“Thần y” trên mạng xã hội: Hiểm họa từ những bài thuốc của "thần y tự phong" và góc nhìn về trách nhiệm pháp lý

Những “thần y” bị bóc mẽ

Những năm gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện tràn lan các cá nhân tự xưng là “thần y”, “lương y gia truyền ba đời”, quảng cáo thuốc y học cổ truyền có thể chữa khỏi nhiều bệnh nan y. Những quảng cáo này thường được gắn với hình ảnh áo blouse trắng, lời chứng thực của “bệnh nhân” và những cam kết chữa khỏi 100%. Thực tế, nhiều trường hợp không có giấy phép hành nghề, không có giấy phép lưu hành thuốc, gây nguy hiểm cho người bệnh và vi phạm pháp luật đã bị xử lý.

Ví dụ, gần đây, vào tháng 3/2025, y sĩ L.T.N Nguyên (Ba Trại, Ba Vì, Hà Nội) đã quảng cáo bài thuốc với lời lẽ quảng cáo “chữa khỏi tiểu đường tận gốc”. Tuy nhiên, cơ quan chức năng xác định cơ sở này chưa có giấy phép hành nghề, thuốc không có số đăng ký lưu hành. Chủ cơ sở bị đề nghị xử phạt 60 triệu đồng và buộc tháo gỡ toàn bộ quảng cáo vi phạm.

Chỉ vài tháng sau, chính quyền địa phương tại đây tiếp tục vào cuộc thanh tra, xác định hành vi quảng cáo sai sự thật, hoạt động không phép của một loạt các “thần y mạng”, tự xưng là lương y gia truyền như Triệu Thị L., Triệu Thị M., Bàn Thị B.… với quảng cáo chữa ung thư, tiểu đường, xương khớp nan y,…

Không chỉ ở Hà Nội, trên cả nước, có hiện tượng cá nhân vẫn livestream bán thuốc “gia truyền”, khẳng định chữa khỏi bệnh. Báo chí cũng từng cảnh báo về tình trạng bệnh nhân tin theo quảng cáo này, bỏ điều trị y tế chính thống, dẫn đến biến chứng nặng nề.

Nhiều sản phẩm thuốc Đông y với bao bì nhãn mác đơn giản, không ghi nguồn gốc xuất xứ được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội với công dụng “thần kỳ” những khó kiểm chứng và có những nguy cơ đã được cảnh báo.

Góc nhìn pháp lý: “Thần y” quảng cáo thuốc không phép là vi phạm nghiêm trọng

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Đời sống & Pháp luật về vấn đề này, Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Quang Anh – Giám đốc Công ty Luật TNHH Sao Việt (Đoàn Luật sư Hà Nội) nêu quan điểm và góc của mình Cụ thể phân tích của ông Quang Anh, các vấn đề pháp lý liên quan bao gồm:

Về hành vi vi phạm: Cá nhân tự xưng “thần y” để quảng cáo, bán thuốc cổ truyền chưa được cấp số đăng ký lưu hành là hành vi trái pháp luật. Luật Dược 2016 nghiêm cấm quảng cáo thuốc chưa được phép lưu hành hoặc chưa được cơ quan có thẩm quyền duyệt nội dung. Luật Quảng cáo 2012 cũng cấm quảng cáo các sản phẩm đặc biệt như thuốc khi chưa có giấy phép. Việc thổi phồng công dụng, cam kết “chữa khỏi 100%”, hay mạo danh bác sĩ để tạo niềm tin đều là hành vi vi phạm.

Về chế tài xử lý: Theo Nghị định 38/2021/NĐ-CP, quảng cáo thuốc chưa có số đăng ký lưu hành có thể bị phạt 30–40 triệu đồng với cá nhân, tổ chức vi phạm bị phạt gấp đôi, đồng thời buộc gỡ bỏ nội dung quảng cáo. Nếu hành nghề khám chữa bệnh không có chứng chỉ, mức phạt hành chính lên tới 40 triệu đồng và có thể bị đình chỉ hoạt động.

Về trách nhiệm dân sự và hình sự: Nếu việc quảng cáo sai sự thật, bán thuốc không phép gây thiệt hại cho bệnh nhân, cá nhân vi phạm phải bồi thường toàn bộ thiệt hại. Trong trường hợp nghiêm trọng, hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội quảng cáo gian dối (phạt tiền tới 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ 3 năm) hoặc Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh – khung hình phạt cao nhất đến tù chung thân. Nếu gây chết người do hành nghề trái phép, người vi phạm có thể bị xử lý theo Điều 315 Bộ luật Hình sự 2015.

“Cơ quan chức năng có đủ căn cứ pháp lý để xử lý nghiêm những ‘thần y’ online từ phạt tiền, tước giấy phép (nếu có) cho đến truy cứu hình sự khi cần thiết, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng”, Luật sư Quang Anh khẳng định.

Điều kiện quảng cáo thuốc cổ truyền trên mạng xã hội

Luật sư Nguyễn Quang Anh cho biết, theo quy định hiện nay, chỉ những thuốc y học cổ truyền đã được cấp số đăng ký lưu hành và nội dung quảng cáo được cơ quan y tế duyệt mới được phép quảng cáo. Quảng cáo phải trung thực, đúng thông tin đã được phê duyệt, không dùng từ ngữ tuyệt đối như “tốt nhất”, “duy nhất”, “chữa khỏi 100%”, không sử dụng hình ảnh bác sĩ hay bệnh nhân để tăng độ tin cậy. Nội dung quảng cáo bắt buộc phải có thông tin đầy đủ về công dụng, chỉ định, thành phần và khuyến cáo: “Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng”.

Hiện tượng “thần y” nở rộ trên mạng xã hội những năm qua không chỉ gây nhiễu loạn thông tin, đánh vào tâm lý lo lắng của người bệnh mà còn tiềm ẩn hậu quả sức khỏe nghiêm trọng. Các chuyên gia pháp lý và các bác sĩ khuyến nghị người dân cần cảnh giác, chỉ sử dụng thuốc có nguồn gốc rõ ràng và đã được cơ quan y tế cấp phép; đồng thời cơ quan quản lý cần siết chặt kiểm tra, xử lý nghiêm để dẹp bỏ tình trạng “buôn thần bán thánh tự phong” trên mạng xã hội.