Nhiều thí sinh chọn ngành "hot" rồi vỡ mộng, chuyên gia vạch trần "sự thật tàn khốc" về thị trường lao động "thời AI"

Trước ngưỡng cửa đại học, học sinh cuối cấp đang đứng trước bài toán khó: Nên chọn ngành theo sở thích cá nhân, năng lực thực tế hay chạy theo xu hướng thời đại để không bị bỏ lại phía sau?

Cẩn trọng trước trào lưu "ngành hot"

Giải đáp băn khoăn này, VTC News dẫn lời ThS Trương Thị Ngọc Bích - Giám đốc Trung tâm thông tin và truyền thông trường Đại học Kinh tế - Tài chính TP.HCM (UEF) nhận định, trong kỷ nguyên số, điều cốt lõi không phải là việc học sinh đổ xô vào các ngành "gắn mác AI", mà là tìm ra ngành học phù hợp để có thể thích ứng lâu dài.

Theo ThS Bích, ở giai đoạn nước rút này, học sinh cần nghiêm túc quan sát để nhận diện "mã gen" tư duy của bản thân. Đó có thể là tư duy phân tích số liệu, thiên hướng tâm lý - xã hội, đam mê sáng tạo nội dung, khả năng làm việc với hình ảnh hay sự nhạy bén trong chiến lược kinh doanh. Hiểu rõ thế mạnh tư duy chính là chìa khóa để chọn đúng ngành và phương pháp học tập hiệu quả.

Bên cạnh đó, các em cần tìm hiểu kỹ bức tranh nghề nghiệp tương lai, bao gồm nhịp độ công việc, yêu cầu làm việc độc lập hay nhóm, cơ hội thăng tiến và sự biến động của nghề dưới tác động của AI.

"Dù chọn ngành nào, AI chỉ là công cụ hỗ trợ. Nền tảng kiến thức chuyên môn vững vàng, tư duy phản biện, khả năng học hỏi liên tục và kỹ năng làm việc với con người mới là những yếu tố quyết định giúp Gen Z đứng vững trong kỷ nguyên số", bà Bích nhấn mạnh.

Đồng quan điểm về sức hút của công nghệ, ThS Phạm Thái Sơn – Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, trường Đại học Công Thương TP.HCM (HUIT) cho biết, các ngành như Công nghệ thông tin, Tự động hóa, Điện tử… đang nhận được sự quan tâm lớn. Đây là nhu cầu thực tế của thị trường lao động chứ không phải trào lưu nhất thời.

Tuy nhiên, ông Sơn cảnh báo thí sinh không nên chạy theo số đông một cách mù quáng. Trong bối cảnh 4.0, công nghệ thông tin đã len lỏi vào hầu hết các lĩnh vực, do đó việc phân định rạch ròi một ngành "thuần công nghệ" để theo đuổi là chưa hợp lý.

Lời khuyên từ chuyên gia này là thí sinh cần xác định rõ đam mê, sau đó đánh giá năng lực bản thân xem có đáp ứng được yêu cầu chuyên môn hay không. Nếu chỉ có sở thích mà thiếu năng lực, việc cố chấp theo đuổi sẽ rất rủi ro. Ngoài ra, yếu tố điều kiện gia đình và vị trí địa lý cũng cần được cân nhắc để đảm bảo kế hoạch học tập khả thi.

5 nhóm ngành nghề khó bị thay thế

Chia sẻ sâu hơn về xu hướng nghề nghiệp dưới góc nhìn chuyên môn trên báo VietNamnet, PGS.TS Trần Thành Nam, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, dù không có sự tuyệt đối, nhưng vẫn có những nhóm ngành được dự báo là bền vững và ít lo ngại chuyện lỗi thời.

Cụ thể, ông Nam chỉ ra 5 nhóm ngành tiềm năng:

Nhóm ngành theo "làn sóng đổi mới sáng tạo" thứ 6: Bao gồm chuyển đổi xanh, tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Đây là các "nghề nghiệp xanh" đòi hỏi nhân lực trình độ cao.

Nhóm ngành công nghệ cốt lõi: Các lĩnh vực như khoa học máy tính, dữ liệu lớn (Big Data), an toàn thông tin vẫn duy trì "cơn khát" nhân lực trong nhiều năm tới.

Nhóm ngành chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp: Sự già hóa dân số và mức sống tăng cao thúc đẩy nhu cầu chăm sóc cá nhân hóa. Các ngành lão khoa, điều dưỡng và dịch vụ thẩm mỹ sẽ có đất diễn rộng mở.

Nhóm ngành tâm lý: Đây là lĩnh vực "bất khả xâm phạm" đối với máy móc, bởi công nghệ không thể thay thế sự thấu hiểu, đồng cảm và kỹ năng xử lý cảm xúc của con người.

Nhóm ngành giáo dục: Vai trò của người thầy, người định hướng luôn cần thiết ở mọi thời đại. Tuy nhiên, ông Nam lưu ý triết lý giáo dục sẽ thay đổi. Người thầy phải mở rộng vai trò từ "người dạy" sang "người kiến tạo môi trường học tập" và thiết kế trải nghiệm.

Kết luận vấn đề, PGS.TS Trần Thành Nam khẳng định những ngành nghề liên quan đến kỹ năng và nhận thức bậc cao sẽ khó bị đào thải. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng không có ngành nào là "ngoại lệ" vĩnh viễn. Để không bị máy móc chiếm lĩnh vai trò, người lao động bắt buộc phải liên tục nâng cao kỹ năng nghề nghiệp của mình.