Truy xuất nguồn gốc hàng hóa: Chìa khóa bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái

Vấn nạn hàng giả ngày càng tinh vi

Thời báo Tài chính Việt Nam cho biết, theo thông tin từ Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, qua 2 tuần thực hiện cao điểm, các lực lượng chức năng, đơn vị, địa phương đã kiểm tra, phát hiện, bắt giữ hơn 450 vụ vi phạm về buôn bán, gian lận thương mại, hàng giả, trốn thuế, tổng giá trị hàng hóa, tang vật hơn 40 tỷ đồng.

Bên cạnh kết quả đạt được, các lực lượng chức năng đánh giá, công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả vẫn diễn biến phức tạp. Mặc dù có nhiều giải pháp chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng bằng tem chống hàng giả,… nhưng vấn nạn hàng giả ngày càng tinh vi, có hệ thống và quy mô lớn.

Đáng lưu ý, hàng giả không dừng lại ở việc sao chép mẫu mã mà còn giả mạo cả thông tin, dữ liệu và mã truy xuất. Do đó, những phương pháp truyền thống (tem nhãn, mã vạch đơn thuần) không còn đủ sức để đối phó với thủ đoạn tinh vi, đang bộc lộ nhiều bất cập.

Thực trạng này khiến người tiêu dùng ngày càng hoang mang và mất niềm tin vào sản phẩm sản xuất trong nước. Trong bối cảnh Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng với các nước trên thế giới, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín quốc gia trên trường quốc tế. Do đó, doanh nghiệp muốn vươn ra biển lớn, phải đáp ứng đòi hỏi khắt khe của thị trường về chất lượng, mẫu mã, giá…

Nhiều thùng sữa bột giả các loại được chất trong các kho xưởng sản xuất chuẩn bị đưa ra thị trường. Ảnh: Công An Nhân Dân

Trước thực trạng hàng giả, hàng nhái len lỏi khắp các lĩnh vực từ thực phẩm, dược phẩm đến hàng tiêu dùng, truy xuất nguồn gốc đóng vai trò then chốt trong minh bạch hóa thông tin và bảo vệ người tiêu dùng, giữ gìn uy tín cho doanh nghiệp và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.

Đây là công cụ quan trọng để nhận diện, ngăn chặn và xử lý tận gốc hành vi gian lận thương mại, góp phần lành mạnh hóa môi trường kinh doanh.

Theo ông Phạm Văn Thọ - Chủ tịch Công ty cổ phần Công nghệ chống giả Việt Nam, trước bối cảnh các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe, chính sách bảo hộ thương mại ngày càng nhiều, nếu không đáp ứng được yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, doanh nghiệp Việt sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh.

Với hàng hóa nhập khẩu, việc truy xuất nguồn gốc tạo được niềm tin cho người tiêu dùng, cũng như sự cạnh tranh bình đẳng giữa hàng nhập khẩu và hàng sản xuất trong nước.

Ứng dụng công nghệ vào truy suất nguồn gốc sản phẩm

Để ứng phó với tình trạng giả mạo xuất xứ sản phẩm cũng như yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, các doanh nghiệp đang chủ động chuyển mình bằng các giải pháp công nghệ tiên tiến.

Hiến kế về giải pháp, TS. Trịnh Bá Dương - Chủ tịch AseanHub - chuyên gia đổi mới sáng tạo quốc gia cho biết, doanh nghiệp có thể kết hợp cả ba công nghệ RFID - Blockchain - AI để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa.

Vị chuyên gia này khẳng định, sự kết hợp ba công nghệ trên sẽ tạo nên một hệ thống truy xuất nguồn gốc chính xác, minh bạch và tự động hóa, đủ sức đối phó với mọi hình thức làm giả hiện đại.

Bộ Khoa học và Công nghệ đang dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Đặc biệt, dự thảo Luật quy định rõ việc thể hiện các thông tin về mã số, mã vạch, mã truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm theo quy định của pháp luật.

Vì vậy, khi pháp luật có yêu cầu bắt buộc phải thể hiện các thông tin này, người sản xuất phải tuân thủ theo. Trường hợp pháp luật chưa có quy định, người sản xuất được khuyến khích thể hiện các thông tin này.

Trong khi đó, theo TTXVN, Bộ Công Thương cho biết, thời gian qua Bộ đã phối hợp với các đơn vị chức năng có liên quan thường xuyên rà soát các văn bản quy định, pháp luật về quản lý, triển khai áp dụng và xử lý vi phạm về truy xuất nguồn gốc với các sản phẩm, hàng hóa thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cũng đã phối hợp với Cục, Vụ liên quan xây dựng, quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm, hàng hóa thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương tại địa chỉ https://votas.vn/.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc bảo đảm kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia, cơ sở dữ liệu, ứng dụng cập nhật thông tin sản phẩm hàng hóa vào Hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Cùng đó, chủ trì, phối hợp với đơn vị chức năng có liên quan thực hiện khảo sát nhu cầu quản lý và triển khai truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, hàng hoá ngành công thương.

Bước đầu đã xác định phương hướng kỹ thuật sơ bộ và bước đầu có cơ sở xác lập thiết kế chi tiết đối với hệ thống Cổng thông tin điện tử về truy xuất nguồn gốc, đáp ứng nhu cầu quản lý về truy xuất nguồn gốc và từng bước hình thành cơ sở dữ liệu đối với sản phẩm, hàng hoá thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương để kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hoá quốc gia.

Lực lượng chức năng đang kiểm tra, thống kê số lượng tại một kho hàng. Ảnh: TTXVN

Nhằm cung cấp bộ giải pháp truy xuất nguồn gốc trực tuyến giúp doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân cập nhật thông tin về nguồn gốc sản phẩm gồm thông tin chung, nhật ký điện tử trong quá trình canh tác, sản xuất chế biến, vận chuyển, phân phối..., Cục Xúc tiến thương mại phối hợp với các đơn vị liên quan đã xây dựng và triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc xúc tiến thương mại tại https://itrace247.com.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc xúc tiến thương mại itrace247 hỗ trợ doanh nghiệp tăng cường hơn nữa việc tận dụng công cụ số, xây dựng được hình ảnh và thương hiệu của sản phẩm trên thị trường, cả nội địa và xuất khẩu theo đúng định hướng của quốc gia hướng đến.

Đồng thời, hỗ trợ người tiêu dùng không những được trải nghiệm quá trình sản xuất ra sản phẩm mà còn có cơ hội hiểu thêm về giá trị về lịch sử, địa lý, hiểu rõ về cách thức chăm sóc và quy trình tạo nên sản phẩm.

Thông qua việc gắn tem truy xuất iTrace247 với thông tin được hiển thị các ngôn ngữ theo yêu cầu của khách hàng, đáp ứng yêu cầu về minh bạch thông tin sản phẩm của thị trường nhập khẩu.

Hiện nay, iTrace247 đang được nâng cấp phiên bản áp dụng công nghệ chuỗi khối mang tính minh bạch hơn để đáp ứng được yêu cầu của các thị trường khác nhau.

Đại diện Trung tâm Mã số Mã vạch Quốc gia nhấn mạnh, với tư cách là đơn vị tham mưu về mặt chuyên môn cho các hoạt động liên quan đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa, đặc biệt là các sản phẩm dược phẩm, thực phẩm và hàng tiêu dùng thông dụng khác, Trung tâm Mã số Mã vạch Quốc gia đang phát triển ứng dụng truy xuất nguồn gốc NBC-Trace và một ứng dụng xác thực các thông tin được kê khai gọi là Verify.

Theo đó, ứng dụng này sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp có thể xác thực các thông tin được kê khai khi đăng ký mã số. Việc sử dụng ứng dụng này cũng sẽ là một bước chuyển tiếp để doanh nghiệp có thể dễ dàng đưa các thông tin sản phẩm, hàng hóa được kê khai trên Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia.

Trung tâm Mã số Mã vạch Quốc gia cũng đang tư vấn, hướng dẫn cho trên 10 đơn vị cung cấp giải pháp về truy xuất nguồn gốc để chuẩn hóa ứng dụng về truy xuất nguồn gốc cho phù hợp với tiêu chuẩn quốc gia và tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo kết nối, chia sẻ dữ liệu với cổng quốc gia được thuận lợi.

Tuy nhiên, để xây dựng thành công một hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa toàn diện, không thể chỉ trông chờ vào một phía. Đây là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và chính người tiêu dùng.

Sự phối hợp ba chiều giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp hệ thống truy xuất nguồn gốc trở thành nền tảng dữ liệu sống động, liên tục được cập nhật và ngày càng chính xác. Đây không chỉ là công cụ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, mà còn là động lực thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực sản xuất và thương mại.