Sẽ "siết" bán hàng online và người vận chuyển

Đại dịch Covid-19 đã tạo thêm nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp (DN) kinh doanh thương mại điện tử, song “sân chơi” này sẽ ngày càng “hẹp cửa” đối với những DN không tôn trọng khách hàng và luật chơi.

Cơ hội có doanh thu tiền tỷ

Mới đây, đại diện hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đã đưa ra những số liệu ấn tượng của toàn ngành trong năm 2020. Tiếp nối đà tăng trưởng hơn 30% của các năm trước, chỉ trong 9 tháng đầu năm nay, số lượng truy cập mua sắm trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT) đã tăng hơn 150% so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng nhóm 4 đơn vị dẫn đầu (Tiki, Shopee, Lazada và Sendo) có hơn 4 triệu lượt mua sắm mỗi ngày.Ông Nguyễn Ngọc Dũng - Phó Chủ tịch VECOM - chia sẻ, đại dịch Covid-19 đã trở thành tác nhân thúc đẩy sự bùng nổ của TMĐT. Tuy nhiên, các DN không hề “ngư ông hưởng lợi” vì 80 - 90% hàng hóa phải nhập về. Khi siết chặt quản lý biên giới, nguồn cung hàng hóa hay đường vận chuyển cũng bị “đứt gãy”. “Khó khăn kinh tế khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu hơn. Thay vì túi xách hàng hiệu trị giá hàng nghìn USD, người ta sẽ mua những mặt hàng thiết yếu như nước rửa tay, gạo, mỳ gói,... nên giá trị đơn hàng giảm xuống. Nhưng bù lại, đã có thêm hàng triệu người từ thói quen mua sắm kiểu truyền thống chuyển sang mua online. Ví dụ, phụ huynh dạy con học online rồi dần dần mua hàng qua mạng..., từ đó đã đẩy nhanh tốc độ thay đổi thói quen của người dân đối với TMĐT”, ông Dũng phân tích. Đồng quan điểm, ông Nguyễn Tuấn - Phó Giám đốc trung tâm Xúc tiến thương mại & Đầu tư TP.HCM - cũng đánh giá: “Tại khu vực Đông Nam Á, tốc độ phát triển TMĐT trong năm 2020 của Việt Nam ở mức khá nhanh, vượt trội so với các quốc gia khác. Việt Nam đang trở thành thị trường tiềm năng, được nhiều nhà đầu tư, nhà bán lẻ hướng đến”.

Thời điểm này, các sàn TMĐT lớn đang bước vào mùa cao điểm cuối năm. Bằng chứng là nhiều chương trình ưu đãi mua sắm đang được các sàn TMĐT triển khai rầm rộ. Đại diện sàn Lazada tiết lộ, đơn vị này đã đưa ra tổng giá trị voucher giảm giá dành cho người dùng lên đến 22 tỷ đồng với hơn 1 triệu lượt voucher được tung ra mỗi ngày. Tương tự, Shopee cũng áp dụng nhiều chương trình sale hấp dẫn như mã miễn phí vận chuyển, chương trình đồng giá 1.000 đồng/sản phẩm, 11 triệu voucher giảm giá tới 50%,... Từ chính sách kích cầu đó, các sàn TMĐT những ngày này đã nhanh chóng đạt mức doanh thu tiền tỷ. Như sàn Lazada đã đạt 38,4 tỷ USD vào ngày 11/11/2019. Cùng thời điểm, chỉ thông qua số lượng đơn hàng và khách hàng trên Tiki tăng cao gấp 4 lần so với ngày thường cũng có thể đoán được, doanh số tiền tỷ là không khó đối với sàn TMĐT này.

Rủi ro pháp lý đối với bên bán và bên vận chuyển

Trao đổi với PV tạp chí Đời sống & Pháp luật, Phó Chánh văn phòng tổng cục Quản lý thị trường Nguyễn Kỳ Minh nhận định: “Bên cạnh sự phát triển tích cực, TMĐT cũng tồn tại không ít vấn đề khiến cơ quan chức năng luôn phải tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý. Nổi cộm nhất là tình trạng chào bán hàng giả, hàng cấm, hàng nhập lậu trên các trang web, mạng xã hội. Tình trạng này có xu hướng gia tăng, tiềm ẩn nhiều phức tạp”. Theo ông Kỳ, những đối tượng lợi dụng TMĐT để buôn bán hàng giả, hàng lậu, hàng có dấu hiệu vi phạm pháp luật thường có trình độ và am hiểu nhất định về công nghệ thông tin hoặc có đội ngũ kỹ thuật chuyên trách việc này. Những đối tượng này cũng tận dụng công nghệ để lẩn tránh cơ quan chức năng, xóa bỏ dấu vết giao dịch, ẩn danh trên mạng Internet, gây khó khăn cho việc xác minh thông tin. “Việc kiểm tra, xử lý của cơ quan chức năng đòi hỏi phải có dấu hiệu, chứng cứ vi phạm cụ thể. Trong khi các giao dịch, thanh toán trên mạng đều có rủi ro bị hủy, xóa dấu vết rất nhanh, không có địa điểm kinh doanh rõ ràng, không thể kiểm tra được ngay. Ngay cả website TMĐT, các trang đích dùng để bán hàng cũng có thể bị đóng trong tích tắc”, ông Nguyễn Kỳ Minh chia sẻ khó khăn khi xử lý nạn hàng giả, hàng lậu trong TMĐT.

Ông Minh còn cảnh báo tình trạng lợi dụng TMĐT để vận chuyển "hàng cấm". Theo đánh giá của tổng cục Quản lý thị trường, chỉ 2 năm vừa qua, rất nhiều hàng hóa được mua bán, giao nhận là hàng giả, hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ. Ngoài trách nhiệm của chủ sàn giao dịch TMĐT hay chủ cửa hàng, đơn vị này còn đề cập đến trách nhiệm của đơn vị vận chuyển. “Đối với nhiều gói hàng chỉ ghi thông tin qua loa là dụng cụ kỹ thuật nhưng khi kiểm tra lại là hàng cấm như hơi cay, súng ống,... chúng tôi yêu cầu đơn vị giao nhận phải trả lời cho khách hàng về danh tính người gửi, thông tin hàng hóa,... nếu không muốn đối diện với nhiều rủi ro pháp lý.

Theo đó, đơn vị giao nhận phải kiểm tra hoá đơn chứng từ và đối chiếu kiểm tra trước khi chấp nhận giao nhận kiện hàng. Bởi trong thực tế, có nhiều doanh nghiệp giao nhận bỏ qua quy trình này để tăng lợi nhuận”, ông Minh cho biết.

Đồng thời ông Minh cũng khuyến cáo, trong trường hợp không thể hỗ trợ cơ quan chức năng tìm kiếm người gửi gói hàng bị kiểm tra, DN vận chuyển sẽ đối diện rủi ro bị xử lý về hành vi cố ý vận chuyển hàng nhập lậu nếu xe vận chuyển đang lưu thông trên đường.

Còn khi hàng đã nhập vào kho và bị phát hiện là hàng lậu hàng giả thì DN vận chuyển sẽ bị khép vào tội Cố ý tàng trữ hàng giả, hàng nhập lậu. Tình tiết sẽ tăng nặng hơn đối với hành vi cố ý giao nhận hàng hóa nhập lậu, vì đây là giai đoạn cuối của quá trình giao nhận.

Đại diện tổng cục Quản lý thị trường khẳng định sẽ tiếp tục chỉ đạo cục Quản lý thị trường các tỉnh, thành phố tăng cường công tác kiểm tra, xử lý sai phạm trên môi trường mạng như bán hàng online, các tài khoản livetream bán hàng... nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng của DN và người tiêu dùng.   

Thành Nhân

Bài đăng trên ấn phẩm Đời sống & Pháp luật số Thứ Năm (182)