Nghị quyết 66-NQ/TW - Từ tư duy thể chế đột phá đến yêu cầu đổi mới hệ thống pháp luật

Sự kiện khoa học chính trị quan trọng

Ngày 16/9, tại Tp.HCM, dưới sự chỉ đạo của Hội Luật gia Việt Nam, Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh Quốc tế (IBLA) phối hợp với Tạp chí Pháp lý long trọng tổ chức Hội thảo khoa học “Đưa Nghị quyết 66-NQ/TW vào cuộc sống - Yêu cầu, cơ chế và giải pháp thực thi”.

Hội thảo thu hút sự tham gia của các GS, TS, nhà khoa học đầu ngành Luật khoa: TS. Trần Công Phàn - Phó Bí thư Đảng ủy, Phó Chủ tịch thường trực Hội Luật Gia Việt Nam; TS. Nguyễn Thị Sơn - Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh Quốc tế (IBLA); Bà Lê Thị Mai Phương, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh Quốc tế (IBLA), Tổng biên tập Tạp chí Pháp lý; TS. Nguyễn Hà Thanh – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Ban Nội chính Trung ương; GS.TS. Phan Trung Lý - nguyên Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của Quốc hội; TS. Hà Công Anh Bảo – Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương; PGS.TS. Nguyễn Thanh Nam – Chủ tịch Hội đồng Quản lý, Viện Nghiên cứu, Đào tạo Kinh tế - Tài chính; TS. Phạm Thu Hương – UVBCH, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận, Đảng ủy MTTQ và các đoàn thể Trung ương...

Phát biểu tại Hội thảo, TS. Trần Công Phàn cho biết: “Nghị quyết 66-NQ/TW không chỉ là định hướng chiến lược mà còn là “đòn bẩy” thể chế để Hội Luật gia Việt Nam vượt qua những khó khăn, khẳng định vai trò của mình một cách mạnh mẽ hơn. Đồng thời đặt ra trách nhiệm quan trọng cho giới Luật gia trong việc góp phần kiến tạo hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, minh bạch, khả thi và thượng tôn Hiến pháp để pháp luật thực sự trở thành động lực trung tâm cho phát triển đất nước".

"Tinh thần của Nghị quyết 66-NQ/TW đã mở ra một không gian và yêu cầu mới để Hội Luật gia Việt Nam phát huy vai trò của mình một cách mạnh mẽ hơn”, TS. Trần Công Phàn nói.

TS. Trần Công Phàn phát biểu tại Hội thảo Khoa học ngày 16/9.

Hội thảo mở đầu với Chuyên đề 1, TS. Lê Đông Triều, Phó Viện trưởng thường trực Viện Khoa học pháp lý và Kinh doanh quốc tế sẽ thay mặt Ban Tổ chức điều hành và dẫn dắt các nội dung trao đổi: “Nghị quyết 66-NQ/TW - Tư duy thể chế đột phá và yêu cầu đổi mới hệ thống pháp luật”. Bốn tham luận của các học giả đã làm rõ vai trò của Nghị quyết 66-NQ/TW không chỉ như một văn bản chỉ đạo, mà còn là tuyên ngôn về tư duy thể chế mới - coi pháp luật là động lực trung tâm cho phát triển đất nước.

Ở góc độ quốc tế, TS. Nguyễn Hà Thanh phân tích kinh nghiệm nhiều nước, chỉ ra rằng liêm chính và minh bạch trong xây dựng luật là điều kiện tiên quyết để pháp luật trở thành động lực phát triển. Trong khi đó, ThS. Nguyễn Thị Thanh Bình đề xuất các giải pháp cụ thể: ổn định cơ chế tài chính, nâng cao năng lực dự báo chính sách, phát triển nhân lực pháp lý chất lượng cao, đồng thời tăng cường giám sát và phản biện xã hội.

Chuyên đề 1 đã đặt nền móng lý luận và thực tiễn cho toàn bộ hội thảo, khẳng định Nghị quyết 66 là sự đột phá về tư duy thể chế, mở đường cho hệ thống pháp luật kiến tạo, minh bạch và hiện đại, qua đó trở thành động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chuyên đề 2 của Hội thảo tập trung vào chủ đề “Vai trò, thực trạng và giải pháp phát huy hiệu quả hoạt động của Hội Luật gia Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW”. Sáu tham luận đã khẳng định: Nghị quyết 66-NQ/TW chỉ thực sự đi vào đời sống nếu Hội Luật gia Việt Nam phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng, phổ biến, phản biện và giám sát pháp luật.

Các học giả nhấn mạnh Hội cần chuyển từ hoạt động phổ biến truyền thống sang tham gia sâu vào quá trình xây dựng và hoạch định chính sách, nâng cao uy tín tư vấn cho Đảng và Nhà nước. Đồng thời, Hội phải chuyên nghiệp hóa đội ngũ luật gia, mở rộng liên kết với các viện nghiên cứu, hội nghề nghiệp và cơ quan nhà nước, cũng như đồng hành với doanh nghiệp trong tháo gỡ vướng mắc pháp lý.

Từ thực tiễn triển khai tại các chi hội cơ sở, chuyên đề cho thấy tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW đang dần được cụ thể hóa, gắn với những hoạt động thiết thực của hội viên. Hội Luật gia Việt Nam không chỉ là một tổ chức xã hội - nghề nghiệp, mà là lực lượng nòng cốt trong công cuộc đổi mới pháp luật, đồng hành cùng Nhà nước và nhân dân để biến pháp luật thành động lực phát triển đất nước.

Hội thảo khoa học về triển khai Nghị quyết 66-NQ/TW đã dành Chuyên đề 3 để bàn sâu về chủ đề “Hoàn thiện thể chế, nâng cao chất lượng xây dựng và thi hành pháp luật”. Chín tham luận được trình bày đã soi chiếu nhiều khía cạnh, từ phản biện xã hội, cơ chế phản hồi chính sách, đào tạo thu hút nhân lực pháp lý, vai trò viện nghiên cứu – báo chí cho đến chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tư pháp. Đặc biệt, điểm nhấn hiện đại của Chuyên đề 3 đến từ hai tham luận về công nghệ. Trong bài Chuyển đổi số trong lập pháp và thi hành pháp luật: Trí tuệ nhân tạo và dữ liệu mở - Thách thức và cơ hội.

Các đại biểu thống nhất quan điểm, muốn Nghị quyết 66-NQ/TW đi vào thực tiễn, hệ thống pháp luật phải vừa vững chắc về lý luận, linh hoạt trong áp dụng, vừa mở để toàn xã hội cùng tham gia kiến tạo. Nhiều ý kiến nhấn mạnh tầm quan trọng của cơ chế phản biện và phản hồi chính sách hai chiều, đổi mới đào tạo gắn với hội nhập, cũng như xây dựng đội ngũ chuyên gia pháp lý đủ tầm bảo vệ lợi ích quốc gia.

Bên cạnh đó, các tham luận chỉ ra vai trò đồng hành của viện nghiên cứu, báo chí trong giám sát lập pháp và thực thi pháp luật. Đặc biệt, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và mô hình “tòa án thông minh” được xem là giải pháp hiện đại hóa hoạt động tư pháp, tăng tính minh bạch và niềm tin của người dân.

Từ phản biện xã hội đến công nghệ pháp lý, Chuyên đề 3 đã phác họa rõ thông điệp: xây dựng pháp luật không chỉ là trách nhiệm của cơ quan nhà nước mà là quá trình chung của toàn xã hội, dựa trên nền tảng tri thức, khoa học và công nghệ, nhằm đưa Việt Nam tiến tới hệ thống pháp luật hiện đại, minh bạch và hội nhập. Một số ý kiến nhấn mạnh vai trò của truyền thông, báo chí trực tiếp tham gia vào quá trình xây dựng chính sách và đưa chính sách vào cuộc sống.

Chuyên đề 4 của Hội thảo tập trung vào chủ đề “Góp ý hoàn thiện pháp luật trong một số lĩnh vực cụ thể gắn với yêu cầu cải cách, hội nhập”. Với 9 tham luận, các đại biểu đã bàn sâu từ trọng tài thương mại, ngân hàng, đất đai, hình sự, sở hữu trí tuệ đến bảo vệ dữ liệu và vấn đề “không hình sự hóa” quan hệ dân sự, kinh tế.

Bàn về vấn đề trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là TMĐT ở chuyên đề 4, theo TS. Bùi Thị Hằng Nga, tranh chấp trong hoạt động kinh doanh là khó tránh khỏi, vì vậy cần có cơ chế giải quyết hiệu quả để bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên và củng cố niềm tin doanh nghiệp. Nghị quyết 66 cũng định hướng khuyến khích các phương thức ngoài tòa án như hòa giải, trọng tài thương mại.

Bà cho rằng trọng tài thương mại có ưu điểm nhanh gọn, chuyên môn sâu, nhưng tại Việt Nam vẫn chưa được phổ biến, nhiều doanh nghiệp chọn trung tâm trọng tài nước ngoài. Nguyên nhân chính là Luật Trọng tài 2010 còn hạn chế, đặc biệt về thẩm quyền giải quyết (nhất là tranh chấp liên quan đất đai) và hiệu lực thi hành phán quyết, khi phán quyết trọng tài vẫn có thể bị tòa án hủy bỏ. Theo TS. Hằng Nga, để khuyến khích doanh nghiệp tin tưởng chọn trọng tài, pháp luật cần được sửa đổi, mở rộng thẩm quyền và bảo đảm hiệu lực thi hành phán quyết.

TS. Nguyễn Thị Sơn cho rằng, cần phổ cập kiến thức công nghệ số cho người dân, đặc biệt trong giao dịch trực tuyến để tránh rơi vào bẫy lừa đảo ngân hàng. Bà kể chính bản thân từng suýt bị kẻ gian đánh cắp tiền trong tài khoản thông qua email giả mạo, nhưng may mắn phát hiện kịp thời. Bà cũng lưu ý đến vai trò của trưng cầu dân ý, đề nghị có cơ chế rõ ràng hơn để người dân được tham gia ý kiến trong các vấn đề quan trọng.

Trao đổi bên lề Hội thảo với Đời sống & Pháp luật về việc triển khai Nghị quyết 66-NQ/TW, TS. Trần Công Phàn nhấn mạnh, hệ thống pháp luật nước ta về cơ bản đã khá đầy đủ, song khâu tổ chức thực hiện vẫn còn nhiều hạn chế. Theo ông, điểm đột phá quan trọng hiện nay không chỉ nằm ở việc ban hành văn bản, mà phải tập trung vào đổi mới cách thức thực thi để pháp luật thực sự đi vào cuộc sống.

TS. Trần Công Phàn cho rằng, quá trình xây dựng pháp luật cần thay đổi tư duy, không chỉ dừng lại ở các hội thảo hình thức mà phải mở rộng kênh tiếp nhận ý kiến nhân dân, đa dạng hóa hình thức phản biện và bảo đảm tính khách quan, sát thực tiễn. Song song đó, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp luật cũng mang tính cấp thiết. Một đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, có chuyên môn và tinh thần trách nhiệm cao sẽ là nền tảng để tham gia xây dựng, tổ chức và giám sát thi hành pháp luật hiệu quả hơn.

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, TS. Trần Công Phàn nhấn mạnh vai trò của hợp tác quốc tế. Việc học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ thực tiễn từ các quốc gia khác không chỉ giúp hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nước mà còn tạo điều kiện để Việt Nam tham gia sâu hơn vào các chuẩn mực chung. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cũng cần được chú trọng, với tinh thần lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm.

TS. Trần Công Phàn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động nghiên cứu và tư vấn khoa học, cần đầu tư nhiều hơn cho các viện, trung tâm nghiên cứu pháp luật để có cơ sở khoa học, khách quan trong xây dựng và thực thi pháp luật. Trách nhiệm của các cấp hội luật gia, không chỉ đồng hành cùng quá trình tổ chức thi hành nghị quyết, mà còn phải thể hiện vai trò, trách nhiệm với đất nước, xã hội và cộng đồng doanh nghiệp.