Vì sao số người thiệt mạng trong động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ cao?

Vào lúc 4h17 ngày 6/2 (giờ địa phương), một trận động đất mạnh 7,8 độ richter đã xảy ra tại miền Trung Thổ Nhĩ Kỳ, tâm chấn ở tỉnh Gaziantep. Đây được đánh giá là trận động đất mạnh nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ trong hơn 100 năm qua, gây thiệt hại nghiêm trọng và khiến hàng nghìn người thiệt mạng ở cả Thổ Nhĩ Kỳ và nước láng giềng Syria. Nhiều người ở những nơi khác như Cyprus và Lebanon cũng cảm nhận được rung lắc do ảnh hưởng của trận động đất này.

Động đất được đo bằng cường độ, thiết lập theo thang logarit. Điều đó có nghĩa là mỗi số nguyên đại diện cho sức mạnh tăng gấp mười lần. Mặc dù về mặt kỹ thuật không có giới hạn nhưng trận động đất mạnh nhất từng được ghi nhận là trận mạnh 9,5 độ richter, xảy ra ở Chile vào tháng 5/1960. Dựa trên thang đo này, trận động đất 7,8 độ richter được đánh giá là rất mạnh.

Hoạt động tìm kiếm và cứu hộ ở Diyarbakir, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Getty 

Đáng nói, sau trận động đất mạnh trên, hàng chục dư chấn, những trận động đất nhỏ hơn, đã tiếp tục làm rung chuyển khu vực miền Trung Thổ Nhĩ Kỳ. Một dư chấn 6,7 độ richter được ghi nhận sau đó 11 phút. Và một trận động đất mạnh 7,5 độ richter khác cũng được báo cáo vào khoảng 13h cùng ngày.

Được biết, Thổ Nhĩ Kỳ năm ở một trong những "điểm nóng" động đất. Theo ông Yaareb Altaweel, một nhà địa chấn học tại Trung tâm Thông tin Động đất Quốc gia ở Colorado, 3 mảng kiến tạo - Ả Rập, Anatolian và châu Phi - đã giao nhau  ở khu vực này. Khi các mảng kiến tạo này tạo ra ma sát và ứng suất được giải phóng dưới dạng động đất.

Stephen Hicks, nhà địa chấn học tại Đại học College London, nhận xét trận động đấy này xảy ra dọc theo vùng đứt gãy Đông Anatolia. Theo ông Hicks, từ khi mạng lưới giám sát địa chấn được thiết lập năm 1990, ông chưa từng ghi nhận trận động đất nào mạnh trên 7 độ richter. Do đó, việc xảy ra trận động đất mạnh 7,8 độ richter dọc theo đường đứt gãy này có nghĩa là đã có sự căng thẳng dồn nén trong khu vực.

Trong trường hợp này, trận động đất xảy ra ở đường đứt gãy trượt, một vết nứt trên lớp vỏ Trái đất nơi các tảng đá trượt qua nhau theo chiều ngang khi chúng vỡ ra.

Các chuyên gia cũng chỉ ra nguyên nhân số người thiệt mạng trong trận động đất Thổ Nhĩ Kỳ cao, bao gồm: Quy mô lớn của trận động đất; động đất xảy ra tương đối gần bề mặt trái đất; và nơi xảy ra động đất ở gần khu vực dân cư sinh sống.

Tâm chấn trận động đất hôm 6/2 được ghi nhận ở độ sâu 17km, tương đối gần với bề mặt trái đấy khiến những rung động được cảm nhận một cách dữ dội hơn.

Ông Altaweel lưu ý thêm, các dư chấn sau động đất cũng rất lớn và dự kiến sẽ còn tiếp diễn. Ông cho biết: "Đến hiện tại, chúng ta đã ghi nhận hơn 40 dư chấn".

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), dân cư ở khu vực này cư trú trong các công trình kiến trúc rất dễ bị rung chuyển do động đất. Tuy nhiên, cũng có một số tòa nhà được xây dựng với khả năng chịu lực ổn.

USGS nhấn mạnh các tòa nhà sử dụng gạch xây không cốt thép và khung bê tông thấp tầng là những tòa nhà có nguy cơ cao nhất trong động đất. Những vật liệu này quá cứng và có nhiều khả năng bị cong vênh nên có thể dễ bị đổ sập. 

Mặc dù các phương án xây dựng tốt hơn có thể giúp ích nhưng trận động đất mạnh 7,8 độ richter đã gây ra rung chuyển rất dữ dội. 

Minh Hạnh (Theo Washington Post)