Nước đi bất ngờ của Tổng thống Trump khiến Ukraine choáng váng, không kịp trở tay

Kyiv Post đưa tin, đã một tuần đã trôi qua kể từ khi Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) ngừng hoạt động trên toàn thế giới, ngoại trừ Ai Cập và Israel. Các chương trình hỗ trợ cho Ukraine ngay lập tức rơi vào tình trạng mất phương hướng và không biết tương lai sẽ ra sao.

Ban đầu, việc Nhà Trắng đình chỉ viện trợ được tuyên bố là quyết định tạm thời, chỉ kéo dài trong 3 tháng để tiến hành kiểm toán các khoản chi tiêu của USAID.

Tuy nhiên, các triển vọng về viện trợ mới đã trở nên ngày một mờ nhạt, kể từ khi ban lãnh đạo USAID bị cho nghỉ phép.

Sau đó, tỷ phú Elon Musk, người đàn ông giàu nhất thế giới, được chính quyền Tổng thống Donald Trump giao nhiệm vụ xác định và cắt giảm lãng phí của chính phủ thông qua Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) không chính thức, tuyên bố rằng USAID “không thể sửa chữa được” và khẳng định ông Trump đã đồng ý với đề xuất đóng cửa hoàn toàn USAID.

Tin tức này gây sốc đối với Ukraine và dẫn đến việc tạm dừng hàng loạt dự án được coi là quan trọng sống còn đối với Ukraine - quốc gia đang dành toàn bộ ngân sách của mình cho quốc phòng để đối phó với Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

Ukraine mất gì khi bị cắt viện trợ?

“Tổ chức của chúng tôi vừa nhận được một cuộc gọi điện thoại nói rằng mọi hoạt động đã bị đình chỉ. Thật là một cú sốc, và bây giờ tôi không thể nói với nhân viên của mình bất cứ điều gì ngoại trừ việc chúng tôi đang cố gắng hỗ trợ họ”, giám đốc của một tổ chức là bên thụ hưởng USAID tại Ukraine, nơi cung cấp viện trợ cho những người tị nạn trong nước, cho biết.

Hiện tại, tất cả các tổ chức bị ảnh hưởng đang cố gắng giữ chân nhân viên cho đến khi quá trình kiểm toán hoàn tất – nếu thực sự có cuộc kiểm toán.

“Ba tháng là một thời gian dài. Điều quan trọng là mọi người cần phải chờ đợi, vì tình hình có thể thay đổi”, một quan chức tại khu vực miền nam Ukraine cho biết.

Việc dừng các hoạt động của USAID có thể gây ra hậu quả nặng nề đối với một quốc gia đang kiệt quệ và phải chi toàn bộ ngân sách để tăng sức mạnh của lực lượng ở tiền tuyến.

Theo Văn phòng Nội các và trang web của USAID, tính đến ngày 31/12/2024, có 39 chương trình của USAID đang hoạt động tại Ukraine, với tổng ngân sách là 4,28 tỷ USD- chiếm khoảng 2% GDP của Ukraine và là một số tiền đáng kể.

Các nhà máy điện của USAID tại Kharkiv. Ảnh: Kyivpost

Số tiền viện trợ được chi tiêu như thế nào?

Kể từ khi cuộc xung đột Nga-Ukraine nổ ra, USAID đã phân bổ: 2,6 tỷ USD cho viện trợ nhân đạo; 5 tỷ USD cho phát triển; 30 tỷ USD cho hỗ trợ ngân sách trực tiếp.

"Đây thực sự là chương trình viện trợ hậu phương của chúng tôi. Nếu không có nó, nhiều chương trình phục hồi, sửa chữa và tái thiết sau các cuộc pháo kích - bao gồm cả trong lĩnh vực năng lượng - sẽ không thể thực hiện được", một quan chức Ukraine giấu tên nói với Kyiv Post.

Cựu cố vấn tổng thống Ukraine, ông Anatoliy Tkachuk, giải thích rằng viện trợ của USAID ưu tiên cả hỗ trợ chung cho hậu phương Ukraine và các cuộc cải cách.

"Viện trợ từ USAID được chia thành các khối lớn. Đầu tiên là chi tiêu trực tiếp của chính phủ, nghĩa là chuyển tiền mặt trực tiếp vào ngân sách, từ đó nhiều khoản lương và lương hưu đã được chi trả. Có lẽ quan trọng nhất là khối thứ hai, khối phát triển. Khối này bao gồm phần lớn các dự án cơ sở hạ tầng và năng lượng.

Đặc biệt, 850 triệu USD đã được phân bổ cho sửa chữa, các nhà máy nhiệt điện nhỏ chạy bằng khí đốt và các công trình bảo vệ cho các cơ sở hạ tầng, một con số lớn hơn nhiều so với những gì Ukraine có thể tự phân bổ. Điều này cũng bao gồm hỗ trợ cho lĩnh vực nông nghiệp", ông giải thích.

Cựu cố vấn tổng thống Ukraine, ông Anatoliy Tkachuk. Ảnh: Facebook

Sau cuộc tấn công của Nga vào Kharkov vào tháng 5/2024, USAID đã nhanh chóng cung cấp cho thành phố hơn 100 máy phát điện công suất lớn, cho phép cung cấp điện độc lập cho tất cả các bệnh viện, trường học, tòa nhà hành chính và nhiều cơ sở công nghiệp.

Ngoài ra, hơn 30 nhà máy điện đồng phát, vài chục máy biến áp và các trạm nồi hơi di động với công suất lên tới 1.500 kW mỗi trạm đã được cung cấp. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định hệ thống năng lượng của Kiev và Kharkov - hai thành phố lớn nhất của Ukraine - trong bối cảnh các cuộc tấn công dữ dội.

Tuy nhiên, việc tạm ngừng USAID không chỉ tác động với các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng tại Ukraine.

“Chúng tôi đã có một dự án với USAID để xây dựng một hệ thống thủy lợi, vì khu vực của chúng tôi – Odessa – rất khô hạn”, người đứng đầu một cộng đồng ở khu vực Odessa cho biết. “Chúng tôi đã hoàn thành một phần, nhưng một số phần vẫn chưa hoàn thành vì sự hợp tác với USAID đã bị cắt đứt đột ngột”.

“Do đó, chúng tôi sẽ không có hệ thống hoàn chỉnh trước khi bắt đầu công việc đồng áng vào mùa xuân", lãnh đạo của một cộng đồng ở vùng Odesa thông tin.

Nhà máy điện USAID tại Zhytomyr. Ảnh: Kyivpost

Bên cạnh đó, 250 triệu USD cũng được phân bổ cho các sáng kiến ​​nhân đạo, chẳng hạn như hầm trú ẩn tên lửa trong trường học, máy tính xách tay cho giáo viên và bảng trắng tương tác trong lớp học. Khoảng 400 triệu USD được chuyển đến lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, tài trợ cho thuốc thiết yếu cho bệnh nhân bị bệnh nặng, vắc-xin và thiết bị y tế.

“Đây là một đòn giáng khó có thể bù đắp được”, ông Tkachuk nói. “Nhờ có sự hỗ trợ này, Ukraine đã có thể chuyển hướng đáng kể các quỹ sang cho các lực lượng vũ trang để đối phó với Nga”.