Phải sửa Hiến pháp nếu bỏ đơn vị hành chính cấp huyện

Tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, chính sách

Sáng 28/2, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố 3 luật đã được Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ 9 vừa qua.

Về Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025, ông Vũ Chiến Thắng - Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, Luật lần này thiết kế các điều về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, ủy quyền, là căn cứ pháp lý quan trọng mang tính nguyên tắc để phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ và mối quan hệ giữa Chính phủ với các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, cơ quan thực hiện quyền tư pháp; mối quan hệ giữa Chính phủ với chính quyền địa phương.

Nguyên tắc thiết kế của Luật lần này được xem là một đột phá lớn, một quyết định mang tính lịch sử của Quốc hội khi lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp của nước ta Quốc hội giao cho Chính phủ thực hiện những nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, chưa có tiền lệ, trong một thời điểm lịch sử đặc biệt của đất nước.

"Đây là một quyết định táo bạo, thể hiện sự "đột phá về tư duy lập pháp", thể hiện tinh thần đổi mới, dám nghĩ, dám làm của Chính phủ trong đề xuất xây dựng Luật và tinh thần đổi mới mạnh mẽ trong công tác lập pháp của Quốc hội", ông Thắng nêu.

Ông Vũ Chiến Thắng - Thứ trưởng Bộ Nội vụ phát biểu tại họp báo. (Ảnh: Trọng Quỳnh)

Đối với Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, ông Thắng cho biết, Luật được thiết kế xây dựng trên cơ sở 3 nguyên tắc cơ bản.

Một là, luật quy định các nguyên tắc về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền của chính quyền địa phương.

Hai là, luật tạo hành lang pháp lý để xử lý những vấn đề thực tiễn, tháo gỡ "điểm nghẽn về thể chế, chính sách" nhằm thực hiện được ngay các quan điểm chỉ đạo của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương.

"Việc này nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương theo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"; "cấp nào giải quyết hiệu quả hơn thì giao nhiệm vụ, thẩm quyền cho cấp đó", Thứ trưởng Bộ Nội vụ nói.

Ba là, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, theo đó luật chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc nhằm bảo đảm tính ổn định lâu dài của luật, đồng thời dự liệu các vấn đề có thể thay đổi, biến động theo từng thời kỳ phát triển của đất nước để giao Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ quy định.

Liên quan điểm mới về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, ủy quyền, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng cho biết, Luật quy định 7 nguyên tắc phân định thẩm quyền, trong đó xác định rõ nội dung và phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn mà chính quyền địa phương được quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả.

Để khuyến khích tinh thần chủ động, sáng tạo của địa phương, Luật bổ sung quy định "chính quyền địa phương được chủ động đề xuất với cơ quan có thẩm quyền về việc phân quyền, phân cấp cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng và điều kiện thực tiễn của địa phương".

Tiếp tục nghiên cứu bỏ cấp hành chính trung gian

Trả lời tại họp báo liên quan đến cấp hành chính ở địa phương, bà Nguyễn Phương Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp của Quốc hội cho biết, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 ban hành tại thời điểm này là phù hợp với Hiến pháp năm 2013. Theo đó, các đơn vị hành chính vẫn đang duy trì theo 3 cấp tỉnh, huyện, xã. Các quy định về tổ chức Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, các cấp chính quyền địa phương vẫn phải đảm bảo theo quy định của Hiến pháp.

"Trong các quy định hiện nay, như trong Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương cơ bản vẫn bám sát theo quy định của Hiến pháp 2013", bà Thuỷ nói.

Bà Nguyễn Phương Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp của Quốc hội. (Ảnh: Trọng Quỳnh)

Bà Thuỷ cho biết, Kết luận 126 của Bộ Chính trị ngày 14/2/2025 đã đặt ra yêu cầu và nhiệm vụ mới cho việc sắp xếp, tổ chức bộ máy Nhà nước, đặc biệt là đối với các địa phương. Trong đó có đưa ra yêu cầu tiếp tục nghiên cứu bỏ cấp huyện - cấp hành chính trung gian.

"Trong trường hợp nếu có chỉ đạo triển khai vấn đề trên thì phải tính đến việc sửa đổi Hiến pháp năm 2013, bởi Điều 110 của Hiến pháp đã quy định rõ về hệ thống các cấp đơn vị hành chính của nước ta", bà Thuỷ nhấn mạnh.

Đối với quy trình sửa đổi Hiến pháp, bà Thuỷ cho biết sẽ phải thực hiện theo Điều 120 của Hiến pháp. Theo đó, trên cơ sở đề nghị của Chủ tịch nước, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ hoặc của 1/3 tổng số đại biểu Quốc hội thì Quốc hội sẽ xem xét việc cần sửa Hiến pháp hay không.

"Trên cơ sở đề nghị đó, nếu được 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội đồng ý thì sẽ chuyển sang giai đoạn nghiên cứu để sửa đổi bổ sung Hiến pháp. Quốc hội sẽ thành lập uỷ ban sửa đổi, dự thảo Hiến pháp. Để thực hiện công việc này, uỷ ban được lập ra sẽ tổ chức các công tác nghiên cứu, đưa ra dự thảo sửa đổi Hiến pháp, tổ chức lấy ý kiến nhân dân cả nước về nội dung sửa đổi Hiến pháp. Sau đó sẽ báo cáo với Quốc hội để thông qua chủ trương sửa đổi này.

"Cùng với việc sửa đổi Hiến pháp thì chắc chắn phải điều chỉnh các quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương, liên quan các cấp hành chính, các cấp chính quyền, điều chỉnh nhiệm vụ của các cấp chính quyền đang từ 3 cấp sang 2 cấp. Các cơ quan đang trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin khi có chủ trương", bà Nguyễn Phương Thủy nói.

Điều 110 Hiến pháp quy định

1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:

Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương;

Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;

Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường;

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

2. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.