Nhiều sinh viên, học sinh giỏi vẫn bị lừa trên không gian mạng

Mặc dù đã có rất nhiều cảnh báo, tình trạng lừa đảo trực tuyến vẫn tiếp diễn, nhắm vào cả những đối tượng được đánh giá là thông minh, giỏi giang, và có trình độ cao như học sinh, sinh viên. Thông tin đáng báo động này được các chuyên gia đưa ra tại sự kiện Cyber Peace diễn ra gần đây tại Hà Nội. Sự kiện này là một phần của chuỗi hoạt động tiếp nối Công ước Hà Nội 2025 và chiến dịch “Không một mình”, với mục tiêu chung là xây dựng một không gian số an toàn và nhân văn hơn cho giới trẻ.

Vietnamnet cho biết, theo Trung tá, tiến sĩ Lưu Xuân Văn, giảng viên Khoa An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Học viện An ninh Nhân dân, hiện nay các đối tượng phạm tội mạng có nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi để dụ dỗ, đe dọa học sinh, sinh viên, gây ra nhiều thiệt hại về tâm lý, tài chính, sức khỏe, trong đó tập trung vào 4 thủ đoạn chính.

Đầu tiên, các đối tượng có thể mạo danh cán bộ công an hoặc cơ quan chức năng nhằm đe dọa rằng các em đang vướng vào thủ tục pháp lý. Từ đó, chúng yêu cầu các em thực hiện những hoạt động theo kịch bản được giăng sẵn, dẫn dụ chuyển tiền hoặc tham gia các hoạt động bất hợp pháp.

Ngoài ra, tội phạm mạng có thể tạo website hoặc diễn đàn giả mạo để thu thập thông tin cá nhân, sau đó dùng chính những dữ liệu này để xây dựng kịch bản lừa đảo người thân, bạn bè của nạn nhân.

Chúng cũng có thể lợi dụng lỗ hổng bảo mật để lấy thông tin nhạy cảm, quan trọng của học sinh, sinh viên nhằm tấn công, đe dọa.

Không những vậy, thông qua mạng xã hội, các đối tượng có thể tạo ra thông tin sai lệch nhằm định hướng dư luận, từ đó dẫn dắt các học sinh, sinh viên thực hiện những hoạt động trái pháp luật.

Trung tá Lưu Xuân Văn cho rằng những thủ đoạn này dù không mới và đã được cảnh báo rất nhiều, nhưng rất nhiều học sinh, sinh viên có trình độ, hiểu biết tốt, thậm chí học rất giỏi và thông minh… vẫn bị lừa đảo.

Nguyên nhân là do các em được tiếp cận với công nghệ từ sớm, sử dụng nhiều dịch vụ trên không gian mạng, trong khi đó, kỹ năng số của các em còn yếu, hiểu biết pháp luật chưa đầy đủ, dẫn tới việc bị các đối tượng xấu dẫn dắt.

Nhiều học sinh, sinh viên có năng lực, trình độ, ham học hỏi từ những thông tin trên mạng, nhưng các thông tin này thường thật giả lẫn lộn. Giữa “ma trận” ấy, đôi khi các em quá tự tin vào bản thân, không quan tâm đến cảnh báo nên dễ trở thành nạn nhân.

Theo GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cho biết một nghiên cứu của viện khảo sát hai nhóm học sinh, gồm nhóm có năng lực rất tốt về công nghệ thông tin và nhóm ở mức trung bình.

Kết quả bất ngờ là những học sinh có năng lực tốt về công nghệ thông tin lại có kỹ năng an toàn số thấp hơn.

"Việc có kiến thức hay khả năng công nghệ không đồng nghĩa với việc các em có đủ kỹ năng để đối phó với nguy cơ lừa đảo trên không gian mạng", ông Vinh nhìn nhận.

Từ những cảnh báo trên, các chuyên gia cho rằng cần phải giáo dục kỹ năng số cho học sinh, sinh viên để phòng tránh rủi ro và lừa đảo trên không gian mạng.

Theo Tạp chí Tri thức, bà Lê Anh Lan, chuyên gia giáo dục tại UNICEF Việt Nam, nhận định bảo vệ trẻ em trên không gian mạng nên tập trung vào việc trao quyền và xây dựng trách nhiệm đạo đức cho trẻ, thay vì chỉ tập trung vào việc cấm đoán hay chỉ ra rủi ro.

Các em cần được định hướng và và tạo điều kiện để làm chủ công nghệ, sử dụng công nghệ như một công cụ để phát triển tư duy phản biện, kỹ năng trình bày, đặt câu hỏi và sáng tạo nội dung, từ đó nâng cao trách nhiệm và đạo đức số.

Bà Lan cũng cho biết quan điểm của UNICEF là phải chuẩn bị kỹ năng cho trẻ em từ rất sớm, ngay từ bậc mầm non.

"Dù người lớn có muốn hay không, trẻ em ở độ tuổi mầm non vẫn được tiếp xúc với môi trường số", bà Lan nói. Vì vậy, vấn đề không phải là độ tuổi nào nên cho các em tiếp xúc, mà là người lớn phải chuẩn bị những kỹ năng tốt nhất để hỗ trợ và tạo môi trường tốt nhất cho trẻ.

Về phía phụ huynh, trung tá Lưu Xuân Văn lưu ý một số dấu hiệu nhận biết học sinh, sinh viên đang vướng vào các vấn đề liên quan đến tội phạm mạng hoặc đang bị lạm dụng. Phụ huynh cần nắm và hỗ trợ các em kịp thời.

Theo đó, các em có thể tham gia các hoạt động trên không gian mạng nhiều hơn, thiếu trung thực khi chia sẻ thông tin, có xu hướng thu mình hơn với gia đình, xã hội. Ngoài ra, các em có sự thay đổi đột ngột về lịch trình hoạt động, các mối quan hệ xã hội...