Tăng thêm quyền cho công an xã: Lo ngại trình độ chuyên môn

(ĐSPL) - Không ai phủ nhận vai trò của công an xã trong việc xây dựng và thực hiện phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc ở cấp cơ sở.

Song, việc Bộ Công an vừa chính thức trao thêm quyền lấy lời khai, thu giữ, tạm giữ và bảo quản vật chứng đối với người phạm tội, người bị hại, người biết vụ việc... đang khiến dư luận dấy lên mối lo ngại về trình độ và kinh nghiệm chuyên môn của lực lượng này, khi được trao quyền "làm án" ngay từ đầu...

Công an xã sẽ có thêm quyền năng nào?

Việc trao quyền cho công an xã vốn không phải bây giờ mới có, nó đã được cân nhắc và có quy định khá cụ thể trong Pháp lệnh Công an xã năm 2008, Nghị định 73/2009 của Chính phủ và Thông tư 2010 của bộ Công an. Tuy nhiên, việc tăng thêm quyền mới lần này cho công an xã vừa được bộ Công an ban hành vẫn khiến dư luận băn khoăn.

Trong Thông tư 28/2014/TT-BCA của bộ Công an đề ngày 7/7/2014, Điều 28 quy định: "Trường hợp tiếp nhận người phạm tội quả tang do nhân dân giải đến thì tiến hành lập biên bản bắt người phạm tội quả tang, cử người vẽ sơ đồ hoặc bảo vệ hiện trường, lấy lời khai, thu giữ, tạm giữ và bảo quản vật chứng, tài liệu có liên quan trực tiếp đến việc giải quyết; đồng thời, báo ngay cho cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp huyện. Trường hợp tiếp nhận người đang bị truy nã do nhân dân bắt, giải đến thì tiến hành lập biên bản bắt người đang bị truy nã, lấy lời khai; đồng thời, báo ngay cho cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp huyện...".

Để tìm hiểu rõ, PV bản báo đã cất công rà lại các quy định nhiệm vụ và quyền hạn của công an xã hiện hành. Đáng nói, trong đó, các quy định lại không hề đề cập đến việc cho phép công an xã lấy lời khai của người phạm tội, mà chỉ được kiểm tra người, đồ vật, giấy tờ tùy thân, thu giữ vũ khí, hung khí của người có hành vi vi phạm pháp luật quả tang; tổ chức cấp cứu nạn nhân, bảo vệ hiện trường và báo cáo ngay cho cơ quan có thẩm quyền; lập hồ sơ ban đầu, lấy lời khai người bị hại, người biết vụ việc, thu giữ, bảo quản vật chứng...

Từng nhiều năm gắn bó với vụ Pháp chế, bộ Công an, trao đổi với PV báo Đời Sống và Pháp Luật, TS. Dương Mạnh Hùng cho hay: Băn khoăn này có lý do bởi thực tế thời gian qua, có nơi công an xã bắt được tội phạm không giao ngay lên cấp trên mà để ở xã lập biên bản lấy lời khai của người phạm tội, người bị hại, người làm chứng và những người liên quan; thu thập tài liệu rồi mới đưa lên giao cho công an huyện. Tuy nhiên, có những vụ công an xã lấy lời khai của người phạm tội gây ra những hậu quả quả đáng tiếc. Có trường hợp lời khai ban đầu ở công an xã là nhận tội nhưng khi lên công an huyện, công an tỉnh thì khai lại vì cho rằng bị đánh nên nhận bừa. Mà những lời khai ban đầu rất quan trọng, cơ quan tố tụng hay sử dụng làm căn cứ buộc tội nên khó tránh oan, sai.

Cũng theo TS. Hùng, đã là phạm tội quả tang thì cần gì phải lấy lời khai? Công an xã chỉ cần lập biên bản rồi dẫn giải người phạm tội đó lên công an cấp trên (công an huyện - PV). Trong quá trình khởi tố, điều tra, Cơ quan điều tra lấy lời khai của họ là để xác định họ có phải chịu trách nhiệm hình sự hay không, nếu phạm tội thì phạm tội gì, quy định ở điều, khoản nào của Bộ luật Hình sự; nếu không thuộc thẩm quyền của công an huyện thì chuyển lên công an tỉnh, mọi hoạt động sau khi tiếp nhận người phạm tội quả tang của công an huyện là hoạt động điều tra theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự. Cũng chính vì vậy mà pháp luật không quy định công an xã phải lấy lời khai của người phạm tội quả tang.

Lo ngại chuyên môn và trách nhiệm

Theo quy định hiện hành, kinh phí và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động, đào tạo, huấn luyện, bồi dưỡng công an xã được huy động từ nguồn ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, theo Thượng tá Bùi Quang Vũ, Trưởng khoa nghiệp vụ Quản lý Hành chính về trật tự xã hội, Trường trung cấp Cảnh sát nhân dân I (bộ Công an) thì nhìn chung mức độ quan tâm của các địa phương dành cho công tác đào tạo công an xã vẫn còn hạn chế, do còn nhiều khó khăn về nguồn kinh phí, định biên.

"Tôi đã chứng kiến, có nơi Bí thư đoàn xã, Chủ nhiệm Hợp tác xã hay thậm chí có nơi, một anh Kế toán xã... không hề có chuyên môn, nghiệp vụ gì trong lĩnh vực an ninh trật tự cũng được điều sang làm Trưởng, Phó công an xã", ông Vũ dẫn chứng.

Cũng theo Thượng tá Bùi Quang Vũ, nếu được đào tạo, sau hai năm, lực lượng công an xã sẽ hiểu biết nhiều hơn về luật pháp, hiểu được phạm vi quyền hạn của mình và từ đó sẽ tránh được tình trạng lạm quyền hoặc làm bậy dẫn tới hành vi vi phạm pháp luật. "Tuy chỉ là lực lượng vũ trang bán chuyên trách nhưng nếu ai đã qua đào tạo khi trở về địa phương công tác làm việc sẽ chắc tay hơn và hình ảnh của người công an xã vì thế cũng trở nên thân thiện hơn trong mắt người dân ở những miền quê", Thượng tá Vũ nói.

Thiếu tướng Nguyễn Đình Thuận, Cục trưởng cục Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (bộ Công an) cho rằng: Bất cập lớn nhất hiện nay là điều kiện đảm bảo hoạt động cho lực lượng công an xã, nói chính xác là vấn đề chế độ, thu nhập đối với họ, vẫn còn nhiều điều chưa ổn. Theo quy định hiện hành, thì chỉ có Trưởng công an xã được công nhận là công chức. Phó công an xã chỉ được hưởng phụ cấp 0,7\%/tháng, công an viên chỉ có 0,5\%/tháng. Trách nhiệm rõ ràng là cao trong khi thu nhập của họ khi còn thấp hơn một anh phụ hồ, hay một người lao động phổ thông khác. Chỉ một số ít địa phương có điều kiện, có sự quan tâm nhất định như TP.HCM, Nam Định, Hải Phòng, Vĩnh Phúc thì anh, em có khá hơn chút ít, còn lại vẫn rất thấp, chẳng hạn ở Lai Châu (thấp nhất), công an viên chỉ được hưởng hệ số 0,35 tức là tương đương với 255.000 đồng/tháng; cao nhất là TP.HCM thì cũng chỉ có 1.200.000 đồng/tháng.

Cũng theo Thiếu tướng Thuận, hiện cả nước có 12 vạn công an xã - lực lượng nòng cốt trong phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc ở cấp cơ sở. Thực tế, ngoài những đóng góp tích cực trong việc bảo an vệ an ninh trật tự, thời gian gần đây cũng đã xảy ra một số vụ việc đáng tiếc liên quan đến lực lượng này. Vì vậy, đã có trường hợp công an xã bị xử lý kỷ luật Đảng, chính quyền, bị truy tố trước pháp luật hoặc ra khỏi ngành. "Tuy nhiên, theo thống kê thì tỷ lệ sai phạm của công an xã là 0,56\%/năm - con số này vẫn thấp hơn so với công an chính quy" - ông Thuận nói.

Đại úy Bùi Ngọc Sáng, Đội phó đội Tổng hợp, Công an huyện Thanh Trì (Hà Nội) nói, với mức lương và phụ cấp mà Nhà nước chi cho công an xã như hiện nay chưa đủ để nuôi sống bản thân chứ chưa nói tới gia đình. "ở chỗ tôi một người chỉ cần dành thời gian trồng rau, rồi buổi sáng sớm mang ra chợ, thu nhập còn khá hơn nhiều so vơi lương, phụ cấp mà Nhà nước trả nếu họ tham gia công an xã", Đại úy Sáng so sánh.

Ông Nguyễn Quang Khoa, Trưởng công an xã Vĩnh Quỳnh (huyện Thanh Trì) nói với phóng viên: "Vào vụ mùa, việc đồng áng bề bộn rất muốn xuống đồng giúp vợ nhưng vì việc công nên phải chịu. Cách đây hai năm, khi làm nhiệm vụ, tôi bị đối tượng giội cả một ca axit vào người, thương tật 38\%, nhưng đến giờ có được hưởng một chế độ nào đâu, trong khi lương tháng chỉ được 3 triệu đồng. Thật lòng, nếu không có sự động viên của anh em, chắc tôi đã nghỉ từ lâu".

Thượng tá Nguyễn Đình Thế, Phó Trưởng Công an huyện Thanh Trì (Hà Nội) nêu quan điểm: “Có ý kiến cho rằng một sỹ quan công an được đào tạo chính quy với rất nhiều kiến thức nghiệp vụ trong nhiều năm mà khi ra công tác còn gặp không ít vấn đề. Trong khi công an xã do không được đào tạo bài bản nên sẽ không làm được theo yêu cầu. Theo tôi, đó cũng là một nguyên nhân, nhưng không phải là nguyên nhân chính. Vấn đề căn bản nằm ở khâu quản lý, sử dụng lực lượng này, vì hiện nay từ huyện cho tới cấp ủy chính quyền cơ sở có nơi vẫn còn buông lỏng vấn đề này. Vì vậy, cần phải sát sao hơn nữa trong quản lý, đồng thời thường xuyên giám sát phê bình, nhắc nhở công việc của họ... Sai phạm không được chỉ ra một cách nghiêm túc để họ thấy quyền hạn của mình được làm gì và không làm gì thì chắc chắn họ khó thực hiện đúng chức trách của một người làm công tác đảm bảo an ninh trật tự.