Ngỡ ngàng với nhà tù nhân đạo đẹp như khu nghỉ dưỡng ở Bắc Cực

Một nhà tù nhân đạo sắp đi vào hoạt động ở Greenland khiến truyền thông ngỡ ngàng vì thiết kế tuyệt đẹp, không khác gì một khu nghĩ dưỡng.

Ẩn mình trong cảnh quan tuyệt đẹp Bắc Cực với tầm nhìn rộng rãi tới những ngọn núi đầy tuyết lấp lánh, Ny Anstalt có thể dễ dàng bị nhầm lẫn với khu nghỉ dưỡng trượt tuyết sang trọng. Tuy nhiên, nơi đây đích thực là một nhà tù.

Ny Anstalt sẽ đi vào hoạt động từ năm 2019 và không phải là một nhà tù bình thường. Thực chất, nhà tù này sẽ là một "nhà tù nhân đạo" - cơ sở cải huấn tập trung đến việc khôi phục quan điểm đạo đức của các tội phạm thông qua nhiều thiết kế tích cực hơn là trừng phạt. Những người ủng hộ "trừng phạt nhân đạo" tin rằng nếu các nhà tù bắt chước các điều kiện của cuộc sống bình thường, càng nhiều càng tốt, những người vi phạm có cơ hội tái hòa nhập thành công tốt hơn trong xã hội, và ít có khả năng tái phạm.

Ny Anstalt, không chỉ là một thành tựu kiến ​​trúc đỉnh cao cho quốc gia tự trị Greenland mà còn ẩn chứa hy vọng sẽ chấm dứt vấn đề nhân quyền tồn tại trong nhiều thập kỷ.

Một quốc gia thiếu nhà tù

Thành phố Nuuk nằm gần mũi phía Nam của đảo Greenland - một quốc gia tự trị thuộc Đan Mạch, gần Bắc cực. Với 56.000 cư dân, Greenland là quốc gia có mật độ dân số thấp nhất trên thế giới.

Trên khắp vùng hoang dã này, chỉ có 6 nhà tù với sức chứa chung là 154 tù nhân. Greenland điều hành một hệ thống nhà tù độc lập "mở", với nhiều tù nhân được phép rời khỏi cơ sở để làm việc, nghiên cứu, hoặc thậm chí đi săn, trước khi trở về vào ban đêm. Kết quả là, quốc gia này không hề có một nhà tù nào có mức độ an ninh đảm bảo.

Nhiều quốc gia Bắc Âu có tỷ lệ tội phạm cực thấp, ví dụ ở Iceland chỉ có 3 vụ giết người vào năm 2015, theo thống kê của Liên minh châu Âu. Thế nhưng, Cơ quan Kiểm sát và Quản chế nhà tù Đan Mạch lại nói rằng tỷ lệ công dân bị đưa đến nhà tù ở Greenland cao gấp 3 lần so với các nước Bắc Âu khác.

Khi Ny Anstalt mở cửa, những nhà tù hiện tại ở Nuuk, vốn được xây dựng từ những năm 1960 sẽ đóng của và tất cả các tù nhân sẽ được chuyển đến cơ sở mới.

Thiết kế nhà tù như một ngôi làng nhỏ

Vào năm 2013, Cơ quan Kiểm soát và Quản chế nhà tù Đan Mạch - nơi quản lý cả hệ thống nhà tù ở Greenland đã khởi động cuộc thi thiết kế nhà tù mới ở Nuuk. Một nhóm bao gồm 2 công ty kiến ​​trúc Đan Mạch là Friis & Moltke và Schmidt Hammer Lassen đã đánh bại 5 đối thủ khác để giành được hợp đồng.

Các kiến ​​trúc sư nói họ thiết kế, thi công Ny Anstalt vì coi đây như một cơ hội để giúp giải quyết các vấn đề xã hội của Greenland. Giám đốc dự án Jette Birkeskov Mogensen nói: "Tìm hiểu các tù nhân và suy nghĩ về những điều kiện đưa họ đến tình trạng này đã ảnh hưởng sâu sắc đến tôi. Cung cấp cho họ một môi trường tốt để cải tạo cũng là một trách nhiệm lớn".

Thomas Ruus Christensen, kiến ​​trúc sư thiết kế hàng đầu của Ny Anstalt, nói rằng nhà tù đã giành giải thưởng Kiến trúc Thế giới được thiết kế để hoạt động giống như một ngôi làng nhỏ. Ở đây có đầy đủ các khu nhà ở, nơi làm việc, cơ sở giáo dục, thể thao, thư viện, trung tâm y tế và nhà thờ".

Nhà tù rộng 8.000 mét vuông, có 76 ô, trong đó 40 ô sẽ được đóng kín, dành cho các tù nhân phạm tội hình sự nghiêm trọng; 36 ô “mở” cho những người phạm tội nhẹ hơn. Những tù nhân có được đặc quyền sẽ được phép di chuyển đến Nuuk để làm việc và kiếm được tiền lương trước khi trở về nhà tù vào ban đêm.

Các ô đều rộng khoảng 12 mét vuông nhưng có cửa số có thể nhìn qua Sermitsiaq - một ngọn núi cao chót vót trên hòn đảo ngoài khơi. Điều đặc biệt là các cửa sổ này đều không có thanh chắn. Christensen nói rằng triển vọng hoang dã này là một ưu tiên khi thiết kế: "Họ không thể thoát khỏi nhà tù vì nơi này được bao quanh bởi một bức tường cao, nhưng bạn có thể nhìn vào những lời xa xôi đẹp đẽ và ít nhất cũng có được sự tự do trong tâm trí”.

Mặc dù là tòa nhà hiện đại song Ny Anstalt sẽ được trang trí bằng những cây nến truyền thống của Greenland. Christensen nói: "Có một ngôn ngữ nghệ thuật rất đặc biệt ở Greenland. Chúng tôi đưa các nghệ sĩ địa phương đến trang trí những khu vực chung với các bức tranh phong cảnh và thiết kế truyền thống, khắc các vệt động vật vào thành vách".

Thiết kế thậm chí đã được sử dụng để quản lý an ninh tại cơ sở. "Ngục tù được thiết kế qua 3 cấp độ cho phép các vệ sĩ quản lý luồng người giữa những khu vực khác nhau và kiểm soát việc tù nhân gặp nhau", Mogenson giải thích. Điều này làm giảm khả năng xảy ra bạo lực.

"Các lính canh không cần vũ khí, và có thể phát triển mối quan hệ tốt đẹp hơn với tù nhân, điều này rất cần thiết cho việc thay đổi nhận thức", kiến trúc sư Mogenson nói thêm.

Nhà tù nhân đạo hoạt động như thế nào?

Các quốc gia vùng Scandinavia (Bắc Âu) luôn đi đầu trong thiết kế nhà tù nhân đạo vì "xã hội của họ được đặc trưng bởi một đất nước có phúc lợi tốt và mức độ tin tưởng tương đối cao", theo Yvonne Jewkes, giáo sư về Tội phạm học tại Đại học Kent (Anh).

"Cũng có một ý tưởng cổ đại ở Scandanavia rằng vẻ đẹp ảnh hưởng đến văn minh. Cho dù đó là cốc cà phê hay nhà tù, thiết kế của Đan Mạch luôn rất có phong cách", Jewkes nói.

Năm 2010, một tiêu chuẩn vàng mới cho loại nhà tù nhân đạo này được thiết lập bởi nhà tù  Halden – dành cho 227 tù nhân, kiểm soát an ninh cao ở Nauy. Nhà tù này có các phòng tập thể dục, tường đá leo núi, đường chạy bộ, sân bóng đá, thư viện, phòng thu âm, phòng khám nha khoa và khu gia đình - nơi các tù nhân có thể ở lại qua đêm với người yêu, vợ hay con cái họ.

Theo ông Jewkes, một nhà tù được thiết kế nhân đạo có thể giúp thúc đẩy ý thức, quốc tịch và hy vọng cho tương lai, điều này rất quan trọng bởi vì "đến một thời điểm nào đó, phần lớn các tù nhân sẽ được thả ra".

Tuy nhiên, việc xây dựng, duy trì nhà tù nhân đạo cũng bị coi là rất tốn kém. Để vận hành nhà tù Halden, Na Uy phải chi ra tới 150.000 USD cho mỗi tù nhân mỗi năm trong khi phí trung bình hàng năm cho mỗi tù nhân tại Anh và xứ Wales chỉ khoảng 50.000 USD. Chi phí điều hành của Ny Anstalt chưa được báo cáo dự kiến hoàn chỉnh. Nathanielsen nói: "Chắc chắn nó sẽ làm tăng ngân sách hiện tại, nhưng xét về yếu tố con người thì việc đưa nhà tù vào hoạt động lại rất đáng giá”.

"Mọi người đang sống trong các cộng đồng nhỏ ở Greenland, và cuối cùng, các tù nhân cũng phải quay trở lại với cộng đồng. Để ngăn ngừa tội phạm gia tăng trong tương lai, chúng tôi muốn cố gắng thúc đẩy sự thay đổi trong từng cá nhân".

PHƯƠNG PHƯƠNG (Theo CNN)