải đảm bảo nhiệt độ trên 1000^oC. Đốt rác phải sử dụng công nghệ cao, đốt rác thải lẫn lộn sẽ dễ thoát ra cái khí furan, dioxin gây chết người, nhiệt độ không bảo đảm, không có bộ lọc thì gây ô nhiễm môi trường.”

Bên cạnh những quy chuẩn về việc quy hoạch diện tích đất để xây dựng nhà máy xử lý rác, GS-TSKH Phạm Ngọc Đăng cũng đã đưa ra những quan điểm về việc nhà máy xử lý rác xây dựng trên diện tích đất nông nghiệp: “Việc lựa chọn vị trí để quy hoạch, xây dựng nhà máy xử lý rác cũng phải tuân theo các quy định pháp luật, nên ưu tiên lựa chọn sử dụng nguồn đất không có hiệu quả, hiệu quả thấp trong sản xuất nông nghiệp, không phải vùng đất có năng suất cao và phải xa nhà dân”

Gần đây, trong một bài phỏng vấn trên Kênh VOV Giao thông (FM91 MHz, KTS Trần Huy Ánh - công tác tại Hội kiến trúc sư Hà Nội thừa nhận, Việt Nam đang đối mặt với việc xử lý lượng rác thải với khối lượng lớn nên thời gian qua, đã có nhiều nhà máy xử lý rác công nghệ Trung Quốc hoặc chủ đầu tư là người Trung Quốc được nhập khẩu vào Việt Nam.

KTS Trần Huy Ánh cũng đề cập đến việc UBND tỉnh Hải Dương đã có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư Dự án Nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt, phát điện tỉnh Hải Dương tại xã Lương Điền, huyện Cẩm Giàng với tổng vốn đầu tư 1.025 tỷ đồng Dự án do Công ty United Expert Investments Limited liên doanh với đối tác Việt Nam thực hiện. Đơn vị này từng triển khai nhiều dự án xử lý rác thải sinh hoạt tại Phú Thọ, Thanh Hóa, Hà Nội, tuy nhiên các lò này hoạt động nhưng chưa được kiểm định đầy đủ.

KTS Trần Huy Ánh nhấn mạnh, vấn đề xử lý rác thải tại các đô thị hiện nay là rất bức thiết nhưng vẫn phải cẩn trọng trong việc lựa chọn các công nghệ của các nhà máy xử lý rác:

“Việc lựa chọn những công nghệ xử lý rác không kiểm soát gắt gao có thể ảnh hưởng đến ô nhiễm môi trường. Và vô hình chung, Việt Nam trở thành bãi rác của những công nghệ rác trên thế giới”.

Nhóm PV/Khỏe 365