Theo quy định tại Điều 10 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015, các hành vi bị nghiêm cấm trong nghĩa vụ quân sự bao gồm:
- Trốn tránh thực hiện nghĩa vụ quân sự.
- Chống đối, cản trở việc thực hiện nghĩa vụ quân sự.
- Gian dối trong khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái quy định về nghĩa vụ quân sự.
- Sử dụng hạ sĩ quan, binh sĩ trái quy định của pháp luật.
- Xâm phạm thân thể, sức khỏe; xúc phạm danh dự, nhân phẩm của hạ sĩ quan, binh sĩ.
Thanh niên ở xã Xuân Lập (huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang) khám tuyển nghĩa vụ quân sự. Ảnh: Quân Đội Nhân Dân
Điều 4 Nghị định 120/2013/NĐ-CP, được sửa đổi bởi Khoản 9 Điều 1 Nghị định 37/2022/NĐ-CP đã quy định mức phạt đối với hành vi vi phạm những quy định về đăng ký nghĩa vụ quân sự như dưới đây:
- Phạt cảnh cáo với hành vi không đăng ký nghĩa vụ quân sự lần đầu đối với công dân nam đủ 17 tuổi trong năm thuộc diện phải đăng ký nghĩa vụ quân sự.
- Phạt tiền từ 8.000.000 - 10.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau:
+ Không đăng ký nghĩa vụ quân sự lần đầu, ngoại trừ trường hợp nêu trên.
+ Không thực hiện đăng ký phục vụ trong ngạch dự bị theo như quy địn.;
+ Không đăng ký nghĩa vụ quân sự bổ sung khi có thay đổi về chức vụ công tác, trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, cũng như tình trạng sức khỏe và thông tin khác có liên quan tới nghĩa vụ quân sự theo quy định.
+ Không thực hiện đăng ký nghĩa vụ quân sự khi có sự thay đổi nơi cư trú hoặc là nơi làm việc, học tập theo quy định.
+ Không thực hiện đăng ký nghĩa vụ quân sự tạm vắng theo như quy định.
Bên cạnh phạt tiền, cá nhân buộc phải thực hiện đăng ký nghĩa vụ quân sự theo như quy định.
Theo Điều 7 Nghị định 120/2013/NĐ-CP (sửa đổi bổ sung tại Nghị định 37/2022/NĐ-CP), mức phạt đối với hành vi vi phạm về nhập ngũ để trốn tránh nghĩa vụ quân sự như sau:
- Phạt tiền từ 30.000.000 - 40.000.000 đồng đối với hành vi không có mặt đúng thời gian hoặc là địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ mà không có lý do chính đáng.
- Phạt tiền từ 40.000.000 - 50.000.000 đồng đối với hành vi gian dối để trốn tránh thực hiện lệnh gọi nhập ngũ sau khi đã có kết quả khám tuyển sức khỏe nghĩa vụ quân sự đủ điều kiện nhập ngũ theo quy định.
- Phạt tiền từ 50.000.000 - 75.000.000 đồng đối với hành vi không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, ngoại trừ trường hợp nêu trên.
Bên cạnh phạt tiền, buộc cá nhân thực hiện nghĩa vụ quân sự đối với người có hành vi vi phạm quy định như nêu trên.
Theo Điều 332 Bộ luật Hình sự, người có hành vi phạm tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự bị xử lý như dưới đây:
- Người nào không chấp hành đúng theo quy định của pháp luật về đăng ký nghĩa vụ quân sự, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, lệnh gọi tập trung huấn luyện, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc là đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, bị phạt cải tạo không giam giữ tới 2 năm hoặc là phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.
- Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau thì sẽ bị phạt tù từ 1 -5 năm:
+ Tự gây thương tích hoặc là gây tổn hại cho sức khỏe của mình.
+ Phạm tội ở trong thời chiến.
+ Lôi kéo người khác phạm tội.
Theo như quy định nêu trên, tùy hành vi và mức độ vi phạm, người có hành vi trốn tránh nghĩa vụ quân sự có thể bị xử phạt hành chính hoặc là truy cứu trách nhiệm hình sự, với mức phạt cao nhất lên tới 5 năm tù.