Tại sao lại gọi là lịch âm?

Nguồn gốc từ chu kỳ mặt trăng

Lịch âm, một hệ thống đo thời gian dựa trên chu kỳ mặt trăng, gắn liền sâu sắc với văn hóa phương Đông và các lễ hội truyền thống, đặc biệt là Tết Nguyên Đán – thời điểm chuyển giao năm mới, tượng trưng cho sự đoàn viên và khởi đầu may mắn. Tuy nhiên, ít ai biết được nguồn gốc thực sự của lịch âm.

Lịch âm thuần túy dựa trên chu kỳ tròn khuyết của mặt trăng. Người xưa quan sát và nhận thấy mặt trăng trải qua một chu kỳ tròn khuyết đều đặn, trung bình khoảng 29,53 ngày. Khoảng thời gian này được dùng làm đơn vị thời gian gọi là "tháng", với tháng đủ 30 ngày và tháng thiếu 29 ngày.

Lịch âm đo thời gian dựa trên chu kỳ mặt trăng

Một năm âm lịch gồm 12 tháng, tương ứng với khoảng 354 hoặc 355 ngày. Tuy nhiên, đây chỉ là lịch âm thuần túy, không hoàn toàn phản ánh sự thay đổi của các mùa trong năm.

Nhiều người lầm tưởng lịch âm bắt nguồn từ Trung Hoa. Tuy nhiên, các nhà khảo cổ học đã chứng minh nền văn minh Sumer, phát triển bên cạnh sông Tigris (Iraq ngày nay) cách đây hơn 6000 năm, đã biết làm lịch dựa vào chu kỳ mặt trăng. Đế quốc La Mã trước thời Julius Caesar cũng sử dụng loại lịch âm này.

Giáo sư Trần Ngọc Thêm trong cuốn "Cơ sở văn hóa Việt Nam" cũng khẳng định lịch âm phát sinh từ vùng văn hóa Lưỡng Hà, dựa trên chuyển động của mặt trăng với chu kỳ 29,53 ngày, tạo thành một năm có 354 ngày.

Tại sao lịch âm lại quan trọng trong văn hóa Việt Nam?

Nếu như lịch dương chỉ là một công cụ để xác định thời gian thì lịch âm lại chiếm vai trò rất quan trọng trong văn hóa nước ta bởi các lý do sau:

- Lịch âm giúp xác định các ngày lễ truyền thống, như Tết Nguyên Đán, Tết Trung Thu và nhiều ngày lễ khác trong năm.

- Dễ dàng xem và định ra được ngày nào là ngày tốt, ngày nào là ngày xấu để thực hiện các công việc liên quan đến truyền thống như cất nhà, cưới hỏi, khai trương,...

- Giúp xác định tuổi các xu hướng cá nhân liên quan, tính toán và chọn ra tuổi hợp, không hợp cho mình.

- Theo dõi các chu kỳ trong năm, sự thay đổi của mặt trăng liên quan đến những sự thay đổi thời tiết ảnh hưởng đến mùa màng.

Cho đến thời điểm hiện tại, lịch âm vẫn được xem là lịch chính ở nước ta. Mặc dù nhiều lớp trẻ đã và đang làm việc hàng ngày với lịch dương nhưng vẫn thường xuyên theo dõi lịch âm để chờ đón những ngày lễ trọng đại trong năm