Vì sao đại gia ngoại quyết giành quyền mua cảng Hải Phòng với Phạm Nhật Vượng?

Ngày 19/3, Quỹ dự trữ Quốc gia quốc vương Oman (SGRF) đã tiếp tục gửi văn bản lên Thủ tướng đề nghị cho phép mua tối đa số cổ phần bán ra tại đây.

Cụ thể, SGRF đã tiếp tục gửi văn bản lên Chính phủ Việt Nam và các bộ ngành có liên quan, đề nghị bán cho Công ty cổ phần đầu tư Việt Nam – Oman (VOI), một công ty con thuộc quỹ này toàn bộ số cổ phần mà Nhà nước (nếu bán) thêm ra.

Trong văn bản gửi phía Việt Nam, ngày 19/3, ông Adbuslam Al Mursdhidi, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc của SGRF, đề xuất Chính phủ vẫn bán cho Oman số cổ phần nêu trên theo thỏa thuận trực tiếp. Phần bán bổ sung đến đâu, Oman sẽ mua tối đa.

Trong trường hợp công ty này không thể mua vượt quá 49\% số cổ phần mà nhà đầu tư ngoại được sở hữu theo cam kết của Việt Nam tại WTO thì phía Oman sẽ liên doanh với công ty trong nước mà Chính phủ chỉ định hoặc tự tìm đối tác lập liên doanh để mua lại toàn bộ số cổ phần bán ra.

Phía Oman nhấn mạnh rằng họ sẽ cam kết cải thiện kết quả kinh doanh tại đây sau khi trở thành cổ đông lớn nhờ kinh nghiệm kinh doanh cảng biển tại một số quốc gia khác.

Tin tức trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn, cách đây khoảng 3 tháng (24/11/2014), lãnh đạo của Quỹ Dự trữ quốc gia Oman (SGRF) và Công ty cổ phần Đầu tư Việt Nam - Oman (gọi tắt là Công ty VOI) đã có cuộc gặp trực tiếp lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) tại Hà Nội, đặt vấn đề “mua đứt” cảng Hải Phòng. 

VOI là liên doanh giữa Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) với 3 đối tác Oman bao gồm Quỹ Dự trữ Quốc gia, Quỹ đầu tư và Công ty Dầu lửa Oman.

Trước khi đến với cảng Hải Phòng, VOI đang đầu tư vào Công ty cổ phần (CTCP) Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh, CTCP Đầu tư hạ tầng kỹ thuật TPHCM và Bệnh viện Vinmec.

Chỉ hai ngày sau cuộc tiếp xúc, đặt vấn đề chính thức này, Bộ GTVT đã ký văn bản gửi Thủ tướng, đề nghị cho phép Vinalines chuyển nhượng tối thiểu 19,68\% đến tối đa 29,68\% cổ phần cho VOI, nhằm giảm tỷ lệ sở hữu của Vinalines tại đây từ 94,68\% xuống đến mức tối thiểu phải nắm giữ là 51\% như đề án tái cơ cấu Vinalines giai đoạn 2012-2015 đã được Thủ tướng điều chỉnh.

Mục đích của đề xuất này là giúp Vinalines có thêm hàng trăm tỷ đồng tiền thật, tạo nguồn lực tài chính để tái cơ cấu. Bởi cảng Hải Phòng là công ty con của Vinalines, tiền bán cổ phần sẽ được chuyển về cho Vinalines, chứ không phải nộp Quỹ sắp xếp doanh nghiệp trung ương.

Đến 6/1/2015, Chính phủ đã đồng ý với các đề xuất này, để Vinalines và VOI có thể tiếp tục bàn thảo các bước tiếp theo nhằm đi đến ký hợp đồng chính thức.

Theo một chuyên gia kinh tế, nhà đầu tư Oman từng đề xuất nguyện vọng được mua nhiều hơn mức 29,69\% cổ phần Nhà nước tại cảng lớn nhất hiện Bắc. Nhưng sở dĩ đối tác Oman bất ngờ kiến nghị lên Thủ tướng bởi lo ngại thương vụ này sẽ rơi vào tay một nhà đầu tư trong nước.

“Trong hai tuần qua, thông tin trên các phương tiện đại chúng cho biết các công ty tư nhân Việt Nam đề xuất mua cổ phần chi phối lên đến 80\% của Cảng Hải phòng”, văn bản trình bày.

Tại đề xuất mua lại Cảng Hải Phòng gần một tháng trước, Tập đoàn Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng đã bày tỏ muốn sở hữu 80\% cổ phần Nhà nước tại đây với giá mua không thấp hơn giá đấu bình quân mà các nhà đầu tư đã bỏ ra để trở thành cổ đông của cảng.

Ngày 11/3, Bộ GTVT đã trình lên Chính phủ phương án bán 80\% vốn nhà nước tại hai cảng biển lớn là Cảng Sài Gòn và Cảng Hải Phòng cho tập đoàn Vingroup. Nếu đề xuất này được chấp thuận, hàng loạt đề án về tái cơ cấu Vinalines, cổ phần hóa Cảng Sài Gòn…sẽ thay đổi lớn.

Cảng Hải Phòng đã hoàn tất IPO và nếu bán tiếp theo phương án thoái vốn thì tỷ lệ nhà nước nắm giữ tại đây còn rất ít trong tổng số 3.270 tỉ đồng vốn điều lệ hiện hành. Giá trúng đấu giá bình quân của cảng Hải Phòng là 13.507 đồng/cổ phiếu.

Việc Bộ GTVT đề nghị bán 80\% cổ phần nhà nước tại Cảng Hải Phòng cho Vingoup đồng nghĩa với việc loại Quỹ dự trữ quốc gia Oman ra khỏi danh sách các nhà đầu tư chiến lược tiềm năng.

Cho dù Quỹ dự trữ quốc gia Oman đề nghị mua Cảng Hải Phòng trước và đã được Thủ tướng chấp thuận bán một phần vốn cho nhà đầu tư này với giá hợp lý song hiện nay, nhà đầu tư nước ngoài chỉ được sở hữu không quá 49\% tỷ lệ cổ phần tại một công ty trong nước nên Quỹ dự trữ quốc gia Oman trở nên “lép vế” so với hình thức mua trọn lô cổ phiếu lớn mà Vingoup đặt ra.

Trên báo Giao Thông Vận Tải trích lời ông Abdusalam Al Murshidi, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Quỹ dự trữ quốc gia Oman cho biết: "Ngoài năng lực tài chính dồi dào, Quỹ còn có quan hệ mật thiết với nhiều cảng và nhiều hãng tàu lớn trên khắp thế giới, có kinh nghiệm từ thiết kế đến vận hành khai thác cảng biển. Tuy nhiên, giới hạn cho sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại cảng Hải Phòng chỉ 20\% là quá ít. Vì thế chúng tôi đề nghị được chuyển giao, kế thừa tất cả phần vốn Nhà nước muốn thoái tại cảng này”.

Một lí dó nữa khiến đại gia ngoại này quyết giành quyền mua cảng Hải Phòng, như lời ông Abdusalam Al Murshidi, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc SGRF, mà trang web của Bộ GTVT trích lời hôm 12/11/2014 thì VOI mua cảng này bởi ngoài năng lực tài chính dồi dào, quỹ còn nhiều quan hệ mật thiết với nhiều cảng và hãng tàu trên thế giới, có kinh nghiệm thiết kế đến vận hành khai thác cảng.

Song, vấn đề là cảng Hải Phòng vẫn còn tiềm năng sinh lời, một khi được đầu tư, quản trị và vận hành theo cách mới, chi phí thấp, hiệu quả cao hơn, nhất là khi nó được vận hành bởi đối tác nước ngoài. Cho dù năm 2018, dự kiến cảng nước sâu Lạch Huyện sẽ đi vào hoạt động, cách cảng Hải Phòng hơn 10 ki lô mét, cảng Hải Phòng vẫn chưa hết thời.

Theo tính toán của một chuyên gia thiết kế cảng thì lợi thế so sánh giữa cảng Lạch Huyện và cảng Hải Phòng không phải là quá lớn. Cảng Lạch Huyện chuyên đón những tàu có công suất lớn, cỡ 100.000 tấn. Cảng Hải Phòng thì đón những tàu nhỏ hơn nên cả hai đều có phân khúc thị trường riêng. Phân khúc thị trường ấy lớn đến đâu còn phụ thuộc vào khả năng quản trị của các doanh nghiệp.

Nếu cảng Hải Phòng có chính sách thu hút được khách hàng, giá cả cạnh tranh thì lượng tàu nhỏ vào đây vẫn có thể cạnh tranh sòng phẳng với cảng Lạch Huyện nếu ít tàu lớn. Tương tự như cụm cảng Cái Mép - Thị Vải ra đời, các cảng trong khu vực TPHCM vẫn còn đất sống. Thậm chí nhiều cảng nước sâu tại miền Đông Nam bộ đến nay vẫn phát triển èo uột.

Mặt khác, sau năm năm khi hết thời hạn phải giữ cổ phiếu với tư cách là nhà đầu tư chiến lược,

Công ty VOI lại có thể bán đi số cổ phần này với giá tốt hơn giá mua vài lần hoặc đề xuất chuyển đổi công năng một phần cảng Hải Phòng thành cảng tổng hợp - du lịch như trường hợp chuyển đổi cảng Nha Trang.

Như vậy, cuộc đua giành quyền mua cảng Hải Phòng ngày càng trở nên quyết liệt hơn dù Chính phủ chưa có quyết định cuối cùng về việc bán cho ai, theo phương án nào. Với những lời đề xuất nêu trên, khả năng cổ phiếu cảng Hải Phòng sau khi bị ế hồi năm 2014 với mức giá hơn 13.000 đồng/cổ phiếu sẽ được đẩy lên một mặt bằng mới do việc chạy đua của các nhà đầu tư.

Cảng biển lớn nhất miền Bắc có vốn điều lệ 3.270 tỷ đã chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần sau khi IPO hồi năm ngoái. Hiện phần vốn Nhà nước tại đây vẫn chiếm gần 95\%, do Tổng công ty Hàng hải (Vinalines) nắm giữ.

Tại hội nghị giao ban tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước hỗi giữa tuần, Bộ trưởng Giao thông vận tải Đinh La Thăng tiếp tục kiến nghị Thủ tướng sớm cho ý kiến về chủ trương bán "trọn lô" Cảng Hải Phòng và Cảng Sài Gòn cho tư nhân.

Ông Thăng cho biết việc bán trọn lô thay vì chia nhỏ sẽ hấp dẫn được các nhà đầu tư lớn bỏ vốn vào bởi chỉ khi được nắm quyền quyết định thì họ mới mặn mà. Người đứng đầu ngành Giao thông cũng nói từng nghe ý kiến lo ngại việc bán phần lớn hai cảng biển này cho tư nhân.

“Tuy nhiên, quan điểm của chúng tôi là đất nước và TP. Hải Phòng cần có những cảng mạnh chứ không nhất thiết phải là cảng của doanh nghiệp Nhà nước", Bộ trưởng bày tỏ.