Từ vụ Ngân 98, chuyên gia cảnh báo: Người nổi tiếng bán hàng online cần hiểu luật để tránh vướng vòng lao lý

Ngân 98 đối diện hình phạt nào?

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP HCM vừa ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và Lệnh bắt tạm giam đối với Võ Thị Ngọc Ngân (biệt danh "Ngân 98"), điều hành Công ty TNHH TM-DV ZuBu và Hộ kinh doanh ZuBu shop về tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" theo Điều 193 Bộ luật Hình sự.

Theo kết quả điều tra, Võ Thị Ngọc Ngân thành lập và điều hành Công ty TNHH Thương mại - Dịch vụ ZuBu (do bà TTT, mẹ ruột Ngân, đứng tên giám đốc) cùng Hộ kinh doanh ZuBu shop (do MTV đứng tên).

Dù không trực tiếp đứng tên pháp nhân, Ngân là người chỉ đạo toàn bộ hoạt động điều hành, tài chính và kinh doanh, đồng thời hưởng toàn bộ lợi nhuận.

Quá trình làm việc, Võ Thị Ngọc Ngân không thành khẩn, khai quanh co, đổ lỗi cho người khác để trốn tránh trách nhiệm. Tuy nhiên, chứng cứ về dòng tiền, dữ liệu giao hàng, hợp đồng sản xuất và lời khai của nhân viên đều thể hiện Ngân là người chủ mưu, điều hành toàn bộ đường dây sản xuất, kinh doanh hàng giả.

Trao đổi với PV Đời sống và Pháp luật, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp, theo kết quả điều tra ban đầu, Ngân 98 bị cơ quan chức năng khởi tố, bắt tạm giam phạm tội theo Điều 193 Bộ luật Hình sự. Như vậy, người vi phạm có thể đối mặt với mức hình phạt cao nhất lên tới 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Ngoài hình phạt tới tù chung thân thì người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Ngoài hình phạt chính còn có thể kèm theo các biện pháp bổ sung như phạt tiền theo quy định, cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc hành nghề trong một thời hạn nhất định, thậm chí tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Luật sư Cường phân tích thêm, sản xuất, buôn bán hàng giả là hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm về trật tự quản lý kinh tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người tiêu dùng, xâm phạm đến trật tự, an toàn xã hội, làm xấu đi hình ảnh của doanh nhân, vi phạm đạo đức kinh doanh.

Bởi vậy trong thời gian qua, cơ quan chức năng đã rất quyết liệt trong việc đấu tranh với hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Điều đáng chú ý là rất nhiều người nổi tiếng bán hàng online trên mạng xã hội đã bị xem xét xử lý hình sự về tội sản xuất, buôn bán hàng giả, lừa dối người tiêu dùng, thậm chí lừa đảo chiếm đoạt tài sản và các tội danh liên quan đến quản lý kinh tế như trốn thuế, vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng...

"Vụ án xảy ra đối với Ngân 98 không phải là vụ đầu tiên cơ quan chức năng xử lý đối với người nổi tiếng bán hàng kém chất lượng trên mạng xã hội, trước đó không ít những người nổi tiếng đã bị xử lý hình sự về tội danh tương tự", luật sư Cường cho hay.

Người nổi tiếng bán hàng online cần hiểu luật

Luật sư Cường chỉ ra, hiện nay thì Ngân 98 cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với ngân về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm. Thông tin bước đầu cho thấy bị can không thừa nhận hành vi phạm tội, tuy nhiên với các tài liệu chứng cứ thu thập được về nguồn gốc hàng hóa, về nội dung quảng cáo, về hoạt động bán hàng và đặc biệt là truy xuất dòng tiền thì cơ quan điều tra cho rằng có đủ căn cứ để khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can đối với người mẫu, diễn viên, DJ này để xử lý theo quy định của pháp luật.

Theo quy định của pháp luật thì người phạm tội không có nghĩa vụ phải thừa nhận mình có tội, không có nghĩa vụ phải đưa ra lời khai để chống lại mình. Hành vi vi phạm pháp luật sẽ được cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm chứng minh bằng chứng cứ, nếu đủ căn cứ để buộc tội mà người phạm tội không thừa nhận, không thành khẩn thì không được hưởng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là thành khẩn khai báo nhưng không phải là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

"Bộ luật Tố tụng hình sự cũng quy định lời khai nhận tội không phải là căn cứ duy nhất để kết tội, để có căn cứ để buộc tội thì cơ quan tiến hành tố tụng không chỉ căn cứ vào lời khai nhận tội mà còn căn cứ vào các tài liệu chứng cứ khác.

Người khai nhận tội chỉ được coi là căn cứ buộc tội nếu phù hợp với tài liệu chứng cứ khác. Bởi vậy trong vụ án này, lời khai nhận tội của bị can không phải là yếu tố quan trọng để chứng minh tội phạm. Đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm thì cơ quan tiến hành tố tụng cần thu thập các tài liệu chứng cứ để chứng minh hàng hóa đó là loại hàng hóa gì, sản xuất ở đâu, thành phần Các chất để cấu thành sản phẩm là gì, quy trình sản xuất, bảo quản, gia công, đóng gói, vận chuyển, lưu kho, quảng cáo và bán hàng, quản lý sau bán hàng được thực hiện như thế nào", luật sư nhấn mạnh.

Tất cả các quy trình từ sản xuất, vận chuyển đến tiếp thị quảng cáo, bán hàng được thực hiện có tuân thủ các quy định của pháp luật hay không. Đặc biệt đối với hàng hóa là thực phẩm thì có đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm hay không, khi bán ra thị trường có đảm bảo chất lượng so với công bố sản phẩm hay không. Trong trường hợp là hàng tặng kèm thì cũng phải tuân thủ các tiêu chuẩn về điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm. Các hàng tặng kèm nhưng được tính theo combo và tính giá tổng thì vẫn được xác định là hàng hóa bán trọn gói, theo gói liệu trình đã có sự thoả thuận với khách hàng trước đó.

Bởi vậy, vấn đề đầu tiên là cơ quan tiến hành tố tụng sẽ làm rõ đặc điểm của từng loại hàng hóa được xác định là có vi phạm, thành phần các chất dinh dưỡng, các chất tạo thành sản phẩm trên cơ sở kết luận giám định của cơ quan có chuyên môn. Trên cơ sở đó đánh giá với các quy định của pháp luật về hàng giả, nếu kết quả xác minh, kết luận giám định xác định định đây là hàng giả thì có đủ căn cứ để khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm theo quy định tại điều 193 bộ luật hình sự.

Cơ quan điều tra sẽ làm rõ ngoài bị can đã bị khởi tố thì hoạt động sản xuất, buôn bán hàng hóa được thực hiện như thế nào, có những ai tham gia vào quy trình này và nhận thức, ý chí của những người này như thế nào, có dấu hiệu đồng phạm hay không để xem xét xử lý theo quy định của pháp luật.

Trong trường hợp có căn cứ cho thấy ngoài bị can đã bị khởi tố, còn có những người khác thực hiện hành vi sản xuất buôn bán hàng giả với vai trò là người giúp sức thì sẽ tiếp tục khởi tố bị can để xử lý đối với những người này theo quy định của pháp luật.

Thông thường những vụ án về sản xuất buôn bán hàng giả thì có thể không chỉ xử lý với một người, thường sẽ xử lý đối với nhiều người bởi hoạt động sản xuất buôn bán hàng giả với số lượng lớn như vậy thì một người không thể thực hiện được. Ngoài ra các hoạt động khác kéo theo như trốn thuế, rửa tiền cũng có thể xảy ra nên cơ quan điều tra sẽ tiếp tục làm rõ các hành vi sai phạm khác có liên quan (nếu có) để xử lý theo quy định của pháp luật.

Trong các vụ án liên quan đến vi phạm về quản lý kinh tế thì ngoại hình phạt nghiêm khắc có thể tới 20 năm hoặc tù chung thân thì cơ quan tố tụng có thể làm rõ tài sản của người vi phạm để tòa án xem xét áp dụng hình phạt bổ sung có thể là phạt tiền, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Đối với hành vi sản xuất buôn bán hàng giả là thực phẩm thì còn có thể có hành vi lừa dối người tiêu dùng. Bởi vậy những người mua các sản phẩm hàng hóa là hàng giả có quyền đề nghị cơ quan điều tra làm rõ những thiệt hại của họ để buộc bị can, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả và có thể xem xét khởi tố về tội lừa dối người tiêu dùng để đảm bảo quyền lợi cho những người bị hại.

Những người đã mua những sản phẩm được coi là hàng giả thì có quyền cung cấp thông tin và chứng cứ để cơ quan điều tra đưa họ tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi liên quan hoặc là người bị hại trong vụ án hình sự.

Trường hợp xác định là họ bị lừa dối, bị mất tiền thì có quyền đưa ra yêu cầu bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả để đòi lại số tiền đã bỏ ra mua hàng hóa và yêu cầu bồi thường thiệt hại với những thiệt hại thực tế đã phát sinh (nếu có).

"Đây là vụ án phức tạp, không chỉ liên quan đến người nổi tiếng trên mạng xã hội mà còn liên quan đến nhiều tổ chức cá nhân có liên quan, bởi vậy cơ quan tiến hành tố tụng sẽ thận trọng xem xét đánh giá để xác định bản chất của vụ án, xác định hành vi vai trò của các tổ chức cá nhân có liên quan để xem xét xử lý theo quy định của pháp luật", luật sư Cường nhận định.