Một số phong tục đón Tết đặc biệt của đồng bào dân tộc thiểu số Việt Nam

Tục gọi trâu về ăn Tết của người Mường

Vốn coi “con trâu là đầu cơ nghiệp”, người Mường luôn để vật nuôi quan trọng này cùng ăn Tết với gia đình. Từ mấy ngày trước Tết, người Mường đã chuẩn bị sẵn một chiếc mõ, để qua giao thừa thì đốt đuốc đi dọi vía trâu. Họ coi đó là cách trả ơn người bạn trung thành đã vất vả lao động cùng gia đình.

Người Mường có tục gọi trâu về ăn Tết. Ảnh minh họa: VTC News

Theo chuyên trang Du Lịch của báo Lao Động, đồng bào dân tộc Mường còn treo những xâu bánh ống lên các các công cụ lao động thường ngày như cày, bừa, đòn gánh, … để mời những “người bạn” này ăn Tết. Họ quan niệm, sau một năm làm lụng vất vả, con trâu hay cái cày cũng đều xứng đáng được nghỉ ngơi.

Tục xem bói bằng gan lợn thiến của người Hà Nhì

Trong dịp Tết, các gia đình đồng bào dân tộc Hà Nhì sẽ lựa chọn những con lợn to khoẻ nhất để thịt. Việc thịt lợn sẽ được thực hiện vào đầu canh ba bởi họ quan niệm nhà nào mổ lợn xong sớm, chọc tiết lợn một lần mà được ngay thì sang năm sẽ phát tài, phát lộc. 

Những con lợn được chọn mổ phải là lợn đực, được thiến từ đầu năm để vỗ béo và các hộ gia đình tự nuôi lấy. Khi mổ lợn ăn Tết, lá gan là thứ đặc biệt quan trọng. Theo quan niệm, lá gan lợn lành lặn, màu sắc tươi tốt, mật lợn căng đầy thì năm đó chăn nuôi phát triển, anh em con cháu sẽ vui vẻ thuận hoà. 

Theo quan niệm của người Hà Nhì, nếu gan lợn lành lặn, màu sắc tươi tốt, mật lợn căng đầy thì năm đó chăn nuôi phát triển, anh em con cháu sẽ vui vẻ thuận hòa. Ảnh minh họa: VTC News

Tục “gọi hồn”, “Pông Chay” của người Thái

Người Thái có cả một mùa lễ hội kéo dài từ ngày 25 tháng Chạp cho đến mùng 10 tháng Giêng. Khi nhắc đến phong tục ngày Tết của người Thái, không thể không nhắc đến phong tục “gọi hồn”, theo TTXVN.

Cụ thể, vào tối 29 và 30, mỗi gia đình thịt 2 con gà, một để cúng tổ tiên, một là để “gọi hồn” cho mọi người trong nhà. Để gọi hồn, thầy cúng lấy một cái áo của mỗi người trong gia đình, bó lại một đầu với nhau, vắt lên vai, tay thầy cầm một cây củi đang cháy, rồi mang ra đầu làng “gọi hồn” hai ba lần, sau đó về chân cầu thang lại gọi một lần nữa.

Khi xong việc, thầy cúng đích thân buộc một sợi chỉ đen vào tay mỗi thành viên gia đình để trừ tà và sợi chỉ đó phải để tự đứt. Đêm 30, sau lễ cúng giao thừa bằng thịt, bánh, các đồ thổ cẩm, bạc..., gia đình nào có chiêng hay cồng thì mang ra gõ tại nhà.

Người Thái cũng có tục “Pông Chay” vào đêm giao thừa, tức là mọi người sẽ không ngủ mà cùng quây quần bên bếp lửa, chuẩn bị một món ăn nào đó hoặc đơn giản là chuyện trò với nhau để trải qua khoảnh khắc thiêng liêng ấy.

XEM THÊM: Mâm cỗ cúng tất niên Tết Nguyên đán của 3 miền Bắc Trung Nam như thế nào?

Thỉnh thoảng chủ nhà sẽ đánh ba tiếng chiêng báo hiệu giờ giao thừa sắp đến. Đúng thời khắc giao thừa, các loại bánh trái, xôi đồ, cá khô, xôi cốm..., hai cơi trầu (mỗi cơi 8 miếng); một ấm trà xanh, rót 8 chén rượu, tất cả được xếp vào thúng. 

Đồng thời, người vợ mở hòm lấy các loại vải thổ cẩm, khăn váy, quần áo mới, vòng tay, bạc nén... Những thứ đồ này được đem đặt tại bàn thờ “ma nhà”. Khăn mũ chỉnh tề, chủ nhà kính cẩn đọc bài cúng "chào đón tổ tiên xuống tề tựu”.

Sáng mùng 1, các gia đình sẽ ra suối để lấy nước mát về mong may mắn cả năm. Chiều cùng ngày, tất cả già trẻ gái trai đều gội đầu để gột trôi hết mọi xui xẻo, vất vả của năm cũ, đón chờ những điều tốt đẹp sẽ đến trong năm mới.

Tục “vỗ mông” của người Mông

Người Mông có những những phong tục tập quán riêng trong dịp Tết Âm lịch, đáng chú ý nhất là lễ hội cầu phúc Sải Sán diễn ra vào mùng 2 Tết. Trong đó, tục “vỗ mông” được coi là nét văn hóa tiêu biểu của người Mông.

Theo tập tục này, khi đi du Xuân tại chợ hay dưới chân núi, nếu chàng trai ưng ý một cô gái thì sẽ tiến tức vỗ vào mông người đó. Cô gái được chọn nếu cũng vừa lòng thì sẽ vỗ lại vào mông đối phương lần nữa. Cả hai sẽ vỗ qua vỗ lại cho đủ 9 lần, tức là hai bên đã chấp thuận và chỉ còn đợi ngày kết duyên thành vợ chồng.

Khi đi du Xuân tại chợ hay dưới chân núi, nếu chàng trai ưng ý một cô gái thì sẽ tiến tức vỗ vào mông người đó. Ảnh minh họa

Tục “bắt chồng” ở Tây Nguyên

Theo TTXVN, khi Tết Nguyên đán đến, đồng bào các dân tộc Chu Ru, Cil, Cơ Ho... ở Tây Nguyên vào mùa lễ hội bắt chồng. Như tục lệ của buôn làng, khi đã thích một chàng trai nào đó, cô gái sẽ bày tỏ nguyện vọng với gia đình. 

Lúc màn đem buông xuống, cô gái cùng 10 người thân trong gia đình sẽ mang theo lễ vật đến nhà chàng trai. Lễ vật sẽ tùy vào gia cảnh của nhà gái. Khi đến nhà trai, cậu ruột của cô gái sẽ đại diện đoàn thưa gửi tâm nguyện với bên nhà trai. Nếu cha mẹ chàng trai đồng ý thì sẽ gọi con trai đến và hỏi ý kiến trước khi gả cho nhà gái.

Sau khi nhận được sự đồng thuận của cả hai bên, cô gái sẽ tặng khăn mình tự đan cho chàng trai và hai người chính thức thành vợ chồng. Lễ kết hôn diễn ra ngay sau đó. Trong lúc diễn ra lễ, chàng trai và cô gái sẽ trùm chung một chiếc khăn. Cuối cùng, khoảng từ 1h - 2h, đôi vợ chồng sẽ được đưa về nhà gái.

Nếu chàng trai không đồng ý cô gái từ lần đầu tiên hỏi cưới thì cô gái sẽ quay lại nhà chàng trai 7 ngày sau đó đến khi nào lấy được mới thôi.

Tục thời bát nước lã của người Pà Thẻn

Người Pà Thẻn có phong tục độc đáo là thờ bát nước lã quanh năm trên bàn thờ tổ tiên. Họ quan niệm rằng, bát nước đó tượng trưng cho biển, chứa đựng hồn tổ tiên và các thành viên trong gia đình.

Đêm 30 Tết, tất cả bản người Pà Thẻn, nhà nào cũng đóng kín cửa. Sau đó, chủ nhà lấy bát nước trên bàn thờ xuống lau chùi, cọ rửa và thay nước mới. Lúc đó, nghi thức cúng giao thừa mới được bắt đầu.

Người Pà Thẻn có tục thời bát nước lã. Ảnh minh họa: Pose.vn

Trong năm chỉ vào cuối tháng 6, tức là giữa năm, chủ nhà mới được phép mở ra xem và tiếp thêm nước lã cho đầy bát để đợi đến Tết. Theo quan niệm, bát nước này không bao giờ được cạn, nếu không gia đình sẽ gặp chuyện không may.

Tục Tết Nhảy của người Dao

Với quan niệm ngày Tết, mùa Xuân là dịp để bà con buôn làng vui chơi, thăm hỏi và chúc nhau một năm mới tốt lành, ở các tộc người Dao đã xuất hiện tục Tết Nhảy để thể hiện hết những mong ước này. Vào mỗi dịp Tết Nhảy, mọi người sẽ múa, nhảy lần lượt hàng trăm điệu khác nhau trên nền tiếng chuông, trống rộn rã.

Tết Nhảy không chỉ đem đến một năm mới tràn ngập sức sống mà còn giúp người Dao được dịp rèn luyện thể chất dẻo dai, cơ thể săn chắc để chuẩn bị cho những vụ mùa mới đang chờ đợi ở phía trước. Những người tham gia Tết Nhảy sẽ nhảy, múa hết mình, không kể ngày đêm, ai kiệt sức thì nghỉ ngơi để hồi lại và tiếp tục cuộc vui.

Người Lô Lô đi ăn trộm lấy may

Tập tục này theo tiếng dân tộc gọi là “khù mi” tức là “ăn cắp chơi” hay “ăn cắp lấy may”. Theo quan niệm của người Lô Lô, nếu ai đó mang về nhà được một chút gì trong thời điểm giao thừa thì gia đình sẽ gặp nhiều may mắn, làm nương được mùa. Do đó, họ đi lấy trộm cầu may nhưng không lấy nhiều hay lấy những vật có giá trị.

Người Lô Lô có phong tục ăn trộm lấy may. Ảnh minh họa: Expedia.com

Người Lô Lô sống ở huyện Đồng Văn (Hà Giang) thường sẽ lấy trộm mỗi thứ 12 cái, tượng trưng cho 12 tháng trong năm. Trong khi đó, với người Lô Lô ở Mèo Vạc,  số may mắn là số 3, có thể lấy trộm 3 củ tỏi, 3 lá rau.

Điều thú vị là khi đi lấy trộm vào đêm giao thừa, họ sẽ không rủ nhau mà lặng lẽ không để chủ nhà bắt được.

Đinh Kim (T/h)