Thêm giả thuyết mới liên quan đến “hố tử thần” ở Bắc Kạn

Chuyên gia nêu 5 giả thiết chính gây sụt lún

Theo VietNamNet, hiện tượng sụt lún nghiêm trọng đang diễn ra tại thôn Hiệp Lực (xã Kim Lư, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn). Người dân rất lo lắng khi hố sụt lớn xuất hiện ngay giữa quốc lộ 3B. Đặc biệt, trong quá trình cơ quan chức năng tìm kiếm nạn nhân rơi xuống hố này, đã đặt ra nghi vấn về một hệ thống ngầm liên thông phức tạp dưới lòng đất.

Cụ thể, lực lượng chức năng khi hút nước trong ''hố tử thần'' trên quốc lộ 3B đồng thời ghi nhận nước trong các hố sụt lân cận cũng rút theo. Sau khi dừng việc hút nước từ ngày 28/5, mực nước tại tất cả các hố lại đồng loạt dâng lên.

Từ thực tế này, nhu cầu xác minh nguyên nhân địa chất trở nên cấp thiết, nhằm đảm bảo an toàn cho người dân và các phương tiện lưu thông trên tuyến quốc lộ 3B.

Chưa tìm thấy người mất tích sau khi rơi xuống "hố tử thần" ở Bắc Kạn. Ảnh: Sức Khỏe & Đời Sống

Theo TS Nguyễn Xuân Nam - Phó Giám đốc điều hành Trung tâm Karst và Di sản Địa chất (Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản), hiện tượng sụt lún đất tại Bắc Kạn cần được khảo sát chi tiết tại hiện trường. Tuy nhiên, có thể bước đầu xác định 5 nguyên nhân cơ bản gây ra hiện tượng nguy hiểm này.

Thứ nhất là tồn tại hệ thống hang động ngầm dưới lớp đá vôi. Khu vực thôn Hiệp Lực có địa hình núi đá vôi, là môi trường lý tưởng cho sự hình thành các hang động karst.

Nước mưa khi thấm vào đất sẽ hòa tan CO2 trong không khí tạo thành axit cacbonic (H2CO3), từ đó thâm nhập vào các khe nứt trong đá vôi (CaCO3), gây ra quá trình hòa tan karst kéo dài qua thời gian.

Ban đầu chỉ là các khe nhỏ nhưng dần dần hình thành các khoang rỗng lớn bên dưới lòng đất. Khi các khoang này mất ổn định (do giảm nước ngầm hoặc tải trọng gia tăng), hiện tượng sập trần và sụt lún sẽ xảy ra.

Thứ 2 là ảnh hưởng của các đứt gãy địa chất đang hoạt động. Khu vực này nằm trên hệ thống đứt gãy phương Đông Bắc – Tây Nam và có giao cắt với các đứt gãy khác theo phương á kinh tuyến, á vĩ tuyến.

Các vị trí giao cắt này thường tạo thành “đới yếu địa chất”, nơi dễ xảy ra sự cố địa chất nghiêm trọng. Sự hoạt động của đứt gãy có thể dẫn đến sụp đổ trần các hang động ngầm, từ đó gây ra hiện tượng sụt lún trên bề mặt.

Thứ 3 là tác động của thời tiết cực đoan, đặc biệt là mưa lớn kéo dài. Mưa lớn không chỉ làm gia tăng trọng lượng phần đất đá bề mặt mà còn làm trôi vật liệu trong các khe nứt và hốc ngầm, dẫn đến hiện tượng rỗng hóa nền đất. Những đợt mưa lớn kéo dài vừa qua tại Bắc Kạn được cho là đã góp phần thúc đẩy hiện tượng này xảy ra nhanh hơn.

Thứ 4 là khai thác nước ngầm quá mức. Việc bơm hút nước ngầm phục vụ sinh hoạt và nông nghiệp nếu không được kiểm soát sẽ khiến mực nước trong các hang ngầm sụt giảm nhanh chóng. Điều này làm mất lớp “đệm” nâng đỡ trần hang karst, khiến chúng dễ sụp đổ, gây ra sụt lún đột ngột trên bề mặt.

Thứ 5 là tác động của tải trọng nhân tạo. Khu vực xảy ra sụt lún nằm ngay trên tuyến quốc lộ 3B, nơi có mật độ giao thông cao với nhiều xe tải trọng lớn lưu thông mỗi ngày.

Áp lực động và tĩnh tác động lên mặt đường trong thời gian dài có thể làm suy yếu mái vòm các khoang ngầm phía dưới, đặc biệt là trong điều kiện địa chất yếu như hiện nay.

Nghi vấn về hoạt động khai thác vàng gây ra vụ sụt lún

Báo Sức Khỏe & Đời Sống dẫn thông tin từ TS Nguyễn Xuân Nam cho hay, một yếu tố không thể bỏ qua là sự hiện diện của khoáng sản vàng tại khu vực này.

Ông cho rằng cần xác minh liệu có hoạt động khai thác vàng trái phép trong quá khứ hay không. Việc tạo ra các hầm lò ngầm rồi không được lấp lại đúng cách có thể để lại các khoảng rỗng nguy hiểm dưới lòng đất – một nguyên nhân thường gặp trong các vụ sụt lún đột ngột.

"Cần xác minh liệu trước đây có tồn tại các hầm lò ngầm không được lấp lại. Những khoảng rỗng như vậy thường là nguyên nhân tiềm ẩn trong các vụ sụt lún đột ngột", ông Nam nhận định.

Mực nước tại các hố ở gần có sự tăng giảm tương ứng với ''hố tử thần'' trên quốc lộ 3B. Ảnh: VietNamNet

Trước đó, khoảng 21h ngày 26/5, một vụ tai nạn nghi người đi xe máy với tốc độ cao đã đâm vào khu vực đang được rào chắn, cảnh báo nguy hiểm tại vị trí hố sụt lún lớn nằm giữa quốc lộ 3B, đoạn qua xã Kim Lư.

Hố sụt được người dân địa phương gọi là "hố tử thần" vì có cấu trúc rất phức tạp, liên quan đến hệ thống hang và các mạch nước ngầm. Sau gần 6 ngày, công tác tìm kiếm vẫn chưa có kết quả.

Hiện khu vực xung quanh hố sụt đã được khoanh vùng, rào chắn và kiểm soát người ra vào. Lực lượng chức năng đang triển khai nhiều biện pháp để tìm kiếm nạn nhân mất tích. Bên cạnh đó, công tác đảm bảo an toàn cho khu dân cư và các phương tiện lưu thông đang được các cơ quan chức năng triển khai khẩn trương.

Trước những diễn biến đã xảy ra, Viện Khoa học địa chất và khoáng sản kiến nghị chính quyền địa phương khoanh vùng nguy hiểm và cắm biển cảnh báo, như: dựng hàng rào, biển báo quanh các hố sụt và những khu nguy cơ cao, có dấu hiệu sụt lún; tạm di dời người dân, công trình gần đó nếu có dấu hiệu bất thường (như lún bề mặt đất, nứt bề mặt đất; nứt các công trình nhà ở, công trình xây dựng…).

Để lấp các hố sụt, gia cố tạm thời, cơ quan này đề xuất dùng các vật liệu cứng như đất đá, xi măng, bê tông… để lấp đầy khoang rỗng trong hố sụt; gia cố bề mặt bằng bê tông cốt thép, cọc nhồi hoặc rào chắn cứng để tránh lan rộng.

Chính quyền địa phương cần khuyến cáo người dân tạm dừng hoặc giảm đến mức tối đa các hoạt động khai thác nước dưới đất, nhất là những vị trí gần các khu dân cư; thường xuyên theo dõi, quan trắc diễn biến mực nước dưới đất.

Được biết, từ cuối tháng 3/2025 đến nay, trên địa bàn xã Kim Lư liên tiếp xuất hiện tình trạng đất bị sụt lún, tạo thành các hố sâu, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. Tính đến cuối tháng 5, trên địa bàn xã ghi nhận có ít nhất 7 vị trí sụt, nứt cùng với hệ thống ngầm liên thông phức tạp dưới lòng đất.