Vì sao Tổng thống Putin quyết định mở chiến dịch quân sự ở Ukraine?

Ngày 24/2, tình hình căng thẳng tiếp tục leo thang khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố mở "chiến dịch quân sự đặc biệt" tại miền Đông Ukraine. Ít lâu sau đó, các vụ nổ đã được ghi nhận ở nhiều thành phố tại Ukraine.

Lên tiếng về vấn đề này, Đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Vassily Nebenzia cho biết Moscown chỉ tấn công mục tiêu quân sự tại Ukraine. Cụ thể, ông Vassily Nebenzia phát biểu: "Tôi xin khẳng định rằng chúng tôi không làm tổn thương tới người dân bình thường của Ukraine mà chỉ chống lại chính quyền ở Kyiv".

Được biết, Ukraine vốn không hề muốn đối đầu với Nga, nước láng giềng có tiềm lực quân sự lớn hơn họ rất nhiều. Thế nhưng, nguyên nhân nào khiến Tổng thống Putin quyết định mở chiến dịch quân sự bất chấp cảnh báo về các biện pháp trừng phạt của thế giới?

Theo MSNBC, dù các chuyên gia không đồng thuận về điều đã thúc đẩy Nga tiến hành chiến dịch quân sự nhưng có một số yếu tố đã được đưa ra để giải thích cho việc này. Phần lớn liên quan đến những lo ngại lâu nay của Nga về vấn đề an ninh trong khu vực. Ngoài ra, còn có yếu tố thời gian. Có vẻ như Tổng thống Putin đã tính toán về những ưu thế Nga đang có và quyết định đây là thời điểm tốt cho một bước đi như vậy. 

Nga muốn vạch lằn ranh đỏ với phương Tây 

Vào tháng 12/2021, Nga đã gửi một danh sách các yêu cầu an ninh cho Mỹ cùng phương Tây, kêu gọi NATO ngừng mở rộng lực lượng về phía Đông tới biên giới Moscow, đồng thời chấm dứt hỗ trợ quân sự của phương Tây với Ukraine, rút quân đội và căn cứ của NATO khỏi lãnh thổ các nước thuộc Liên Xô cũ và cấm tên lửa tầm trung ở châu Âu. Khi ấy, Nga đã dọa sẽ sử dụng vũ lực quân sự nếu các yêu cầu của họ không được đáp ứng thông qua các biện pháp ngoại giao.

Các chuyên gia nhận định, một trong những điều khiến Nga lo lắng nhất chính là viễn cảnh Ukraine gia nhập NATO. Đây vốn là viễn cảnh đã được Mỹ đề cập tới trong nhiều năm nhưng lại chưa thật sự được xác nhận và ấn định mốc thời gian thành hiện thực. 

Tổng thống Putin có thể muốn vạch rõ lằn ranh đỏ với phương Tây khi quyết định mở chiến dịch quân sự. Ảnh: AP 

Ông Anatol Lieven, chuyên gia nghiên cứu cấp cao về Nga và châu Âu tại Viện nghiên cứu lập pháp Quincy, đã ví khả năng Ukraine gia nhập NATO giống như việc để Mexico tham gia liên minh quân sự với Trung Quốc - một sự phát triển có thể khiến Mỹ cảm thấy bất an. 

Bởi vậy, không có gì lạ khi Tổng thống Putin cảm thấy lo ngại với viễn cảnh này. Ngoài ra, trao đổi với phóng viên MSNBC, ông Lieven nói thêm rằng Nga từ lâu đã cảnh báo rằng sự mở rộng của NATO có nguy cơ dẫn tới xung đột.

Cụ thể, ông Lieven chỉ ra kể từ khi NATO bắt đầu mở rộng lực lượng vào giữa những năm 90 dưới thời cựu lãnh đạo Nga Boris Yeltsin, các nhà bình luận và quan chức Moscow đã phản đối gay gắt việc này. Họ đã cảnh báo về nguy cơ xảy ra đối đầu và xung đột mạnh mẽ. Ông Lieven nhận xét: "Họ đã nói điều đó hết lần này đến lần khác. Vì vậy, vấn đề không phải chỉ về ông Putin". 

Do đó, việc xây dựng chính sách đối ngoại của Nga từ lâu đã coi việc Ukraine gia nhập NATO là một mối đe dọa lớn.

Nga lo ngại về Ukraine

Các nhà phân tích khu vực cũng chỉ ra rằng Nga đang lo ngại vị thế dân chủ của Ukraine - điều đã cho phép nước này phát triển xu hướng thân phương Tây trong những năm gần đây. Điều này được cho là sẽ gây ra mối đe dọa đối với ảnh hưởng của Nga trong khu vực, cũng như sự ổn định nội bộ của chính Moscow.

Theo bà Anne Applebaum, nhà sử học và cây viết của The Atlantic, Tổng thống Putin vốn là một sĩ quan KGB (Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô) ở Đông Đức khi Liên Xô sụp đổ. Trải nghiệm đó đã hình thành nhận thức của ông về các mối đe dọa xuất hiện từ các phong trào đường phố và các cuộc biểu tình.

Tình hình tại Ukraine đang diễn biên vô cùng căng thẳng. Ảnh: AP 

Khi xem xét Ukraine, nơi đã chứng kiến ​​hai cuộc nổi dậy ủng hộ dân chủ lớn, trong đó, cuộc nổi dậy cuối cùng dẫn đến việc lật đổ tổng thống thân Nga của Ukraine vào năm 2014, Tổng thống Putin có thể đã thấy sự dịch chuyển tại một đất nước vốn  mối quan hệ lịch sử và văn hóa phong phú với Nga.

MSNBC cho rằng khi nền dân chủ Ukraine trưởng thành và củng cố, việc này chắc chắn sẽ truyền cảm hứng cho những yêu cầu thay đổi tương tự trong chính nước Nga và là mối đe dọa ngày càng tăng đối với Moscow.

Thời điểm thích hợp

Truyền thông chỉ ra Nga đang có lợi thế nhờ nguồn khí đốt tự nhiên. Giá năng lượng đang tăng trên khắp thế giới, đặc biệt là tại châu Âu - nơi nhiều quốc gia phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên của Nga.

Các nhà phân tích cho rằng các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp đặt lên Nga có thể gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu có quy mô tương tự cuộc khủng hoảng dầu mỏ những năm 1970.

MSNBC nhận xét đó là lý do tại sao Đức do dự đưa ra những lời đe dọa trừng phạt Nga. Moscow biết rằng châu Âu đang bị ràng buộc ở một mức độ nào đó và điều này sẽ khiến họ chịu ít thiệt hại hơn. Bởi vậy, đây được xem là thời điểm thích hợp nhất để Nga mở chiến dịch quân sự. 

Minh Hạnh (Theo MSNBC)